Spoorlijn Hamburg-Altona - Kiel

DB 1220; Hamburg-Altona - Kiel
Totale lengte	105,6 km
Spoorwijdte	normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door	Altona-Kieler Eisenbahn-Gesellschaft (AKE)
Geopend	18 september 1844
Huidige status	in gebruik
Geëlektrificeerd	1995
Aantal sporen	2
Baanvaksnelheid	160 km/u
Beveiliging of treinbeïnvloeding	PZB
Treindienst door	Deutsche Bahn; Nord-Ostsee-Bahn; Nordbahn
Traject

De spoorlijn Hamburg-Altona - Kiel is een spoorlijn tussen de hanzestad Altona aan de Elbe en de hanzestad Kiel aan de Oostzee gelegen in de Hertogdom Holstein aangelegd door de Altona-Kieler Eisenbahn-Gesellschaft (AKE). Op 1 juli 1887 werden de bezittingen van de AKE door de Preußische Staatseisenbahnen overgenomen. De spoorlijn 1220 onder beheer van DB Netze.

Geschiedenis

Sleeswijk en Holstein waren reeds in de prehistorie bewoond en kwamen in 1460 aan toe aan de bezittingen van Christiaan I van Denemarken. De gebieden werden in de loop der tijd opgedeeld, maar in 1773 weer verenigd onder Deense kroon. In tegenstelling tot Sleeswijk (dat aanvankelijk vrijwel geheel Deenstalig was, maar waarvan het zuiden vanaf de 15e eeuw in toenemende mate verduitst was geraakt) werd Holstein in 1815 lid van de Duitse Bond. Het conflict tussen Denemarken en de Duitse Bond over de status van beide hertogdommen (Sleeswijk-Holsteinse kwestie) kwam na de Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog tot een oplossing toen de Vrede van Praag op 23 augustus 1866 bepaalde dat de beide hertogdommen aan Pruisen toekwamen, dat ze verenigde tot de provincie Sleeswijk-Holstein.

Geschiedenis spoorlijn

Voor de aanleg van het traject van Altona naar Kiel werd de Altona-Kieler Eisenbahnkomitee samengesteld.

Een door Friedrich List geopende spoorverbinding tussen de Hanzesteden Hamburg en Lübeck werd door de Königliche Eisenbahn-Commission, die in 1835 voor de Deense koning Friedrich VI werd ingezet, geweigerd. Dit gebeurde omdat troonopvolger Christian VIII van mening was dat een spoorverbinding tussen Elbe en Oostzee op fiscale gronden uitsluitend over Deense grondgebied moest lopen.

Studies naar de trajectvarianten

Kaart uit 1849

Voor het plan van de spoorlijn waren twee verschillende trajecten in beeld:

de stad Kiel via Segeberg naar de stad Altona
de stad Kiel via Neumünster naar de stad Altona

Het onderzoek naar de diverse mogelijkheden werd gegund aan de Engelse ingenieur Geo W. Buck. Hij kwam tot de conclusie dat het traject via Segeberg door de hoogteverschillen minder geschikt was dan het traject via Barmstedt en Neumünster. Nadat de stadt Elmshorn het aandeel in het kapitaal verhoogde werd besloten het traject in het westelijk deel van het groothertogdom Holstein aan te leggen. Daarna besloot koning Christian VIII op 28 juni 1842 tot het verstrekken van de concessie.

De eindstations van Kiel en Altona moesten in de directe omgeving van de havens gebouwd worden. Ook moesten hier aansluitingen naar deze havens worden aangelegd. Verdere stations langs het traject waren Pinneberg, Tornesch, Elmshorn, Wrist, Neumünster en Bordesholm. Stapsgewijs werden vanaf 1844 de haltes Stelling, Eidelstedt, Halstenbeck, Priesdorf, Horst, Dauenhof, Siebenecksknöll, Brockstedt, Pahdenstedt, Fohrde en Meimersdorf aan het traject toegevoegd.

Financiering

Het oprichtingskapitaal werd in 1844 gevormd door onderstaande investeerders:

Deense staat 27.0%
Stadt Altona 21,6%
Private Streubesitz 19,2%
Stadt Kiel 16,2%
Actiën in bezit van de Gesellschaft 13,1%
Stadt Neumünster 1,1%
Altonaisches Unterstützungsinstitut 1,1%
Stadt Elmshorn 0,4%
Stadt Pinneberg 0,3%

De bouw van de 105 kilometer lange spoorlijn begon in maart 1843 vanuit de steden Kiel, Neumünster en Altona. Het traject werd enkelsporig aangelegd. De opening van het gehele traject wond op 18 september 1844 plaats. Tegenwoordig heeft het traject twee sporen.

Duits-Deense oorlog

Als gevolg van de Duits-Deense oorlog werd het Hertogdom Holstein in 1867 een Pruisische provincie. Vanaf 1883 begonnen de onderhandelingen over de AKE door de Pruisische Staat, die reeds op 1 maart 1884 de onderneming overnam en de bedrijfsvoering ondergebracht bij een provisorische afdeling van de stad Altona. In de periode tussen 1 januari en 1 juli 1887 werden de bezittingen van de AKE door de Pruisische Staatsspoorwegen overgenomen.

Uitbreidingen

Tegelijk met de bouw van het hoofdtraject begon de bouw van een verbindingsspoor naar de lager gelegen Elbe-haven tot het station Altona. Hiervoor werd ten behoeve van goederenvervoer door de spoorlijn Hamburg-Altona Kai - Hamburg-Altona de Schellfischtunnel aangelegd. Dit traject had een lengte van 210 meter en een hoogteverschil van 30 meter. De ingebruikname van het havenspoor was in 1845. Het havenspoor in Kiel werd op 1 september 1844 in bedrijf genomen.

In 1979 werd een nieuw Bahnhof Hamburg-Altona ten behoeve van de bouw het traject van de City Bahn van de S-Bahn Hamburg geopend. Door de aanleg van de City Bahn werd het station een doorgaand station.

Op 1 juli 2014 maakte de Duitse spoorwegen bekend de lange afstand en de regionale station in 2023 op de plek bij de huidige S-Bahn-station Diebsteich. Er wordt een achtsporig station gebouwd, met zes lange afstand en regionale spoorlijnen en twee S-Bahn sporen en een nieuw station. Na goedkeuringsproces in het najaar van 2015 beginnen met de werkzaamheden.

Altona-Kaltenkirchener Eisenbahn-Gesellschaft

De Altona-Kaltenkirchener Eisenbahn-Gesellschaft werd in 1883 opgericht. In 1916 werd de naam veranderd in Eisenbahn-Gesellschaft Altona-Kaltenkirchen-Neumünster. Reeds in 1884 werd het traject van Kaltenkirchener Bahnhof te Hamburg-Altona via Eidelstedt naar Kaltenkirchen geopend. Dit traject liep vanaf hun eigen station Kaltenkirchener Bahnhof te Altona tot het station Eidelstedt parallel aan het traject van de AKE. Het Kaltenkirchener Bahnhof te Altona was gevestigd aan de toenmalige Gählerplatzoordig. In 1916 werd het traject naar Neumünster Süd verlengd en sinds 31 maart 1953 naar het station Neumünster gelegen aan de spoorlijn van Kiel naar Altona.

Treindiensten

De Deutsche Bahn verzorgt het personenvervoer op dit traject met ICE-, IC-, RE- en RB-treinen. De Nord-Ostsee-Bahn verzorgt het personenvervoer met RE-treinen en de Nordbahn met RB-treinen.

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
ICE 20	InterCityExpress (DB Fernverkehr)	[ Kiel Hbf – Neumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor – Hamburg Hbf – Lüneburg – Uelzen – Hannover Hbf – Göttingen – Kassel-Wilhelmshöhe – Fulda – Hanau Hbf – Frankfurt (Main) Hbf – [ Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Mainz Hbf – Wiesbaden Hbf ] / [ Mannheim Hbf – Karlsruhe Hbf – Baden-Baden – Freiburg (Breisgau) Hbf – Basel Bad Bf – Basel SBB – Zürich Hbf ]	Rijdt elke twee uur.
ICE 22	InterCityExpress (DB Fernverkehr)	[ [ Kiel Hbf – Neumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor – Hamburg Hbf ] / [ Oldenburg (Oldb) Hbf – Bremen Hbf ] – Hannover Hbf – Kassel-Wilhelmshöhe – Frankfurt (Main) Hbf – Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Mannheim Hbf – Stuttgart Hbf	Rijdt elke twee uur. Één trein per dag van/naar Oldenburg.
ICE 25	InterCityExpress (DB Fernverkehr)	[ [ Kiel Hbf – Neumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor – Hamburg Hbf – ] / [ Oldenburg (Oldb) Hbf – Bremen Hbf – ] Hannover Hbf – Göttingen – Kassel-Wilhelmshöhe – Fulda – Würzburg Hbf – [ Nürnberg Hbf – ] / [ Treuchtlingen – Donauwörth – Augsburg Hbf – München-Pasing ] / [ Ingolstadt Hbf ] – München Hbf – Tutzing – Murnau – Oberau – Garmisch-Partenkirchen	Rijdt elk uur tussen Hamburg en München. Elke twee uur een vleugeltrein naar/van Oldenburg. Enkele treinen via Augsburg. Één trein per dag door naar Garmisch-Partenkirchen.
IC 26	Intercity (DB Fernverkehr)	[ [ Westerland (Sylt) – Husum ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor ] / [ Ostseebad Binz – Stralsund Hbf – Rostock Hbf – Bützow – Bad Kleinen – Schwerin Hbf ] – Hamburg Hbf – Hamburg-Harburg – Lüneburg – Uelzen – Celle – Hannover Hbf – Göttingen – Kassel-Wilhelmshöhe – [ Marburg (Lahn) – Gießen – Frankfurt (Main) Hbf – Darmstadt Hbf – Bensheim – Weinheim (Bergstraße) – Heidelberg Hbf – Bruchsal – Karlsruhe Hbf ] / [ Fulda – Würzburg Hbf – Ansbach – Augsburg Hbf – [ Buchloe – Kempten (Allgäu) Hbf – Immenstadt – Oberstdorf ] / [ München Ost – Rosenheim – [ Prien a Chiemsee – Traunstein – Freilassing – Berchtesgaden ] / [ Kufstein – Innsbruck Hbf ] ]	Enkele treinen vanaf Binz en Westerland, enkele treinen vanaf Kassel richting Augsburg.
IC/EC 27	Intercity/Eurocity (DB Fernverkehr)	[ Westerland (Sylt) – Husum – Hamburg-Altona – Hamburg Dammtor – Hamburg Hbf – Büchen – Ludwigslust – Wittenberge – Berlin Spandau ] / [ [ Rostock Hbf – Waren (Müritz) – Neustrelitz Hbf ] / [ Ostseebad Binz – Stralsund Hbf – Greifswald – Züssow – Pasewalk – Angermünde ] – Berlin Gesundbrunnen ] – Berlin Hbf – Berlin Südkreuz – Dresden Hbf – Bad Schandau – Děčín hl. n. – Ústí nad Labem hl. n. – Praha-Holešovice – Praha hl. n. – Pardubice hl. n. – Česká Třebová – Brno hl. n. – Břeclav – Kúty – Bratislava hl. st. – Nové Zámky – Štúrovo – Szob – Nagymaros-Visegrád – Vác – Budapest Keleti	1 trein per dag tussen Westerland en Berlijn, tussen Binz/Rostock en Berlijn alleen 's zomers.
IC/EC 30	Intercity (DB Fernverkehr)	[ [ Westerland (Sylt) – Husum ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor ] / [ Ostseebad Binz – Stralsund Hbf – Rostock Hbf – Bützow – Bad Kleinen – Schwerin Hbf ] – Hamburg Hbf – Hamburg-Harburg – Bremen Hbf – Osnabrück Hbf – Münster Hbf – Dortmund Hbf – Bochum Hbf – Essen Hbf – Duisburg Hbf – Düsseldorf Hbf – Köln Hbf – Bonn Hbf – Remagen – Andernach – Koblenz Hbf – Mainz Hbf – Mannheim Hbf – [ Heidelberg Hbf – Vaihingen (Enz) – Stuttgart Hbf ] / [ Karlsruhe Hbf – Baden-Baden – Freiburg (Breisgau) Hbf – Basel Bad Bf – Basel SBB – Zürich Hbf – Sargans – Landquart – Chur ]	Enkele treinen vanaf Binz en Westerland tot Stuttgart.
IC 31	Intercity (DB Fernverkehr)	[ [ Kiel Hbf – Neumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor ] / [ Fehmarn-Burg – Oldenburg (Holst) – Lübeck Hbf ] – Hamburg Hbf – Hamburg-Harburg – Bremen Hbf – Osnabrück Hbf – Münster Hbf – Dortmund Hbf – Hagen Hbf – Wuppertal Hbf – Solingen Hbf – Köln Hbf – Bonn Hbf – Remagen – Andernach – Koblenz Hbf – Boppard Hbf – Bingen (Rhein) Hbf – Mainz Hbf – Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Frankfurt (Main) Hbf – Hanau Hbf – Würzburg Hbf – Nürnberg Hbf – Regensburg Hbf – Plattling – Passau Hbf	Twee treinen per dag per richting. 's Zomers één trein vanaf Fehmarn.
IC/EC 76	Intercity (DB Fernverkehr)	Hamburg Dammtor – Neumünster – Rendsburg – Schleswig – Flensburg – Padborg – Kolding – Fredericia – Vejle – Horsens – Skanderborg – Århus H
RE 6	RegionalExpress (DB Regio Nord)	Hamburg-Altona – Elmshorn – Glückstadt – Itzehoe – Husum – Niebüll – Westerland (Sylt)
RE 7	Regional-Express (DB Regio)	Hamburg Hbf – Hamburg Dammtor – Elmshorn – Neumünster – Rendsburg – Schleswig – Flensburg	Schleswig-Holstein-Express
RE 70	RegionalExpress (DB Regio Nord)	Hamburg Hbf – Hamburg Dammtor – Pinneberg – Elmshorn – Wrist – Neumünster – Bordesholm – Kiel Hbf
RB 61	Regionalbahn (Nordbahn)	Hamburg Hbf – Hamburg Dammtor – Pinneberg – Elmshorn – Glückstadt – Itzehoe
RB 71	Regionalbahn (Nordbahn)	Hamburg-Altona – Pinneberg – Elmshorn – [ Wrist ] / [ Itzehoe ]	's avonds van/naar Itzehoe
RB 77	Regionalbahn (DB Regio Nord)	Kiel Hbf – Bordesholm – Neumünster

Aansluitingen

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting op de volgende spoorlijnen:

Hamburg-Altona: DB 1222, spoorlijn tussen Hamburg-Altona Kai en Hamburg-Altona; DB 1224, spoorlijn tussen Hamburg-Altona en Hamburg-Blankenese; DB 1231, spoorlijn tussen Hamburg-Altona en Hamburg-Langenfelde; DB 1240, spoorlijn tussen Hamburg Hauptbahnhof en Hamburg-Altona; DB 1270, spoorlijn tussen Hamburg Hauptbahnhof en Hamburg Diebsteich; DB 6100, spoorlijn tussen Berlijn en Hamburg
Hamburg-Längenfelde: DB 1230, spoorlijn tussen de aansluiting Hamburg-Bahrenfeld en Hamburg-Langenfelde; DB 1232, spoorlijn tussen de aansluiting Rainweg en Hamburg-Eidelstedt; DB 1233, spoorlijn tussen Hamburg-Langenfelde en Altona Postbf
Hamburg-Eidelstedt: DB 1225, spoorlijn tussen Hamburg Holstenstraße en Pinneberg; DB 1232, spoorlijn tussen de aansluiting Rainweg en Hamburg-Eidelstedt; DB 1234, spoorlijn tussen Hamburg-Eidelstedt en de aansluiting Rothenburgsort; DB 9121, spoorlijn tussen Hamburg-Altona en Neumünster Süd
Tornesch: DB 9126, spoorlijn tussen Tornesch en Uetersen
Elmshorn: DB 1210, spoorlijn tussen Elmshorn en Westerland; DB 1211, spoorlijn tussen Elmshorn en de aansluiting Altenmoor; DB 1212, spoorlijn tussen Elmshorn en Elmshorn Hafen; DB 9120, spoorlijn tussen Elmshorn en Bad Oldesloe
Wrist: DB 1221, spoorlijn tussen Wrist en Itzehoe
Neumünster: DB 1040, spoorlijn tussen Neumünster en Flensburg; DB 1041, spoorlijn tussen Neumünster en Ascheberg; DB 1042, spoorlijn tussen Neumünster en Heide; DB 1043, spoorlijn tussen Neumünster en Bad Oldesloe
Meimersdorf: DB 1030, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel Hauptgüterbahnhof; DB 1031, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel-Hassee; DB 1032, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel Hauptbahnhof; DB 1033, spoorlijn tussen Meimersdorf en de aansluiting Kiel Hauptbahnhof SS
Kiel Hauptbahnhof: DB 1022, spoorlijn tussen Kiel en Osterrönfeld; DB 1023, spoorlijn tussen Kiel en Neustadt; DB 1032, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel Hauptbahnhof

Elektrificatie

Het traject werd in 1995 geëlektrificeerd met een wisselspanning van 15.000 volt 16⅔ Hz.

Literatuur

Eisenbahnatlas Deutschland. Schweers + Wall, Aachen 2005, ISBN 3-89494-134-0.

Bronnen, noten en/of referenties