Léo Delibes

Léo Delibes
	Maestro Clément Philibert Léo Delibes,; Paris, omtrent 1888
Volledige naam	Clément Philibert Léo Delibes
Bijnaam	Eloi Delbès
Geboren	21 februari 1836
Overleden	16 januari 1891
Land	Frankrijk
Religie	Rooms-katholiek
Jaren actief	1862-1891
Stijl	Romantiek, Ballet, Opera, Operette
Instrument	orgel
Leraren	François Benoist en Adolphe Adam
	(en) IMDb-profiel
	(en) Allmusic-profiel
	(en) Discogs-profiel;
	(en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Clément Philibert Léo Delibes (Saint-Germain-du-Val bij La Flèche, 21 februari 1836 - Parijs, 16 januari 1891) was een Franse componist van romantische muziek, die vooral bekend is om zijn balletmuziek. Voor bepaalde werken gebruikte hij het pseudoniem: Éloi Delbès.

Levensloop

Studies

Léo Delibes was zoon van een postbode. Toen zijn vader in 1847 stierf, verhuisde zijn moeder, de dochter van een zanger van de Komische Opera, naar Parijs. Zijn muzikale interesse werd gestimuleerd door zijn moeder en zijn oom Édouard Baptiste Delibes, een organist en zangleraar aan het conservatorium van Parijs. Datzelfde jaar begon hij op elfjarige leeftijd zijn studie aan het Conservatoire national supérieur de musique van Parijs. Een jaar later begon hij ook zanglessen te volgen en in 1850 behaalde hij zijn Eerste Prijs solfège. Vervolgens studeerde hij orgel bij François Benoist en compositieleer bij Adolphe Adam.

Verdere levensloop

Hij werd koorzanger in de kerk van Sainte Marie-Madeleine en maakte in 1849 deel uit van het jongenskoor bij de eerste opvoering van Le Prophète van Giacomo Meyerbeer. Later bezorgde Adolphe Adam hem de positie van adjunct-repetitor bij het Théâtre Lyrique te Parijs.

Op 35-jarige leeftijd trad hij in 1871 in het huwelijk met Léontine Estelle Denain. Acht jaar later, in 1880, werd hij aangesteld als professor aan het Conservatoire national supérieur de musique van Parijs, waar hij les gaf in compositieleer. Een hoogtepunt in zijn leven was zijn opname in de beroemde Académie des Beaux-Arts in 1884.

Delibes overleed op 54-jarige leeftijd. Hij werd begraven op het Cimetière de Montmartre te Parijs.

Voornaamste werken

In 1856 schreef hij de operette Deux sous de charbon. Deze operette stond gedurende veertien jaar onafgebroken op de affiches van de Folies-Nouvelles. Vanaf dan bleef hij gedurende vijftien jaar operettes en vaudevilles componeren in het tempo van een per jaar. Het succes van de cantate Alger, geschreven voor Napoleon III, leidde tot de samenwerking met de Weense violist en componist Léon Minkus voor Delibes' eerste balletcompositie La Source in 1866. Dit was een ballet met een oosters thema, een erg populair onderwerp op dat ogenblik.

In 1870 schreef hij het ballet Coppélia, naar een verhaal van E.T.A. Hoffmann, de zandman, waarin het verhaal verteld wordt van de oude Dr Coppelius en zijn pop Coppélia. Deze compositie was niet alleen het eerste ballet dat hij zonder assistentie schreef, maar ook een compositie die de balletmuziek fors opwaardeerde. Het ballet, uitgevoerd in de Opéra van Parijs (waarvan hij sinds 1865 koordirigent was), oogstte veel succes en maakte hem beroemd.

In 1876 publiceerde hij zijn volgend ballet Sylvia, dat zich in Griekenland afspeelt. Tsjaikovski, zelf een componist en dansliefhebber, was een groot bewonderaar van de twee hierboven genoemde werken. Hij vond Sylvia zelfs beter dan zijn eigen Zwanenmeer. Hij beschouwde Delibes ook als een betere componist dan Johannes Brahms, maar op zich heeft dit blijk van waardering weinig waarde, rekening houdend met het feit dat Tsjaikovski Brahms omschreef als "een talentloze bastaard". Een zeer bekend wijsje uit dit ballet is het Divertissiment - Pizzicato.

Uittreksel uit de partituur van Sylvia - De eerste maten van de Pizzicato


	Divertissiment - Pizzicato uit Sylvia — 3081 KB (download·info)

In 1882 schreef Delibes een pastiche van deuntjes en dansen voor Le roi s'amuse van Victor Hugo (hetzelfde werk waarop Verdi de figuur van Rigoletto had gebaseerd).

Zijn beroemdste opera Lakmé (1883) vertelt het verhaal van een onmogelijke liefde tussen een Brits officier en Lakmé, de dochter van een Indische priester in het India van de 19e eeuw. De scène et légende de la fille du paria (scène en verhaal van de dochter van de paria) met zijn Air des clochettes (in Nederland bekend als de klokjesaria) waarin Lakmé bijna bezeten zingt over een legendarisch klokje in de wouden, is een bravourestuk voor coloratuursopranen.

Een andere, zeer bekende, aria uit deze opera is het Bloemenduet, (Duo des fleurs) een barcarolle.^[1]

Ook het duet D'où viens-tu? Que veux-tu (Van waar kom je? Wat wil je?) wordt als een uitdaging voor de zangers beschouwd.

Bij zijn overlijden in 1891 liet Delibes een onvoltooide opera achter, Kassya. Deze opera werd later door Jules Massenet voltooid.

Slotbeschouwing

Delibes is de geschiedenis ingegaan als een meester van de traditionele Franse muziek, licht en melodieus. Of zoals hij zelf zei: « Pour ma part, je suis reconnaissant à Wagner des émotions très vives qu’il m’a fait ressentir, des enthousiasmes qu’il a soulevés en moi. Mais si, comme auditeur, j’ai voué au maître allemand une profonde admiration, je me refuse, comme producteur, à l’imiter. ». Vrij vertaald : "Ik ben Wagner erkentelijk voor de levendige emoties die hij mij liet voelen, het enthousiasme dat hij bij mij heeft opgewekt. Maar hoewel ik, als luisteraar, de Duitse meester mijn bewondering toedraag, weiger ik, als producent, hem te imiteren."

Composities

Werken voor orkest

Suite No. 1 uit het ballet La Source
Suite No. 2 uit het ballet La Source
Intermezzo uit het ballet La Source
Suite No. 3 uit het ballet La Source

Missen, cantates en gewijde muziek

1859 La nuit de Noël, voor 4 mannenstemmen
1865 Alger, cantate voor sopraan, gemengd koor en orkest
1865 Hymne de Noël, voor zangkoor
Messe brève, voor twee kinderstemmen en orgel
Noël, voor 3 dezelfde stemmen

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1857	Maître Griffard	1 akte	3 oktober 1857, Parijs, Théâtre-Lyrique	Eugène Mestépès en Adolphe Jaime
1859	L'Omelette à la Follenbuche	1 akte	8 juni 1859, Parijs, Bouffes-Parisiens	Eugène Labiche en Marc Michel
1859-1860	Monsieur de Bonne-Étoile	1 akte	4 februari 1860, Parijs, Bouffes-Parisiens	Philippe Émile François Gille
1859	La fille du golfe	1 akte
1863	Le Jardinier et son seigneur	1 akte	1 mei 1863, Parijs, Théâtre-Lyrique	Michel Carré en Théodore Barrière
1863	La Tradition	proloog in versvorm	5 januari 1864, Parijs, Bouffes-Parisiens	H. Derville
1865	Le Bœuf Apis	2 aktes	15 april 1865, Parijs, Bouffes-Parisiens	Philippe Émile François Gille en Eugène Furpille
1867	Malbrough s'en va-t-en guerre; samen met: Georges Bizet, Emile Jonas en Edouard Legouix (aktes 1 tot 3)	4 aktes	13 december 1867, Parijs, Théâtre de l'Athénée	Paul Siraudin en William-Bertrand Busnach
1869	Le Cour du roi Pétaud	3 aktes	24 april 1869, Parijs, Théâtre des Variétés	Philippe Émile François Gille en Adolphe Jaime
1873	Fleur-de-lys	1 akte	5 april 1873, Londen, The Royal Philharmonic Theatre	Henry Brougham Farnie
1873	Le Roi l'a dit	3 aktes	24 mei 1873, Parijs, Opéra-Comique	Pierre Edmond Julien Gondinet
1880	Jean de Nivelle	3 aktes	8 maart 1880, Parijs, Opéra-Comique	Pierre Edmond Julien Gondinet en Philippe Émile François Gille
1883	Lakmé	3 aktes	14 april 1883, Parijs, Opéra-Comique	Pierre Edmond Julien Gondinet en Philippe Émile François Gille, naar Pierre Loti
1893	Kassya; voltooid door Jules Massenet	4 aktes	24 maart 1893, Parijs, Opéra-Comique	Henri Meilhac en Philippe Émile François Gille, gebaseerd op het verhaal "Frinko Balaban" van Leopold von Sacher-Masoch
	La princesse Ravigote	3 aktes	is verloren gegaan
	Le roi des montagnes	3 aktes	enkel schetsen overgeleverd

Operettes

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1856	Deux Sous de charbon ou Le Suicide de bigorneau	1 akte	9 februari 1856, Parijs, Folies-Nouvelles	Jules Moinaux
1856	Deux Vieilles Gardes	1 akte	8 augustus 1856, Parijs, Bouffes-Parisiens	Théodore Ferdinand Vallon de Villeneuve en Alphonse Lemonnier
1856	Six Demoiselles à marier	1 akte	12 november 1856, Parijs, Bouffes-Parisiens	Ernest Jaime en Adolphe Choler
1861	Les Musiciens d'orchestre; samen met: Jacques Offenbach, Jules Erlanger en Aristide Hignard	2 aktes	25 januari 1861, Parijs, Bouffes-Parisiens	de Forges en A. Bourdois
1862	Mon Ami Pierrot	1 akte	juli 1862, Bad Ems, Kursaal	Lockroy, eigentlijk: Joseph Philippe Simon
1864	Le Serpent à plumes	1 akte	16 december 1864, Parijs, Bouffes-Parisiens	Philippe Émile François Gille en Cham, eigentlijk: Amadée-Charles-Henry de Noé
1864	Grande nouvelle	1 akte
1869	L'Écossais de Chatou	1 akte	16 januari 1869, Parijs, Bouffes Parisiens	Philippe Gille en Adolphe Jaime
	Le Don Juan suisse	4 aktes	is verloren gegaan

Balletmuziek

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto	choreografie
1866	La source, ou Naila; samen met: Léon Minkus	3 aktes	12 november 1866, Parijs, Opéra Garnier	Charles Nuitter en Saint-Léon	Arthur Saint-Leon
1867	Valse ou Pas de fleurs; dans-divertissement voor de reprise van Adolphe Adams Le Corsaire		12 november 1867, Parijs, Opéra Garnier
1870	Coppélia, ou La fille aux yeux d’émail	2 aktes	25 mei 1870, Paris, Opéra Garnier	Charles Nuitter, naar E.T.A. Hoffmanns vertelling Der Sandmann, (1816), en Adolphe Adams opéra comique La Poupée de Nuremberg, (1852)	Arthur Saint-Leon
1876	Sylvia, ou La nymphe de Diane	3 aktes	14 juni 1876, Parijs, Opéra Garnier	Jules Barbier en Louis Mérante	Louis Merante

Toneelmuziek

1862 Les Eaux d'Ems - libretto: Hector Crémieux en Ludovic Halévy - première: zomer 1861, Bad Ems, Kursaal
1882 Le roi s’amuse - voor het toneelstuk van Victor Hugo - première: Parijs, Comédie-Française

Werken voor koren

1865 Pastorale, voor 4 mannenstemmen
1866 Les lansquenets, voor 4 mannenstemmen
1866 Les chants lorrains, voor 4 mannenstemmen
1866 Marche de soldats, voor 4 mannenstemmen
1866 Avril, voor zangkoor
1867 Au printemps, voor 3 gelijke stemmen
1867 Chant de la paix, voor 4 mannenstemmen, of 6 gemengde stemmen, of 3 tot 4 gelijke stemmen
1868 Trianon, voor 4 mannenstemmen
1868 La cour des miracles, voor 4 mannenstemmen
1874 Les abeilles, voor 3 gelijke stemmen
1874 Les pifferari, voor 3 gelijke stemmen
1874 L’écheyeau de fil, voor 3 gelijke stemmen
1877 Le pommier, voor 3 gelijke stemmen
1877 La mort d’Orphée, lyrische scène voor tenor; stem en orkest
1884 Voyage enfantin, voor 3 gelijke stemmen
C’est Dieu, voor zangkoor
En avant, voor 3 dezelfde stemmen
Le dimanche, voor 2 of 3 stemmen
Les norvégiennes, voor 2 vrouwenstemmen met begeleiding
1895 Les nymphes de bois, voor 2 vrouwenstemmen met begeleiding
Les prix, voor 2 dezelfde stemmen met begeleiding

Vocale muziek

1874 Les filles de Cadix, voor zangstem en piano - tekst: Alfred de Musset

Werken voor piano

1882 Le roi s’amuse, «six airs de danse dans le style ancien», dansen
1. Gaillarde
2. Pavane
3. Scene du bouquet
4. Lesquercarde
5. Madrigal
6. Passepied
7. Final

Bewerkingen

La Marseillaise, arrangement voor mannenstemmen (datum onbekend)

Bibliografie

Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9
B.B. Klier, C. P. Cronin: Theodore Pavie's "Les babouches du Brahmane" and the story of Delibes's "Lakmé", Opera Quarterly: 12:19-33 N4 1996
Jerome Mitchell: More Scott operas : further analyses of operas based on the works of Sir Walter Scott, Lanham: University Press of America, Inc., 1996, 328 p.
Mario Morini, Piero Ostali Jr.: Casa Musicale Sonzogno : Cronologie, Saggi, testimonianze : secondo volume, Milano: Casa Musicale sonzogno di Piero Ostali, 1995, 907 p.
G. Rohde: Liebe, Wahnsinn, Gift und Tod : "Lucia di Lammermoor" an der Bastille-Opera, "Lakmé" an der Opera Comique, Opernwelt N3:24-5 Mar 1995
Paris Lakme est de retour: tintez, clochettes! il, Diapason (France) N412:18 Feb 1995
William E. Studwell: Leo Delibes : an essay and bibliography, Music Reference Services Quarterly 4:43-9 N2 1995
William E. Studwell: Adolphe Adam and Leo Delibes. A Guide to Research - Garland Composer Resource Manual, New York: Garland Pub, 1987., x, 248 p.
Andrew Lamb: Garrett pulls it off with style, Classic Cd N58:56 Feb 1995
Francis Claudon: Dictionnaire de l'opéra-comique français, Paris: Peter Lang, 1995, 531 p., ISBN 978-3906753423
I. Fox: Ireland : Padmore's goodbye gifts, Opera (England) 45:341-2 Mar 1994
C. O'Riley: Viens, Mallika, Piano & Keyboard N166:32-5 Jan-Feb 1994
Leighton Kerner: Music Igor beavers, Village Voice: 39:86 Oct 4 1994
Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
Wolfgang Suppan: Das neue Lexikon des Blasmusikwesens, 3. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1988, ISBN 3-923058-04-7
Wolfgang Suppan: Lexikon des Blasmusikwesens, 2. eränzte und erweiterte Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Fritz Schulz, 1976
L. Zamponi: Alchimie und Tanz : Susanne Kirnbauer inszenierte Delibes' Coppelia, Österreichische Musikzeitschrift 48:50 Jan 1993
Martial Leroux: Histories musicales des Hauts-de-Seine, 1993, 490 p.
Franco Rossi, Michele Girardi: Indice Dei Nomi, in: Il teatro la Fenici : chronologia degli spettacoli 1792-1936, Venezia: Albrizzi Editore, 1989, 491 p., ISBN 88 7837 007 X
M. Weber: Attraktive Puppenfräuleins : Susanne Kirnbauer choreographiert Coppelia an der Wiener Volksoper, Bühne, Dec 1992, p. 50
Bertrand Pouradier Duteil: Les musiciens et les Hauts-de-Seine, Sogemo, 1991, 159 p.
E. Johnson: Gounod or Delibes? - authorship of the ballet music in Faust, Opera (England) 42:276 Mar 1991
Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The heritage encyclopedia of band music : composers and their music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
Ulrich Schreiber: Opernführer für Fortgeschrittene eine Geschichte des Musiketheaters; das 19. Jahrhundert, Basel: Bärenreiter Kassel, 1991, 974 p.
Piero Santi: Repertorio di musica sinfonica - Gli autori, le composizioni dal Seicento a oggi, Ricordi, 2001, 1060 p., ISBN 978-8-809-02255-3
Franco Mannino, Giuseppe Triggiani: Il melodramma nel mondo 1597-1987, Bari: Levante Editori-Bari, 1988, 378 p.
Lamberto Trezzini: Indice Dei Nomi, in: Due secoli di vita musicale storia del teatro comunale di Bologna, Seconda edizione, Nuova Alfa Editoriale, 1987, 362 p., ISBN 978-8877790026
Mária Kerényi: A Lakmé Debrecenben, Muzsika 30:29-30 May 1987
Norman E. Smith: March music notes, Lake Charles, La.: Program Note Press, 1986, ISBN 978-0-9617346-1-9
Norman E. Smith: Band music notes, Revised edition, San Diego, California: Niel A. Kjos, Jr., 1979, 299 p., ISBN 978-0849754012
Sven G. Winquist: Musik i svenska ljudfilmer 1950-1959, Stockholm: Svensk Musik, 1985, 194 p., ISBN 978-9185470235
Richard Traubner: Operetta : a theatrical history, London: Victor Gollancz Ltd., 1984
Walter Salmen, Gabriele Busch-Salmen: Musiker im Porträt, München: C. H. Beck, 1982-1984, 5 Bände p. (I. "Von der Spätantike bis 1600", 1982., 200 S.: ISBN 3-406-08450-8; II. "Das 17. Jahrhundert", 1983., 184 S.: ISBN 3-406-08451-6; III. "Das 18. Jahrhundert", 1983., 186 S.: ISBN 3-406-08452-4; IV. "Das 19. Jahrhundert", 1983., 187 S.: ISBN 3-406-08453-2; V. "Das 20. Jahrhundert", 1984., 191 S.: ISBN 3-406-08454-0)
Spire Pitou: The Paris opera. - An encyclopedia of operas, ballets, composers, and performers; growth and grandeur, 1815-1914, New York: Greenwood Press, 1990, 1608 p., ISBN 978-0-313-26218-0
Spire Pitou: The Paris Opera: An Encyclopedia of Operas, Ballets, Composers, and Performers; Growth and Grandeur, 1815-1914; A-L, New York: Greenwood Press, 1990, 816 p., ISBN 978-0-313-27782-5
Spire Pitou: The Paris Opera: An Encyclopedia of Operas, Ballets, Composers, and Performers; Growth and Grandeur, 1815-1914; M-Z, New York: Greenwood Press, 1990, 768 p., ISBN 978-0-313-27783-2
Christian Doumet, Claude Pincet: Les musiciens français (Reliure inconnue), Rennes: Editions Ouest-France (1 février 1982), 438 p., ISBN 978-2-858-82420-5
Margie Viola Boston: An essay on the life and works of Léo Delibes, Iowa (Iowa City). 1981. dissertation.
Dietmar Fritzsche: Ballett-Premiere Don Parasol an der Komischen Oper Berlin, Musik und Gesellschaft 31:627-9 Oct 1981
J.R. Turner: Nineteenth-century autograph music manuscripts in the Pierpont Morgan Library. A check list, 19th Century Music 4:54 N1 1980
H. Earle Johnson: First performances in America to 1900 : works with orchestra, Detroit: Information Coordinators, 1979, 446 p.
Renata Wagner: Neuer Opern Führer : Liederspiel-Oper-Operette-Musical, Vienna: Prisma Verlag, 1979
Franz Stieger: Opernlexikon - Teil II: Komponisten. 1, Band A-F, Tutzing: Hans Schneider, 1975-1983, 371 p., ISBN 3-7952-0203-5
Franz Stieger: Opernlexikon - Teil II: Komponisten. 2, Band G-M, Tutzing: Hans Schneider, 1975-1983, 373-772 p., ISBN 3-7952-0228-0
Brigitte Labat-Poussin, Jean Favier: Personnels des Theatres (Table), in: Archives du Théâtre national de l'Opéra. (AJ13 1 à 1466), Inventaire, Paris: Archives Nationales, 1977, 677 p.
Gösta Morin, Carl-Allan Moberg, Einar Sundström: Sohlmans musiklexikon - 2. rev. och utvidgade uppl., Stockholm: Sohlman Förlag, 1975-1979, 5 v.
Jose Bruyr: L'operette des musiciens, in: L'operette, Paris: Presses Universitaires de France, 1974, 26 p.
Marc Honneger: Dictionnaire de la musique, Paris: Bordas, 1970-76
Frits Noske: French song from Berlioz to Duparc - The origin and development of the melodie, New York: Dover Publications, Inc., 1970
Martin Hurlimann, Ernst Roth: Composers' autographs, Vol. 2: from Schubert to Stravinsky, London: Cassell, 1968, 181 p.
C.W. Best: Mr. and Mrs C.W. Best collection of autographs in the Mary M. Vial Music Library of the Oberlin College Conservatory of Music, Oberlin, Ohio: Oberlin College Library, 1967, 55 p.
Gunter Pussiger: Der große Heyne-Opernführer, München: Wilhelm Heyne Verlag, 1967
José Subira: Cien operas : autores personajes argumentos, Madrid: Editorial Prensa Espanola, 1967
David Ewen: Great composers 1300-1900 - A biographical and critical guide, New York: H. W. Wilson Company, 1966, 429 p., ISBN 978-0-8242-0018-3
David Ewen: The complete book of classical music, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1989, 968 p., ISBN 978-0709038658
Zenei lexikon, Budapest: Zeneműkiadó Vállalat, 1965
I. Davidson: Léo Delibes' Ballets, Music Journal. 20 (1962), Jan., S. 87-88 und 116.
I. Davidson: Balety Deliba. (Delibes' Ballette), Sovetskaja Muzyka. 25 (1961), H. 2, S. 79-83.
Dominique Blaize: La 1500e de "Lakmé", Musica-Disques. 1961, H. 84, S. 2~30.
André Coquis: Léo Delibes, sa vie et son oeuvre (1836-1891), Paris: Richard-Masse 1958.
Emanuel Winternitz: Musical autographs from Monteverdi to Hindemith, Princeton, NJ: Princeton University Press, 1955, no pagination p.
Joaquín Pena, Higinio Anglés, Miguel Querol Gavalda: Diccionario de la Música LABOR, Barcelona: Editorial Labor, 1954, 2V, 2318P.
Jean Boyer: Kurzgefasste Geschichte der französischen Musik, Wiesbaden: Breitkopf & Härtel, 1953, 240 p.

Externe links

Bladmuziek van Delibes op de website van het International Music Score Library Project
(en) Léo Delibes in de Internet Movie Database

Bronnen, noten en/of referenties

↑ In de jaren 90 werd dit duet door British Airways in reclamespotjes gebruikt.

[1] In de jaren 90 werd dit duet door British Airways in reclamespotjes gebruikt.

[1]