Mariakapel

Een Mariakapel is een aan Maria gewijde christelijke kapel. Het kan daarbij gaan om een kapel als onderdeel van een kerkgebouw, een vrijstaande kapel of een klein, niet-betreedbaar heiligdom ("kapelletje"). Mariakapellen zijn in gebieden met aanhangers van de katholieke leer over de gehele wereld te vinden.

Kapel van de Sterre der Zee in de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek te Maastricht

Wegkapelletje gewijd aan *Notre-Dame de Bon-Secours* in Thieusies, Wallonië

Algemeen

Een Mariakapel is primair bedoeld als gebedsruimte, waar men bidt tot Maria, de moeder van Jezus. Volgens de rooms-katholieke en oosters-orthodoxe traditie treedt Maria op als middelares tussen de gelovige en God.

Mariakapellen bevatten altijd een afbeelding van Maria, meestal in de vorm van een Mariabeeld (ook wel genadebeeld genoemd) of een beeldengroep waar Maria deel van uitmaakt, zoals een piëta of calvariegroep. Soms bevat een Mariakapel in plaats van een beeldje een schildering van Maria, bijvoorbeeld een geschilderd altaarretabel, een icoon of ander schilderij.

Veel Mariakapellen zijn gericht op één bepaalde vorm van Mariadevotie. Dit kan een gebeurtenis uit het leven van Maria zijn (Maria Onbevlekt Ontvangen, Maria Geboorte, Maria Boodschap, Maria Lichtmis, Maria-Visitatie en Maria-Tenhemelopneming) of een bepaald aspect van Maria belichten (Maria Moeder van God, Onbevlekt Hart van Maria, Maria Hulp der Christenen, Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand, Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, Sterre der zee, Koningin des Hemels, Toren van David, Heilige Maagd Maria van de Rozenkrans).

Sommige Mariakapellen zijn een kopie van een bekend Mariaheiligdom of een verwijzing naar een Mariaverschijning (Loretokapel, Karmelkapel, Lourdeskapel of -grot, Fatimakapel, Banneuxkapel).

Inpandige Mariakapel

Inpandige Mariakapellen zijn meestal onderdeel van een kerk of kathedraal, hoewel ook andere gebouwen zoals woonhuizen, kastelen, paleizen, scholen en ziekenhuizen een inpandige Mariakapel kunnen bevatten. Bekende Mariakapellen in Nederlandse en Belgische kerken zijn: de kapel van de Zoete Moeder in de Sint-Janskathedraal in 's-Hertogenbosch, de kapel van de Sterre der Zee in de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek in Maastricht, de kapel van Onze Lieve Vrouw van Halle in de Sint-Martinusbasiliek in Halle en de kapel van Onze Lieve Vrouw van Kortenbos in de Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Kortenbos de bekendste voorbeelden.

Kapel OLV van Eiteren, St-Nicolaasbasiliek, IJsselstein (NL)
Kapel OLV van Halle, Sint-Martinusbasiliek, Halle (B)
OLV van de Rozenkrans, St-Jakobskerk, Sandomierz, Polen
Kapel OLV van Montserrat, kloosterkerk van Montserrat, Catalonië

Vrijstaande Mariakapel

Meimaandgebedsdienst bij de Mariakapel in Bad Staffelstein, Beieren

Schönstattkapel Maravillas de Maria in San Luis Potosi, Mexico

Maria Queen of the sea in Clogherhead, Ierland

Veel veldkapellen en vrijstaande kapellen in dorpen en steden zijn aan Maria gewijd, waarbij soms een bepaald aspect van Mariadevotie benadrukt wordt. Sommige Mariakapellen verwijzen naar bekende Mariaoorden.

Mariaverschijningskapel

Sommige Mariakapellen verwijzen naar plaatsen waar een Mariaverschijning heeft plaatsgevonden, zoals Lourdes, Fatima en Banneux. Deze waren oorspronkelijk bedoeld voor mensen die de vermoeiende of dure reis naar een bedevaartplaats niet konden maken, maar dienen ook als herinnering aan een dergelijke reis of ter instandhouding van een bepaalde devotie. Een bijzondere vorm van een Lourdeskapel is een Lourdesgrot, een getrouwe nabootsing van de grot van Massabielle te Lourdes met in een nis een beeld van Maria (typerend in wit en blauw).

Loretokapel

Loretokapellen zijn Mariakapellen die verwijzen naar het Mariaoord Loreto in Italië, waar de Basiliek van het Heilig Huis gebouwd is rondom het uit Nazareth overgeplaatste huis van Maria (Santa Casa). In Tsjechië is de Loretokapel Starý Hrozňatov een belangrijk bedevaartoord. Ook in Duitsland, Oostenrijk en Italië bevinden zich een groot aantal Loretokapellen. In Nederland staat een Loretokapel in Thorn; in België onder andere in Wezet.

Schönstattkapel

Schönstattkapellen zijn veldkapellen die in navolging van een heiligdom in het Duitse Vallendar-Schönstatt gebouwd zijn en bevatten alle een replica van het schilderij van Maria en het Jezuskind dat in de oorspronkelijke kapel hangt. Wereldwijd zijn er zo'n 200 kapellen van de Schönstatt-beweging, vooral in Duitsland en Latijns-Amerika.

Bekende Mariakapellen

In Nederland en België staan honderden Mariakapellen, zowel betreedbaar als niet-betreedbaar. In de Zuidelijke Nederlanden kreeg de Mariaverering na de reformatie vooral door toedoen van de jezuïeten een belangrijke impuls en werden op veel plaatsen Mariakapellen gebouwd. Toch zijn de meeste kapellen in België en in Zuid-Nederland 19e of 20e-eeuws. In het overwegend protestantse deel van Nederland komen vrijstaande Mariakapellen vrijwel niet voor, wel incidenteel Mariakapellen in kerken. Voorbeelden van vrijstaande, betreedbare Mariakapellen in Nederland en België zijn:

Mariakapel in Borne (Overijssel)
Kapel Onze-Lieve-Vrouw ter Eecken in Kapellebrug (Zeeuws-Vlaanderen)
Onze-Lieve-Vrouwe ter Nood (Heiloo) (Noord-Holland)
Mariakapel in Mierlo (Noord-Brabant)
Onze-Lieve-Vrouw-van-Zeven-Smartenkapel (Kapelberg) in Roosendaal (Noord-Brabant)
Mariakapel in Milheeze (Noord-Brabant)
Mariakapel in Nunhem (Nederlands Limburg)
Mariakapel van 't Hofke in Berlicum (Noord-Brabant)
Kapel van Onze-Lieve-Vrouwe van Aarle-Rixtel (Noord-Brabant)
Kapel in 't Zand in Roermond (Nederlands Limburg)
Leenderkapel in Schaesberg (Nederlands Limburg)
Hamboskapel in Kerkrade (Nederlands Limburg)
Mariapark (met 7 Mariakapellen) in Lommel-Werkplaatsen (Belgisch Limburg)
Diverse kapellen van Onze-Lieve-Vrouw van Rust in Belgisch Limburg, o.a. Beek, Helchteren, Heppeneert, Kleine-Brogel, Meeuwen-Gruitrode, Mopertingen, Opglabbeek, Peer, Rekem en Terboekt
Diverse kapellen van Onze-Lieve-Vrouw van Onrust in o.a. Laak, Zelem (beide Belgisch Limburg) en Kapellen (Vlaams-Brabant)
Boskapel in Imde (Vlaams-Brabant)
Bareldonkkapel in Donk (Oost-Vlaanderen)
Lourdeskapel van Onze-Lieve-Vrouw van Bachte-grot in Deinze (Oost-Vlaanderen)
Beverhoutsveldkapel in Moerbrugge (West-Vlaanderen)

Niet-betreedbaar Mariakapelletje

Niet-betreedbare Mariakapelletjes zijn dusdanig klein dat ze niet betreden kunnen worden. Meestal zijn het vrijstaande mini-kapelletjes, al dan niet op een zuil of gemetselde verhoging geplaatst. Soms bestaat het kapelletje slechts uit een nis in een muur of een muurkastje (Brabants: "kèske") waarin een Mariabeeldje geplaatst is. Gevelkapellen met madonnabeeldjes komen met name in Italië veel voor.

Trivia

Kaarsenkroon met Mariakapel in het midden, vervaardigd in ca. 1480

'Mariakapel' is ook de naam van een Mariafiguur omringd door architectonische of religieuze ornamenten, die geplaatst is in het hart van een kroonluchter. De kroonluchter vormt dan figuurlijk het omhulsel van een kapel met daarin een Mariabeeld.

Zie de categorie Mariakapellen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.