denken

Nederlands

Uitspraak

Geluid: denken (hulp, bestand)

Uitspraak

IPA: / ˈdɛŋkə(n) / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

den·ken

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘geestesarbeid verrichten, het verstand gebruiken’ voor het eerst aangetroffen in 901.^[1]
erfwoord: Middelnederlands denken, dinken, uit Oudnederlands thencon, ontwikkeld uit Oergermaans *þankjan-, bij Indo-Europees *teng- ‘denken, voelen’, waartoe ook Oudlatijn tongēre ‘kennen, weten’, Tochaars B taṅkw- ‘liefde’ en Russisch tjanútʹ ‘wegen’ behoren.^[2]^[3] Evenals Nederduits/Duits denken, Fries tinke, Engels think en IJslands þekkja ‘(her)kennen’.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
denken /'dɛŋkə(n)/	dacht /dɑxt/	gedacht /ɣə'dɑxt/
zwak -cht	volledig

Werkwoord

denken

inergatief een oplossing proberen te zoeken, nadenken
- Na lang denken vond hij uiteindelijk de uitkomst.
biologisch proces in de hersenen
- Na het hersentrauma kon hij niet meer goed denken.
een bepaalde mening toegedaan zijn
- Bij wiskunde moet je niet denken dat iets de juiste uitkomst is, je moet het weten.
▸ In een oude National Geographic had ik ooit als kind een artikel over deze trail gelezen, 4.286 kilometer door Amerika. Dit heb ik altijd onthouden, maar ik had nooit gedacht dat zo’n lange wandeltocht voor mij weggelegd zou zijn.^[4]

▸ Wat volgens Brinkman ook vaak misgaat, is dat mensen denken beter te kunnen zwemmen dan eigenlijk het geval is.^[5]
~ aan: iets of iemand in gedachten hebben
- Ik moet nog vaak aan mijn overleden moeder denken.
~ aan: niet vergeten
- Denk eraan dat je morgen de vuilnisbak buiten zet.
▸ Maar Pietje had aan alles gedacht.^[6]
~ om: rekening houden met, niet vergeten
- Je moeder is ziek, dus denk erom stil te te zijn.
~ over: het plan hebben om iets te doen, maar nog niet zeker weten of dat ook echt in de praktijk wordt gebracht
- Hij denkt erover om te gaan emigreren.

Synoniemen

[1] peinzen
[3] geloven, menen
[4], [5] [zich] herinneren
[7] overwegen

Verwante begrippen

gedachte

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Uitdrukkingen en gezegden

Ik denk er niet aan

Dat ga ik zeker niet doen

Geen haar op mijn hoofd die daaraan denkt

Ik voel daar helemaal niets voor, dat ga ik zeker niet doen

Er het zijne van denken

Ergens een mening over hebben zonder die uit te spreken

Niet verder zien ( of denken) dan zijn neus lang is

Kortzichtig zijn^[7]

Vertalingen

1. een oplossing zoeken

Arabisch: فكر ^(ar), (fákkara)
Chinees: 想 ^(zh) (xiǎng)
Duits: denken ^(de)
Engels: think ^(en)
Esperanto: pensi ^(eo)
Fins: ajatella ^(fi)
Frans: penser ^(fr), réfléchir ^(fr)
Hebreeuws: לחשוב ^(he) (lahashov)
Hindi: सोचना ^(hi) (soćnā)
Hongaars: gondol ^(hu)
IJslands: hugsa ^(is), hyggja ^(is)
Italiaans: pensare ^(it), riflettere ^(it)
Japans: 考える ^(ja), 思考する ^(ja) (かんがえる, kangaeru)
Jiddisch: טראכטען ^(yi) (trachten), דענקען ^(yi) (denken)
Koerdisch: fikirîn ^(ku), hizirîn ^(ku), ramîn ^(ku), pûnijîn ^(ku), بیرکردن ^(ku)
Koreaans: 생각하다 ^(ko) (saenggakhada)
Latijn: cogitare ^(la)
Noors: tenke ^(no)

Perzisch: فکر کردن ^(fa) (fekr kærdæn)
Pools: myśleć ^(pl)
Portugees: pensar ^(pt)
Roemeens: gândi ^(ro), cugeta ^(ro)
Russisch: думать ^(ru) (dúmat’)
Schots-Gaelisch: smaoinich ^(gd)
Servo-Kroatisch:
- Cyrillisch: мислити ^(sr)
- Westers: misliti ^(sr)
Siraya: pag-dimdim
Slowaaks: myslieť ^(sk)
Spaans: pensar ^(es)
Telugu: ఆలోచించు ^(te) (aalochinchu)
Tsjechisch: mýšlet ^(cs)
Turks: düşünmek ^(tr)
Urdu: سوچنا ^(ur)
Vietnamees: nghĩ ^(vi)
Waals: pinser ^(wa), tuzer ^(wa), sondjî ^(wa)
Welsh: meddwl ^(cy)
Zweeds: tänka ^(sv)

3. een bepaalde mening toegedaan zijn

Duits: denken ^(de), finden ^(de)
Fins: luulla ^(fi), olla ^(fi) mielipiteenä, olla ^(fi)
Frans: penser ^(fr)
Hindi: सोचना ^(hi) (soćnā)
IJslands: finnast ^(is)
Italiaans: pensare ^(it)
Japans: 考える ^(ja), 意図する ^(ja), 考える ^(ja) (kangaeru), 思う ^(ja) (omou)
Koerdisch: bawer ^(ku) kirin, texmîn ^(ku) kirin, fikirîn ^(ku), hizirîn ^(ku), pûnijîn ^(ku), ramîn ^(ku)
Noors: synes ^(no)

Pools: myśleć ^(pl)
Portugees: pensar ^(pt), achar ^(pt)
Roemeens: gândi ^(ro)
Russisch: думать ^(ru) (dúmat’), полагать ^(ru) (polagát’)
Servo-Kroatisch:
- Cyrillisch: мислити ^(sr)
- Westers: misliti ^(sr)
Spaans: pensar ^(es), creer ^(es), opinar ^(es)
Tsjechisch: myslet ^(cs)
Turks: sanmak ^(tr)
Urdu: سوچنا ^(ur)
Zweeds: tycka ^(sv), anse ^(sv)

Gangbaarheid

Het woord denken staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "denken" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[8]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ "denken" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ denken op website: Etymologiebank.nl
↑
Kroonen
, Guus, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden: Brill, 2013; blz. 533–534
↑
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers
↑ Weblink bron “Dit moet je weten over een mui, een plek die je de zee in kan sleuren”, NOS-stories
↑
Marijke van Raephorst
“Het hele jaar rond: van Sinterklaas tot Sintemaarten” (1973), Lemniscaat , p. 13
↑ Stoett-1620 www.dbnl.org
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Duits

Uitspraak

IPA: /dɛŋk(ə)n/

Woordafbreking

den·ken

Woordherkomst en -opbouw

Afkomstig van het Oudhoogduitse denken.

stamtijd
infinitief	verleden tijd	voltooid deelwoord
denken /dɛŋk(ə)n/	dachte /daxtə/	gedacht /gəˈdaxt/
	volledig

Werkwoord

denken

denken
«Woran denkst du?»
Waaraan denk je?

Verwijzingen

Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=denken&oldid=5085434"