Lijst van personen uit de Gouden Eeuw

De Gouden Eeuw was een periode in de Nederlandse geschiedenis, en dan met name van de noordelijke zeven provincies (die de Verenigde Provinciën vormden), waarin de Nederlandse handel, wetenschap en kunst een toppositie in de wereld innamen.

Deze periode komt ruwweg overeen met de 17e eeuw. Sommigen houden als beginpunt het jaar 1602 aan, het jaar waarin de VOC opgericht werd, anderen kiezen hiervoor het jaar 1609, het beginjaar van het Twaalfjarig Bestand of 1585 toen door de Val van Antwerpen veel koop- en vaklieden naar het Noorden trokken en Amsterdam de functie van internationale stapelmarkt overnam. Na het rampjaar 1672 begon een periode van economische neergang en was de Gouden Eeuw over haar hoogtepunt heen.

Personen zijn hier per categorie gerangschikt naar geboorte.

Secties: Religie / Wetenschap / Schilderkunst / Architectuur / Literatuur / Beeldhouwkunst / Muziek / Politiek / Strijdkrachten / Ontdekkingsreizigers

Exacte wetenschap en techniek

Geboren voor 1600

Ludolph van Ceulen (1540-1610), wiskundige en landmeter
Simon Stevin (1548-1620), wiskundige en waterbouwkundig ingenieur
Cornelis Corneliszoon van Uitgeest (ca. 1550 - ca. 1600), uitvinder van de houtzaagmolen
Willem Bartjens (1569-1639), rekenmeester
Hans Lippershey (1570-1619), opticus, uitvinder van de telescoop
Adriaan Metius (1571-1635), wis- en sterrenkundige
Sybrandt Hansz. Cardinael (1572-1647), rekenmeester en auteur
Cornelis Drebbel (1572-1633), uitvinder
Johan Sems (1572-1635), landmeter en auteur
Jan Pieterszoon Dou (1573-1635), landmeter, wijnroeier en auteur
Jan Leeghwater (1575-1650), waterbouwkundig ingenieur
Willebrord Snel van Royen (1580-1626), wis- en natuurkundige, ontdekker brekingswet voor licht
Cornelis Eversdijk (1586-1666) rekenmeester en auteur
Isaac Beeckman (1588-1637), natuurkundige en ingenieur
Zacharias Jansen (ca. 1588-ca. 1631), opticus, uitvinder van de microscoop
René Descartes (1596-1650), Frans filosoof, wis- en natuurkundige woonde in Nederland van 1628 tot 1649

Geboren in 1600 en later

Adriaen Vlacq (1600-1667) wiskundige en vertaler.
Pieter Post (1609-1669) bouwmeester.
Dirck Rembrantsz van Nierop (1610-1682) wiskundige, astronoom en cartograaf
Jan Jansz. Stampioen (1610-1690), leraar in (toegepaste) wiskunde, onder meer van Christiaan Huygens
John Pell (1611-1685), Engels wiskundige, hoogleraar te Amsterdam en Breda van 1646 tot 1652
Frans van Schooten (1615-1660), wiskundige
Johan de Witt (1625-1672), wiskundige (en staatsman)
Johannes Hudde (1628-1704), wiskundige
Christiaan Huygens (1629-1695), vermaard wiskundige, natuurkundige en astronoom
Frederik de Wit (1630-1706), graveur, cartograaf en uitgever
Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723), ontwikkelde een eigen type microscoop, legde de fundamenten voor de celbiologie
Hendrik van Heuraet (1634-1660?), wiskundige
Abraham de Graaff (1635-1717), rekenmeester en auteur
Jan Swammerdam (1637-1680), opticus en bioloog
Reinier de Graaf (1641-1673), arts en anatoom
Menno van Coehoorn (1641-1704), vestingbouwer en wiskundige
Bernard Nieuwentijt (1654-1718), arts en fysicotheoloog

Nog in te delen

Simon Fransz. vander Merwen, wiskundige
Samuel Marolois, vestingbouwer
Hendrik Hondius, vestingbouwer
Bernhard Fullenius
Jan Anemaet, wiskundige

Rechten

Johannes Althusius (1557-1638), rechtswetenschapper en calvinist
Hugo Grotius (1583-1645), grondlegger van het internationale recht
Jan Hendrik Dauber (1610-1672), rector in Breda

Filosofie en theologie

René Descartes (1596-1650), Frans filosoof, wis- en natuurkundige
Baruch Spinoza (1632-1677), filosoof en theoloog
Balthasar Bekker, natuurlijke theologie
Gisbertus Voetius (1589-1676), theoloog

Schilderkunst

Bekende schilders uit de 17e eeuw waren

Geboren voor 1580

Cornelis Ketel (1548-1616) portretten, schuttersstukken
Hendrik Goltzius (1558-1617) landschappen
Cornelis van Haarlem (1562-1638) historiestukken, portretten, naakten
Joachim Wtewael (1566-1638) historische en mythologische schilderijen, portretten
Abraham Bloemaert (1564-1651) historische en Bijbelse schilderijen, landschappen
Michiel Jansz. van Miereveld (1567-1641) portretten
Jan Antonisz. van Ravesteyn (ca. 1570-1657) portretten
Paulus Moreelse (1571-1638) portretten
Jan Harmensz Muller (1571-1628) prenten, gravures
Ambrosius Bosschaert de Oude (1573-1621) bloemen
Floris van Dijck (1575-1651) stillevens
Gillis Claesz. de Hondecoeter (ca. 1575/1580-1638) landschappen
Roelant Savery (1576-1639) landschappen
Adam Willaerts (1577-1664) zeegezichten

Geboren tussen 1580 en 1590

Jan Pynas (ca. 1580-1633) historische en Bijbelse schilderijen
Frans Hals (ca. 1583-1666) portretten, schuttersstukken, regentenstukken, genrestukken (herbergen, figuren)
Pieter Pieterszoon Lastman (1583-1633) historische en Bijbelse schilderijen
Johannes Porcellis (1584-1632) zeegezichten
Hendrick Averkamp (1585-1634)
Joost Cornelisz. Droochsloot (na 1585-1666) boerenscènes
Cornelis van Poelenburch (1594/1595-1667) Italiaanse landschappen
Hendrick Terbrugghen (1588-1629) historische en Bijbelse schilderijen
Hercules Pieterszoon Seghers (ca. 1589-1638) landschappen

Geboren tussen 1590 en 1600

Gerard van Honthorst (1590-1656) historische en Bijbelse schilderijen, genrestukken (huiselijke taferelen, figuren)
Dirck van Baburen (ca. 1590-1624) genrestukken (figuren)
Cornelis Vroom (ca. 1591-1661) zeegezichten
Esaias van de Velde (ca. 1591-1630) landschappen
Dirck Hals (1591-1656) genrestukken (huiselijke taferelen, figuren)
Willem Buytewech (ca. 1591-1624) landschappen, genrestukken (figuren)
Wybrand de Geest (1592-ca. 1661) portretten
Balthasar van der Ast (ca. 1593-1657) bloemen
Willem Claeszoon Heda (1594-1680) stillevens
Pieter de Molijn (1595-1661) landschappen
Jan van Goyen (1596-1656) landschappen
Thomas de Keyser (ca. 1596-1667) portretten, schuttersstukken
Pieter Claesz (ca. 1596/1597-1661) stillevens
Johannes Corneliszoon Verspronck (1597-1662) portretten
Pieter Saenredam (1597-1665) kerkinterieuren, stadsgezichten
Salomon de Bray (1597-1664) historiestukken en portretten
Jan van Bijlert (1597/1598-1671), figuurstukken en portretten
Jacob Duck (ca. 1598-1667) kortegaardjes
Bartholomeus Breenbergh (1599-1657) Italiaanse landschappen

Geboren tussen 1600 en 1610

Pieter de Grebber (ca. 1600-1652/1653) historiestukken en portretten
Gerard Houckgeest (ca. 1600-1661) kerkinterieurs
Salomon van Ruysdael (ca. 1600-1670) landschappen
Simon de Vlieger (1601-1653) zeegezichten
Paulus Bor (ca. 1601-1669) historiestukken
Jan Gerritsz. van Bronchorst (1603-1661) historiestukken
Aert van der Neer (1603-1677) zeegezichten
Christiaen van Couwenbergh (1604-1667) historische en Bijbelse schilderijen
Adriaen Hanneman (Den Haag 1604 - Den Haag 1671) portretten
Gijsbert de Hondecoeter (1604-1653) landschappen
Adriaen Brouwer (ca. 1605-1638) genrestukken (herbergen)
Jan Davidsz. de Heem (1606-ca. 1683) stillevens
Rembrandt van Rijn (1606-1669) historische en Bijbelse schilderijen, portretten, schuttersstukken, regentenstukken, genrestukken (figuren)
Jan Lievens (1607-1674) historische en Bijbelse schilderijen, portretten
Nicolaus Knüpfer (ca. 1609-1655) kleinschalige historiestukken
Herman Saftleven (1609-1685) landschappen
Judith Leyster (1609-1660) genrestukken (figuren)

Geboren tussen 1610 en 1620

Adriaen van Ostade (1610-1684) genrestukken (herbergen)
Jan Asselyn (1610-1652) Italiaanse landschappen
David Teniers jr. (Vlaming) (1610-1690) genrestukken (herbergen)
Jan Miense Molenaer (ca. 1610-1668) genrestukken (huiselijke taferelen)
Willem van de Velde sr. (ca. 1611-1693) zeegezichten
Andries Both (1612/1613-1641) herberginterieurs
Gerrit Dou (1613-1675) genrestukken (herbergen)
Bartholomeus van der Helst (1613-1670) portretten, schuttersstukken, regentenstukken
Jacob Marrell (1614-1681) bloemstillevens
Gerrit van Stellingwerf (1614-1659)
Jan Both (ca. 1615-1652) Italiaanse landschappen
Govert Flinck (1615-1660) historische en Bijbelse schilderijen, portretten, schuttersstukken
Ferdinand Bol (1616-1680) historische en Bijbelse schilderijen
Caesar van Everdingen (1617-1678) historische en Bijbelse schilderijen
Emanuel de Witte (ca. 1617-1692) kerkinterieuren
Gerard ter Borch II (1617-1681) portretten, genrestukken (huiselijke taferelen)
Michael Sweerts (Vlaming) (1618 -1664) portretten, genrestukken
Philips Wouwerman (1619-1668) landschappen
Willem Kalf (1619-1693) stillevens
Jan Victors (1619-1676) genre- en historiestukken, portretten. Leerling van Rembrandt
Philips Koninck (1619-1688) landschappen
Otto Marseus van Schrieck (ca. 1619-1678) bloemen

Geboren tussen 1620 en 1630

Albert Cuyp (1620-1691) Italiaanse en Nederlands landschappen
Nicolaes Berchem (1620-1683) Italiaanse landschappen
Abraham van Beijeren (ca. 1620-1690) stillevens
Jan Baptist Weenix (1621-1663) Italiaanse landschappen
Quiringh van Brekelenkam (ca. 1622 - ca. 1669)
Karel Dujardin (1622-1678) Italiaanse landschappen
Adam Pynacker (1622-1673) Italiaanse landschappen
Carel Fabritius (1622-1654) historische en Bijbelse schilderijen, genrestukken (figuren)
Reinier Nooms (ca. 1623-ca. 1667) schepen
Paulus Potter (1625-1654) landschappen
Jan Steen (1626-1679) genrestukken (herbergen, huiselijke taferelen)
Johannes van de Capelle (1626-1679) zeegezichten
Jacob van Ruisdael (ca. 1628-1682) landschappen
Gabriël Metsu (1629-1667) genrestukken (huiselijke taferelen)
Pieter de Hooch (1629-1683) genrestukken (huiselijke taferelen)
Job Berckheyde (1630-1693) kerkinterieuren

Geboren tussen 1630 en 1640

Johannes Vermeer (1632-1675) stadsgezichten, genrestukken (huiselijke taferelen)
Frederik de Moucheron (1633-1686) Italiaanse landschappen
Abraham de Heusch (1635-1712) vruchten- en plantenstillevens
Willem van de Velde jr. (1633-1707) zeegezichten
Nicolaes Maes (1634-1693) portretten, genrestukken (huiselijke taferelen, figuren)
Frans van Mieris de Oudere (1635-1681) genrestukken (huiselijke taferelen, figuren)
Adriaen van de Velde (1636-1672) landschappen
Gerrit Adriaenszoon Berckheyde (1636-1698) stadsgezichten
Melchior de Hondecoeter (1636-1695) dierstukken
Geertgen Wyntges (1636-1712) botanische voorstellingen
Jan van der Heyden (1637-1712) stadsgezichten
Hubert van Ravesteyn (1638-1691) interieurs, stillevens
Meindert Hobbema (1638-1709) landschappen
Caspar Netscher (1639-1684) portretten

Geboren tussen 1640 en 1690

Abraham Mignon (1640-1679) stillevens
Gerard de Lairesse (1641-1711) historische en Bijbelse schilderijen
Arent de Gelder (1645-1727) historische en Bijbelse schilderijen
Isaac de Moucheron (geboren 23-11-1667, overleden 20-07-1744)
Nicolaas Verkolje (1673-1746), historische, Bijbelse en genrestukken, portretten
Jan van Huysum (1682-1749) bloemen

Architectuur

Lieven de Key (1560-1627), stadsbouwmeester van Haarlem. De Key maakte nog veel gebruik van ornamentatie. Hij bouwde in Haarlem De Waag (1598), de voorgevel van het Stadhuis, (1597), De Vleeschhal (1602-1603), het Oudemannenhuis (1608), dat nu dienstdoet als Frans Hals Museum en de toren van de Nieuwe Kerk (1613) en in Leiden onder andere de voorgevel van het Stadhuis
Hendrick de Keyser (1565-1621). De Keyser hanteerde een veel soberder stijl dan De Key. Hij bouwde in Amsterdam de Zuiderkerk (1606-1614), de Westerkerk (1620-1638), de Beurs (1608-1611), het Oost-Indië Huis (1606), de Haarlemmerpoort (1615-1618) en een aantal grachtenpanden, onder andere het Bartolotti huis (1621), in Delft het Stadhuis (1619) (zie ook sectie beeldhouwkunst)
Jacob van Campen (1595-1657). Van Campen legde zich geheel toe op het classicisme en diende daarmee tot voorbeeld van veel collega's (met name P. Post, Vingboons en 's-Gravenzande, zie hieronder). Hij bouwde in Den Haag het Mauritshuis (1635) en Noordeinde (dat nu een koninklijk paleis is), in Amsterdam het Stadhuis op de Dam (1648-1655) (nu ook een paleis)
Hans Vredeman de Vries (1527-1606), architect in Antwerpen, gebruikte veel ornamentatie
Arent van 's-Gravenzande (..-1662), classicist, bouwde in Leiden de De Lakenhal (1639) en de Marekerk (1638-1640) en in Middelburg de Oostkerk (1646)
Salomon de Bray (1597-1664) classicistisch architect
Philips Vingboons (1607-1678), bouwde in Amsterdam veel grachtenpanden in classicistische stijl
Pieter Post (1608-1669), classicist, leerling van Jacob van Campen, bouwde in Den Haag Huis ten Bosch (1645-)
Adriaan Dortsman (1625-1682), bouwde in Amsterdam de Lutherse kerk
Elias Bouman (1636-1686), bouwde in Amsterdam de Portugees-Israëlitische Synagoge (1671/1675)
Maurits Post (1645-1677), zoon van Pieter Post, bouwde Slot Amerongen (1676)

Literatuur

Joost van den Vondel (1587-1679), dichter en toneelschrijver. Vondel schreef meer dan 30 toneelstukken, velen daarvan over Bijbelse verhalen. Zijn bekendste stukken zijn de Gijsbrecht (1637) en Lucifer (1654). Hij vertaalde ook veel Franse, Italiaanse, Latijnse en Griekse werken. Een terugkerend thema zijn de innerlijke conflicten van de mens, die enerzijds opstandig is, anderzijds gehoorzaam wil zijn aan God.
Gerbrand Adriaenszoon Bredero (1585-1618), dichter (sonnetten) en toneelschrijver (komedies). Zijn beroemdste stuk is De Spaanse Brabander, dat de zelfkant van Amsterdam tot onderwerp heeft.
Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647), historicus, dichter en toneelschrijver. Hij schreef de Nederlandsche Historiën, dat nooit voltooid werd, maar zeer populair was. Zijn gedichten werden ook zeer gewaardeerd. Hij introduceerde de Franse en Italiaanse lyriek in de Nederlanden.
Jacob Cats (1577-1660), dichter, bekend om zijn moralistische geschriften. Houwelijck en Trouringh zijn twee lijvige werken om de Nederlanders over deze serieuze onderwerpen te onderhouden. Zijn vaak wel heel serieuze toon, zonder humor of levendigheid, maakte hem een minder schrijver dan Vondel, Bredero of Hooft. Ook gaf het aanleiding tot spotternijen: zo werd zijn uitspraak Kinderen zijn hinderen vaak aangevuld met de opmerking dat hij blijkbaar vergeten was dat hij zelf kind was geweest.
Karel van Mander (1548-1606), die het Schilderboeck schreef, een boek over onder andere enkele biografieën van schilders bevatte.
Justus de Harduyn (1582-1636), dichter uit de zuidelijke Lage Landen
Jacob Revius (1586-1658), dichter, maar werkte ook aan de nieuwe Bijbelvertaling die als de Statenbijbel zou verschijnen in 1637, en in bepaalde protestante kringen nog steeds gelezen wordt.
Thomas Asselyn (1620-1701), schreef komedies
Willem Godschalck van Focquenbroch (1640-1670), dichter en toneelschrijver
Jan Luyken (1649-1712)
Johannes Bogerman (1576-1673), theoloog, een van de vertalers van de Statenvertaling van de Bijbel

Beeldhouwkunst

Nederlandse beeldhouwers uit de 17e eeuw waren

Hendrick de Keyser (1565-1621). De Keyser was ook architect (zie boven). Hij vervaardigde het Mausoleum voor Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk in Delft (1614), dat nog steeds tot graftombe dient voor de koninklijke familie. De Keyser maakte ook het standbeeld van Erasmus in Rotterdam (1618)
Artus Quellinus de Oude (1609-1668), Artus Quellinus de Jonge (zijn neef) (1625-1700) en Rombout Verhulst (1625-1696), allen afkomstig uit de zuidelijke Lage Landen, behoorde tot de voornaamste beeldhouwers die het stadhuis op de Dam in Amsterdam van beelden voorzagen (1648-1655).
Bartholomeus Eggers
Johannes Blommendael
Johannes Kinnema, Fries houtsnijder

Muziek

Cornelis Schuyt (1557-1616), componist
Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) componist en organist, inspirator voor de ontwikkeling van de orgelmuziek in de Gouden Eeuw
Adriaen Valerius (1570-1625), liedschrijver
Nicolaes Vallet (ca. 1583-ca. 1645?), luitist, componist
Jacob van Eyck (1590-1657), componist
Cornelis Padbrué (1592-1670), componist
Constantijn Huygens (1596-1687) (bekender als dichter), lid van de rederijkerskamer De Muiderkring. Hij componeerde meer dan 800 stukken, waarvan de meeste verloren zijn gegaan. Hij maakte zich sterk voor het gebruik van het orgel tijdens kerkdiensten, iets wat in calvinistische kringen erg gevoelig lag.
Joan Albert Ban (1597-1644), componist
Jan Baptist Verrijt (ca. 1600-1650), componist
François (1609-1667) en Pierre (1619-1680) Hemony (broers) waren beroemde beiaardgieters.
Anthonie van Noordt (ca. 1619–1675), componist en organist
Carel Hacquart (ca. 1640-ca. 1701), componist
Joan Schenk (1656-1712+), componist

Uitgeverij

Lodewijk Elsevier (omstreeks 1540-1617), uitgever en boekhandelaar
Abraham Elsevier (1592-1652), uitgever en boekhandelaar, zoon van Lodewijk
Isaac Elsevier, uitgever, kleinzoon van Lodewijk

Edelsmeedkunst

Paulus van Vianen (1558-1613)
Adam van Vianen (ca. 1565-1627)
Johannes Lutma (1584-1669)

Politiek

Militair

Ontdekkingsreizigers

Olivier Brunel - 1584: Probeert rond de noordkust van Azië te varen. Brunel heeft eerder al in dienst van de Russische familie Stroganov over land de Ob bereikt.
Willem Barentsz - 1594: Volgt de westkust van Nova Zembla.
Cornelis Nay - 1594: Vaart langs Nova Zembla de Karazee in
Willem Barentsz - 1595: Tracht tevergeefs voorbij Nova Zembla te zeilen
Cornelis de Houtman - 1596-1597: Eerste Nederlandse reis naar de Oost-Indische archipel (huidige Indonesië).
Willem Barentsz - 1596-1597: Ontdekt Spitsbergen. Rondt de noordpunt van Nova Zembla, en overwintert daar.
Jacques Mahu - 1598-1600: Tracht via de Straat Magellaan Indië te bereiken. Een van zijn schepen, onder Jacob Quackernaeck, landt in Japan.
Olivier van Noort - 1598-1601: Zeilt door de Straat Magellaan en rond de wereld.
Joris van Spilbergen - 1602: Ontdekt Ceylon en zeilt van 1614-1617 rond de wereld.
Willem Jansz - 1605-1606: Volgt de zuidkust van Nieuw-Guinea en ontdekt Australië.
Henry Hudson (Engelsman, maar op deze reis in Nederlandse dienst) - 1609: Ontdekt de rivier de Hudson en vaart deze op tot nabij het huidig Albany.
Hendrik Brouwer - 1611: Ontdekt een snellere route naar Indonesië via de zuidelijk Indische Oceaan.
Adriaen Block - 1613-1614: Volgt de kust van New England en ontdekt de rivier de Connecticut, door de Nederlandse kolonisten de "Versche rivier" genoemd.
Jan Jacobsz. May van Schellinkhout - 1614: ontdekt Jan Mayen
Dirck Hartog - 1616: Landt op de westkust van Australië
Jacob Le Maire en Willem Cornelisz Schouten - 1615-1617: Ontevreden met het monopolie van de VOC zoekt Le Maire een eigen route naar Indië, en vindt deze door om Kaap Hoorn, de zuidpunt van Vuurland, heen te varen.
Jan Carstensz - 1623: Verkent de kust van Nieuw-Guinea en Kaap York schiereiland. Willem Joosten van Colster ontdekt Arnhemland.
François Thijssen - 1626-1627: Volgt de zuidkust van Australië.
François Pelsaert - 1628-1629: Lijdt schipbreuk op de Houtman Abrolhos voor de kust van Australië.
Matthijs Quast - 1639: Onderzoekt de zee ten oosten van Japan, en ontdekt de Bonin eilanden.
Abel Tasman - 1642-1644: Ontdekt Tasmanië, Nieuw-Zeeland en Tonga, verkent de noordkust van Australië.
Maarten de Vries - 1643: Onderzoekt de streken rond Japan, ontdekt Hokkaido, Sachalin en de Koerilen.
Hendrick Hamel - 1653-1666: Lijdt schipbreuk op Quelpaert eiland (Cheju-do) en verblijft 13 jaar als gevangene in Korea.
Hieronymous Cruse - 1667-1668: Binnenlanden van Zuid-Afrika