Onrust (eiland)

**Onrust**
Eiland van Indonesië
	;
Locatie
Land	Indonesië
Eilandengroep	Duizendeilanden
Locatie	Javazee
Coördinaten	6° 2′ ZB, 106° 44′ OL
Algemeen
Oppervlakte	3,5 km²
Foto's
	Het eiland Onrust bij Batavia (Abraham Storck, 1699)

Pulau Onrust (Pulau Kapal of Scheepseiland, oude spelling: Poelo Kapal) is een Indonesisch eiland in de Javazee voor de kust van Jakarta. De oppervlakte is drie en een halve vierkante kilometer. Het maakt deel uit van de eilandengroep Kepulauan Seribu die een van de zes gemeenten van het hoofdstedelijk district Jakarta vormt.

VOC-tijd (1619-1799)

Ten tijde van de VOC was er een stadje gevestigd met woningen, pakhuizen, scheepstimmerwerven en het tuighuis, waar VOC-schepen werden hersteld en soms ook nieuw gebouwd. Het VOC-personeel zat er feitelijk gevangen; het mocht maar twee keer per jaar van het eiland af.

Nederlandse koloniale staat (1800-1942)

In 1800 werden alle gebouwen op het eiland door een Engels eskader onder Ball verwoest, maar in 1823 tot 1825 vestigde Van der Capellen er een marine-etablissement. In 1856 kwam er een drijvend droogdok. Nadat aan het eind van de 19e eeuw de haven van Tanjung Priok was opengesteld verloor Onrust zijn functie en werd het geheel verlaten. In 1911 werd Onrust, met het nabijgelegen eilandje Kuiper, ingericht als quarantainestation, onder meer voor moslims, die terugkeerden van de hadj naar Mekka. Op Onrust werden 35 barakken gebouwd, die ook wel werden gebruikt als interneringskamp. De muiters van Hr. Ms. De Zeven Provinciën, onder wie Maud Boshart, werden er in 1933 geïnterneerd.

Tweede Wereldoorlog en nasleep

Na de Duitse aanval op Nederland op 10 mei 1940 werd in Indië het codebericht "Batavia seint Berlijn" rondgestuurd. Hierop werden enkele duizenden Duitsers, Hongaren, Tsjechen, Italianen, Nederlanders met een Duitse achternaam, en Indische NSB'ers opgepakt en in Ngawai en op Onrust opgesloten. Een van de gevangenen op Onrust, de Duitse jood Robert Frühstuck, werd doodgeschoten toen hij te dicht bij het prikkeldraad kwam. (Het bevel om zich te verwijderen had hij niet gehoord omdat hij doof was.) Nadat Nederland op 8 december 1941 Japan de oorlog had verklaard, werd een klein deel van de gevangenen op Onrust en Ngawai overgebracht naar Kamp Jodensavanne in Suriname.

Volgens een hardnekkig gerucht werden gedurende de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog Nederlandse soldaten die aan een dodelijke geslachtsziekte leden naar Onrust gebracht om daar te sterven. Ze zouden vervolgens zijn afgemeld als 'gesneuveld'. Journalist Dick Schaap, die een boek schreef over het eiland heeft dit verhaal niet bevestigd kunnen krijgen.

Na de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië in 1949

Op 23 januari 1950 pleegde Raymond Westerling met 400 manschappen van zijn Angkatan Perang Ratu Adil (APRA), het Legioen van de Rechtvaardige Vorst, en soldaten van de deelstaat Pasundan een mislukte staatsgreep. De meeste APRA-militairen kwamen in handen van de nog op Java aanwezige Nederlandse troepen. De Nederlandse militaire autoriteiten besloten de soldaten als deserteurs te berechten. Zo bleven zij uit handen van Indonesische overheid. De mannen werden gedetineerd op Onrust.

Chris Soumokil, de president van de Republiek der Zuid-Molukken, werd op 12 april 1966, na de staatsgreep door generaal Soeharto, naar dit eiland gebracht en daar geëxecuteerd.

Afbeeldingen

Kaartje uit 1650.
Plan de l'Isle Onrust, Grondtékening van 't Eiland Onrust, 1763, Pierre d' Hondt (uitgever), Jacobus van der Schley (direxit).
De binnenplaats van de oude kazerne op het eiland Onrust.
De theekoepel op het quarantainestation Onrust.
De quarantaine eilanden Onrust en Kuyper.
Oud Hollands Kerkhof op het eiland Onrust.

Bronnen

Dick Schaap Onrust, het Nederlandse Duivelseiland (2002) ISBN 9022985695
Voor de executie van Dr Soumokil: https://web.archive.org/web/20070928070433/http://www.kabar-irian.com/news/frm03621.html
Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië, D. G. Stibbe (red.), Derde deel, '-Gravenhage-Leiden: 1919

Zie de categorie Onrust Island van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.