kies

Een kies

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  kies    (hulp, bestand)
• IPA: / kis / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• kies

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘maaltand’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1440
• Leenwoord uit het Duits, in de betekenis van ‘zwavelverbinding’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1780
• In de betekenis van ‘kieskeurig, welvoeglijk’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1610

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	kies	kiezen
verkleinwoord	kiesje	kiesjes

Zelfstandig naamwoord

de kies v / m

1. (anatomie), (tandheelkunde) een vrij grote tand die achter in de mond staat

   • Ik had pijn in mijn kies, maar de tandarts kon het verhelpen. 

2. (geologie) in de natuur voorkomende verbinding van zwavel met een metaal

Synoniemen

• molaar

Hyponiemen

• [1] knipkies, melkkies, plooikies, scheurkies, verstandskies
• [2] ijzerkies, koperkies, nikkelkies, zwavelkies

Afgeleide begrippen

• kiespijn

Uitdrukkingen en gezegden

• Dat kan wel in mijn holle kies

Het is niet veel.

• Het voor zijn kiezen krijgen

Het zwaar te verduren krijgen.

• Iets achter de kiezen hebben

Iets afgehandeld/verwerkt hebben, m.n. gezegd van iets moeilijks.

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	kies	kieser	kiest
verbogen	kiese	kiesere	kieste
partitief	kies	kiesers	-

Bijvoeglijk naamwoord

kies

1. van een nette smaak blijk gevend

   • Ik vind dat niet erg kies. 

Synoniemen

• welvoeglijk

Antoniemen

• onkies

Afgeleide begrippen

• kieskeurig

Typische woordcombinaties

• een kiese houding
• een kiese opmerking
• een kiese taak
• iets niet geheel kies vinden
• op kiese wijze

Vertalingen

    1. een vrij grote tand die achter in de mond staat   

Engels: molar (en) Frans: molaire (fr) v Papiaments: kis

Spaans: muela (es) v Turks: azı (tr), azı dişi (tr), öğütücü diş (tr)

Werkwoord

vervoeging van
kiezen

kies

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kiezen
   

   • Ik kies. 

2. gebiedende wijs van kiezen
   

   • Kies! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kiezen
   

   • Kies je? 

   ▸ Kies je eigen weg, maak je eigen keuzes, leer je eigen lessen.

Gangbaarheid

• Het woord kies staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "kies" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.