[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Adolf Hitler

„Hitler“ wiest op düsse Siet. Dat Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Hitler (Mehrdüdig Begreep).

Adolf Hitler (* 20. April 1889 in Braunau am Inn, Öösterriek; † 30. April 1945 in Berlin dör Sülvstmoord) weer vun 1921 af an Baas vun de NSDAP. 1933 is he Kanzler vun dat Düütsche Riek wurrn un vun 1934 af an weer he as „Führer“ un Kanzler to glieke Tiet Baas vun de Regeerung un vun den Staat.

Adolf Hitler (1937)

He hett in dat Düütsche Riek de Diktatuur vun dat „Drüdde Riek“ upricht. All Parteien vun de Oppositschoon weern dor bi verboden. Wenn een gegen em gegenan güng, denn leet he em verfolgen oder an’e Siet maken. Hitler hett den Tweeden Weltkrieg anfungen un is dor vun Anfang an up ut ween, dat de Jöden in Europa jem ehr Rechten verleren döen un an’e Siet maakt wuurn sünd. Dor is he mit System bigahn. Ok an anner Lüde un Volksgruppen hett he sik vergrepen, wenn em de Globen oder de Raaß nich passen döen. Vunwegen sien Politik sünd in Europa bi 30-35 Millionen Minschen ümkamen, dormank alleen sess Millionen Jöden. Grode Delen vun Düütschland un vun Europa sünd bi den Tweeden Weltkrieg to Dutt gahn. Nah den Krieg hett denn ok noch de Iesern Vörhang den Kontinent in twee Stücken deelt.

Leven

De meisten Schrieverslüde wiest up den unbannigen Unnerscheed twuschen de eerste un de tweede Hälft vun Hitler sien Leven hen. Wenn een dat verglieken deit mit dat, wat dormals wat gellen dö, denn weer dat mit Hitler bit to sien dartigsten Johr hen rein gornix. He keem nich to Ranne, harr keen Beroop lehrt, hett ok keen Minschen harrt, wo he tohören dö. Nadem de Eerste Weltkrieg to Enn weer, hett he ok as Suldaat keen Tokunft mehr harrt. Een kann ok nich sehn, wat vun Egenaarten dor al to griepen weern, de em later hulpen hefft, as he so wiet nah baben kamen is. Man just düsse Mann is in de tweede Hälft vun sien Leven binnen en paar Johren to’n Kanzler vun dat Düütsche Riek wurrn un amenn Diktator öber grote Delen vun Europa. Bloß wenig Minschen vör em oder nah em hefft so veel kaputt maakt, as he. Wenn een düssen Unnerscheed ankieken deit, denn steiht een vör de grote Fraag: Wie kann dat angahn, dat düsse Minsch mit sien Aart un sien Vörleven sowat tostann bröcht hett?

De eersten Johren

Hitler hett vun de Johren vör sien Tiet as Politiker an’n leevsten swiegen wullt. 1930 sä he öber siene politischen Fienden: „Se dröövt nich weten, wo ik herkaam un vun wat för een Familie ik afstammen do“ (so vertellt Krockow dat). Sien Öllern un Grootöllern stammen ut de Dörper „Döllersheim“ un „Strones“. Nah den Ansluss vun Öösterriek in’n Summer vun dat Johr 1938 hett he de Inwahners ut düsse Dörper wegbringen laten. De Öörd sünd denn foorts kaputt maakt wurrn. Dat weer, vunwegen dat Hitler dor den Scheetplatz Allentsteig för sien Truppen anleggen wull. Verscheden Kritikers as Krockow un Kershaw nehmt an, dat hett he maken laten, weil mit sien Herkamen ut düsse Gegend wat nich stimmen dö, un womöglich sogor Inzest dor mit bi weer. Wat Hitler süms in sien Book „Mein Kampf (Mien Kamp)“ öber de eersten Johren vun sien Leven schrifft, is nich to glöven. He hett dor blooß en Bild vun sik maalt, so as he dat geern hebben müch.

Herkamen

 
Vadder Alois Hitler

Hitler sien Familie stamm ut dat Wooldquartier in Nedderöösterriek an de böhmsche Grenz. De Schrievwies vun ehren Naam wessel in dat 19. Johrhunnert jummers wedder vun „Hüttler“, nah „Hiedler“, „Hittler“ oder ok „Hitler“. Wo de Naam herkümmt, is nich klor.

Boren is Adolf Hitler as dat veerde vun sess Kinnern vun den Tollbeamten Alois Hitler un siene drüdde Fro Klara (Deernsnaam Pölzl) in Braunau am Inn. Dat weer en Stadt an de Grenz vun Böveröösterriek. Vun düsse sess Kinner sünd bloß Adolf un sien Suster Paula groot wurrn. Alois Hitler hett denn noch twee Kinner harrt. Alois Hitler weer vun en Fro, wo he nich mit verheiraat weer un Angela weer vun sien tweede Fro.

In „Mein Kampf“ schrifft Hitler süms, dat sien Vadder butt ween is un dat he nich toleet, wenn de Kinner nich hören. Dorto weer he dullharig un slöög de Gören. Man dat bedutt nich, dat Hitler strenger uptagen wurrn is, as anner Kinner to düsse Tiet. Düütliche Henwies gifft dat dor jedenfalls nich för.

 
Adolf Hitler as Lüttjet Kind

Alois Hitler weer unehlich Söhn vun de Buurndeern Anna Maria Schicklgruber. Eerst in dat Johr 1876, dor weer he al 40 Johr oolt, hett he sien Tonaam in „Hitler“ ännern laten. Dor weern sien Mudder un ok de Mann, vun den he glöben dö, dat weer sien Vadder, al lang doot. Düsse Mann, dat weer denn Adolf Hitler sien Grootvadder, dat weer de Müllerknecht Johann Georg Hiedler. Dat Ännern vun den Naam güng so: Johann Georg Hiedler hett en Broder harrt. Dat weer Nepomuk Hiedler. He is nah’n Dörpspastor gahn un hett seggt, he schull man den Indrag öber de Geboort vun Alois Schickgruber ännern. He scholl dor driest „ehlich“ inschrieven un dat ole „unehlich“ dörstrieken. He bröch ok Tügen mit, de geven to Protokoll, Johann Georg Hiedler harr jem dat vör Johren al seggt, dat he de Vadder vun den lüttjen Alois weer.

Hitler wüss denn nich genau, wer sien Grootvadder weer. As he later as Politiker för de Idee vun de Rassismus snacken dö, un as he denn vun de 1920er Johren af an bekannter wurrn is, dor keem em dat gor nich mehr to Pass. Sien Fienden in de Politik hefft dormols jummers wedder versöcht, nah to wiesen, dat de Baas vun de antisemitsche un natischonalistsch NSDAP nu süms jöödsche oder tominnst tschechisch Vöröllern harr. So, as dat hüdigendags utsütt, stimmt dat ober woll nich. Jedenfalls gifft dat dor keen Bewies för. Man Hitler hett dat ummer as Grund ansehn, vun sien Herkamen to swiegen.

Kinnertiet

 
Hitler sien Mudder Klara

Vunwegen sien Beroop as Tollbeamten möss Vadder Hitler faken umtrecken. Toeerst güng dat vun Braunau nah Passau hen, later nah Lambach un denn nah Leonding bi Linz. Adolf Hitler is dor up verscheden Volksscholen ween un weer jummers en goden Schöler. Man up de Realschool in Linz is he gor nich torecht kamen. Al in dat eerste Johr, dat weer 1900/1901, is he sitten bleben. Sien Schoolmesters meenen, he harr gor „keen Lust to’n Arbeiden“. In de drüdde Klass vun de Realschool hett he 1904 wedder so slechte Noten harrt, dat he an un för sik sitten blieben möss. Man weil sien Vadder düt Johr sturben weer, woll de School sien Mudder hölpen un meen, he künn woll wiedergahn, man bloß, wenn he de School wesseln dö. Dorüm hett Hitler denn de Realschool in Steyr besöcht. De gell dormals as nich so swaar. Man dor is he ok nich beter wurrn. He bleev sitten un schaff ok de tweede Prüfung nich un güng denn ohn Afsluss vun de School af. Dor weer he sesstein Johr oolt.

Later hett Hitler dat so henstellt, as wenn he bloß slecht up’e School ween is, weil he sien Vadder nich to Willen ween much. Sien Vadder wünsch sik, dat Hitler Beamten weern schull, man he süms müch lever Kunstmaler weern. Tietlevens hett Hitler sik as Künstler ansehn un meen ok, de Lüde harrn bloß nich begrepen, wat vun Genie in em steken dö. Dat sien Sittenblieven up’e School nix mit Wedderstand gegen den Vadder to kriegen hett, warrt ok klaar, wenn een sütt, dat Alois Hitler al an’n 3. Januar 1903 sturben is. Dor weer he 65 Johr oolt. De Vadder weer doot, as Hitler 13 Johr oolt weer, man beter is he denn up’e School nich wurrn. So hett Hitler sien Bildung in sien ganzet Leven man bloß süms tohopenschostert, as he jummers weg verscheden Saken dwars dör’nanner lesen hett.

Johren in Wien un München

Vun 1903 af an kreeg Hitler en Rent as Half-Weetkind. Siene Mudder hett dor noch en beten wat tobottert un so konn he vun 1905 af an en Bohème-Leven ohn Plichten föhren. 1907 un 1908 versöch he, en Platz an de Wiener Kunstakademie to kriegen. Man dor is he nich annahmen wurrn. Se hefft seggt, he weer nich goot genug. Dornah hett he nix mehr ünnernahmen, um sik utbillen to laten oder en Beroop ut to öven. Toeerst bleev he in Wien, man denn güng he torüch nah Linz, as siene Mudder an’n 21. Dezember 1907 an Bostkrebs sturben weer. In de eerste Tiet konn he vun sien Rent un vun dat Geld, wat he sik mit Malen vun Biller un Postkarten toverdeen, ganz goot leven. He kreeg mehr Geld tohopen, as en Schoolmeister an’n Anfang hett. Dat hett he bi dat Vertellen vun sien Jöögdtiet in „Mein Kampf“ en beten anners henstellt.

1909, dor weer he 20 Johr oolt, is he endgüllig nah Wien hentrocken. Dor keem he mit antisemitische un afsunnerliche Ideen öber de Raaß tohopen. He lees pseudowetenschuplich Schrieveree vun Jörg Lanz von Liebenfels un he kreeg dat to doon mit Georg Ritter von Schönerer, den „Führer“ vun de „Alldüütsche Bewegung“ un mit den Wiener Börgermeester Dr. Karl Lueger. „Vun Dr. Lueger hebb ik veel lehrt“, hett he later seggt. Dormals hett Hitler woll sien Idee vun de arisch „Herrenraaß“ utbillt. Sien dormoligen Fründ August Kubizek hett later seggt, to de Tiet hett Hitler sik mehr ut Opern maakt, as ut Politik. Besunners müch he Richard Wagner siene Opern lieden.

As he dat tweede Mol vun den Vörstand vun de Kunstakademie aflehnt wurrn is, güng em mit’e Tiet dat Geld ut. 1909 möss he in en Asyl för Lüde ohn Wohnung intrecken un Anfang 1910 lann he in dat Männerhuus in de Meldemannstraat. He maal Biller vun Wien un verdeen sik en beten wat bito. Weil he nich geern mit Lüde tohopenkeem, hett en Mitbewohner vun em den Verkoop vun de Biller in’e Hannen nahmen. Dat weer Reinhold Hanisch. Vunwegen dat he dach, Hanisch harr em bedragen, övergeev he dat Verkopen vun de Biller later an en jöödschen Mitbewohner. Kann angahn, dat dat mit sien Antisemitismus in düsse Daag noch nich so dull weer, as he dat süms in „Mein Kampf“ vertellt hett. Hanisch hett later en Book öber düsse Johren schreven. Hitler hett em fastsetten laten un he is 1937 oder 1938 sturven. Forschers as Werner Maser un Joachim C. Fest meent, Hitler harr em an’e Siet maken laten. Man dat warrt anners ok seggt, he harr sik achter Trallen süms ümbröcht, oder sien Hart harr nich mehr mitspeelt.

In’n Mai 1913 hett Hitler dat Arv vun sien Vadder utbetahlt kregen. Dor treck he denn üm nah München un wahn dor bi den Snieder Josef Popp. In „Mein Kampf“ hett he later schreven, he harr so’n Lengen nah en „düütsche Stadt“ harrt. In München befaat he sik mit Architektuur un he lees de Schriften vun den rassistischen Schriever Houston Stewart Chamberlain. Een Grund, nah Düütschland to gahn, weer ok: He woll nich in dat öösterrieksch-ungaarsch Militär. Dat weer aber nich, weil he nich Suldaat spelen wull: As 1914 de Eerste Weltkrieg losgüng, hett he sik foorts freewillig mellt. Man en Rull speelt woll al, dat dat öösterrieksche Heer mit sien velen Raaßen un Volksgruppen em towedder weer, weil he al düütschnational dach.

In den eersten Weltkrieg

As en Gefrieten vun dat 16. Königlich Bayrisch Reserve-Infanterieregiment „List“ hett Hitler de meiste Tiet vun den Krieg as Meldegänger an de Westfront tobröcht. An’n 16. August 1914 is he freewillig in de Armee intreden. In’n Dezember vun datsülbige Johr hett he al dat Iesern Krüüz, tweede Klass, kregen. In’n Oktober 1916 wurr Hitler in den Noorden vun Frankriek an dat Been verwunnt. Eerst Anfang März 1917 keem he wedder an de Front torüch. 1918 hett he denn dat Iesern Krüüz, eerste Klass, kregen.

He hett as en anstännigen Suldaten gullen, man sien Kamraden müchen em nich besunners lieden. Se meenen, he ködel sik bi de Uffzieren an. He wurr ok as so’n richtigen „Vagelfidi“ ansehn, vunwegen dat he lang Tiet bloß man so mit’n Helm up’n Dötz in’e Eck sitten dö un denk. Afsunnerlich is, dat de Uffzieren woll meenen, he weer en dappern, duchtigen Suldaten un he verdeen ok dat Iesern Krüüz, man se troden em nich to, Suldaten antoföhren. Dor spreken se sik ok üm gegen en Beföddern vun Hitler to’n högern Rang ut. „He verstünn nix vun dat Anföhren vun Minschen“, glöben se (Bi Fest, Hitler, S.104).

Kort vör dat Enn vun den Krieg, dat weer an’n 15. Oktober 1918, dor keem Hitler nah en Gasangreep in dat Lazarett vun de vörpommersche Stadt Pasewalk. Toeerst weer he blind un möss dor üm behannelt weern. He sä, sien Ogen, de harrn bi den Gasangreep wat afkregen. Hüdigendags gifft dat ok Forschers, de glöövt, he is vunwegen de düütsche Nedderlaag in den Krieg blind wurrn. Dat weer, menen se, nahdem se in de Krankenakten vun dat Lazarett keken hefft, en histerisch Reakschoon. Up jeden Fall is Hitler vun en Militärdokter för Psychiatrie behannelt wurrn. Düsse Dokter hett Hitler as en Psychopathen ankeken un meen, dat weer unmöglich, dat düsse Mann Upgaven öbernehmen kunn, wo he anner Lüde anföhren möss.

Bargup

Wie dat mit de Politik losgüng

Hitler hett later seggt, he weer so in Raasch öber den verloren Krieg un öber den „Verraat vun de Novemberverbrekers“, dat he beslaten hett, Politiker to weern. Man een kann nich seggen, ob dat wohr is. In de eersten Monaten nah dat Enn vun den Krieg kann een nich just sehn, dat he weet, wat he will. Direktemang nah den Krieg hett he mit Politik eerst mol gor nix an’n Hoot. He kehr in de Kasern vun sien Regiment nah München torüch. Toeerst mol hett he dat dor up anleggt, dat he nich up’e Straat sett wurr. En paar Mol is he to een vun de Vertroonslüde vun sien Regiment wählt wurrn. Up düssen Posten hett he ok mit de Räädregeern vun den sozialistischen bayrischen Ministerpräsidenten Kurt Eisner tohopenarbeit’.

In dat Dör’nanner, wat losgüng, as Eisner an’e Siet maakt wurrn weer, hett Hitler nich up de Räädregeern ehr Siet stahn, noch up de Siet vun de anner Partei. Dat weern de Freekorps, de tomeist vun de Demokratie nix weten wullen un de besunners wat up dat „Volk“ geven döen. Dat lett, as wenn Hitler sik vörsichtig trüch holen hett. Dat gifft en Film ut düsse Tiet, dor is Hitler to sehn, as he mitgeiht bi’n Truurmarsch för Eisner, de en Jööd ween weer. De een oder anner Historiker meent, dor kann een an sehn, dat Hitler to düsse Tiet noch nich so düütlich sien Steed funnen harr, as he dat seß Johr later in „Mein Kampf“ in’e Welt setten dö.

As de Räädrepublik blodig ünnerkregen weer, is Hitler nah de Verwalten vun de Riekswehr gahn, de dortiets in Bayern dat Seggen harrt hett. Dat gifft Henwies, dat Hitler sik dormols bi de neen Machthebbers anködelt hett un verraden hett, welk Kamraden ut sien Regiment fröher as Hölpslüde bi de Räteregeern mitmaakt harrn. Dormols hefft de Mannslüde, de bi de Swarte Riekswehr dat Seggen harrn, den Gefreiten Hitler as en Mann ansehn, de een goot nah de Arbeiders henstüürn kann, dat he natschoonale Gedanken ünner de Lüde bringt. En vun düsse wichtigen Mannslüde vun de Riekswehr weer Ernst Röhm. Hitler siene Basen stüürn em nah Vördrääg för Propaganda-Snackers un hefft em den Updrag geven, he schull utkunkeluren, wat dat mit de politschen Parteien un Krinken up sik harr, vun de dat in München nah de Revolutschoon so unbannig veel geev.

 
Hitler sien Utwies as Lidmaat vun de DAP

Een vun düssen Parteien weer ok de Düütsche Arbeiderpartei. De weer grünnt wurrn vun den Slosser Anton Drexler un vun den Journalisten Karl Harrer. Se vertreed frömdenfiendliche un antisemitische Ideen un öbernehm ok dat een oder annere ut den Sozialismus. An’n 12. September 1919 besöch Hitler to’n eersten Mol en vun de ehr Versammeln. As een vun de Lüde, de dor snacken döen, fodder, Bayern schull vun dat Riek afscheedt weern, güng Hitler dor risch gegenan. De Lüde, de dor bi weern, kregen glieks spitz, dat he snacken konn. Dat weer dat eerste Mol, dat anner Lüde un ok he süms spitz kregen, dat he wat beter konn, as de Annern. Dat warrt seggt, Drexler harr glieks to Harrer meent: „Dö hot oa Goschn, den kennt ma braucha!“ (Up Platt: „De hett en Muul, den könnt wi bruken!“). Noch an’n sülbigen Avend versöch Drexler, Hitler in de Partei to holen. Hitler hett later jummers seggt, he weer dat sevente Liddmaat vun de Partei ween. Man dat stimmt nich. In’n Updrag vun siene Vörlüde is he an’n 19. Oktober 1919 in de Partei intreden. Dor weer he de 55. mit. De Nummer vun sien Parteiutwies is aber 555. Dat kümmt dorher, dat de DAP ehr Utwiesen mit de Nummer 501 anfungen hett, vunwegen dat se sik en beten dicker maken wull, as se in Würklichkeit weer.

Üm düsse Tiet rüm keem Hitler ok to’n eersten Mol mit den antisemitischen Schriever Dietrich Eckart vun de Thule-Sellschap tosamen. Eckart söch nah en Mann, de goot snacken konn un sien rechtsradikalen Ansichten mank de Arbeiders un bi de Ünnerschicht utbreden konn. As een vun de Eersten hett he begrepen, dat Hitler düsse Mann weer un hett em up jede Aart fudderhulpen. Vun 1920 af an hett he Hitler sien Parteiblatt „Völkischer Beobachter“ rutgeven.

Dör sien Reden, wo he de Tohörers richtig mit in Uprohr bröch, duur dat nich lang, un de lüttje DAP meen, dat se ohn em nich mehr togange keem. Toeerst weer he de „Baas för de Rekloom“ (Werbeobmann) un in’t Vörjohr 1920 weer he dor mit bi, as dat Programm vun de 25 Punkten utarbeit wurrn is. He hett dat ok dörsett, dat de Partei nu den neen Naam NSDAP kreeg. Dat bedüüd „Natschonalsozialistische Düütsche Arbeider Partei“. As dat denn so wiet weer, un he güng an’n 31. März 1920 ut de Armee weg, dor konn he al vun sien Inkamen as Reedner leven. He weer sik nich to schaad, in Beerkellers to snacken un he hett dor de lüttje NSDAP en beten wat bekannter mit maakt. Ohn em güng bald gor nix mehr in düsse Partei. Dat hett he utnützt, as he in’n Juli 1921 de olen Parteivörsitters an’e Siet schaven hett un süms to’n Vörsitter wählt wurrn is. Dat hett he mit Hölp vun en Ultimatum henkregen. Hitler weer nu in München un dor umto een, wo een mit reken möss. Man buten Bayern lachen de Lüde ehrder öber em, as dat se bange weern.

De Putsch

As de Räädrepublik dalslahn weer, regeer in Bayern Gustav Ritter von Kahr. He weer en Natschoonalist un lä dat dor up an, dat wedder en Monarkie inföhrt wurr. Vun de Demokratie heel he gor nix un de „Rode Rieksregeeren“ lehn he af. Midderwielen stünn de vörmalige Generalquartiermeester vun de „Oberste Heeresleitung“ up de Siet vun de NSDAP. Dat weer Erich Ludendorff. Ludendorff un Hitler meenen nu, dat von Kahr woll ok up jem ehr Siet stahn dö, wenn se versöchen, de Rieksregeern in Berlin mit Gewalt to störten. Jem ehr Vörbild weer Mussolini sien Marsch up Rom vun’n Oktober 1922. Hitler dach ok, dat düütsche Volk stünn achter em. Dat meen he vunwegen dat de Franzosen dat Ruhrrebeet besett harrn, un vunwegen de hoge Inflatschoon un de duchtigen Unrohen in Düütschland. An’n Abend vun den 8. November 1923 is Hitler denn mit en paar Mann ünner Wapen in den Bürgerbräukeller in München rinstörmt. Dor weer von Kahr just togange un heel en Reed. Hitler sien Lüde wollen em dwingen, jem ehren Putsch to unnerstütten. Man von Kahr hett bloß wegen de Wapen vör siene Neese mitspeelt. An’n neegsten Morgen hett de Polizei den Marsch vun Hitler un siene Mackers bi de Feldherrnhalle ut’neen jaagt. Dor hefft se ok bi schaten un en paar vun Hitler siene Lüde sünd doot bleben.

Achter Trallen

Ludendorff is al an’n 9. November achter Trallen kamen. Hitler keem en paar Dage later in Haft. De Prozess vunwegen den „Hitler-Ludendorff-Putsch“ füng denn an’n 26. Februar 1924 an. An un for sik harr dat so ennen mößt, dat de Anklaagten för lange Tiet in’t Lock mössen un dat Hitler utwiest weern möss. He weer ja jummers noch Staatsbörger vun Öösterriek. So stünn dat Gesett dormols. Man dor is nix vun wurrn. In de Republiek vun Weimar keem dat fökener mol vör, dat de Rechtsextremen mit en ganzen Sack vull Sachtmödigkeit anfaat wurrn sünd. Hitler dröff bi Gericht seggen, wat em in’n Kopp keem. De Präsident vun dat Gericht hett sik dat sogor gefallen laten, dat Hitler em vunwegen sien jöödsch Herkamen angriepen dö. Ludendorff hett vörspeelt, he harr mit düssen „Beerkeller-Putsch“ in Würklichkeit gor nix to kriegen harrt. He is denn ok freespraken wurrn. Hitler hett sik denn aber henstellt as de Mann, de dat allens in’e Hannen harrt hett un hett sik vör de ganze Welt dor mit dick maakt.

De Richters wollen Hitler an’n leevsten glieks free laten. Se meenen, he weer bloß „dreven vun den eddelsten Willen, ohn an sik süms to denken“. Man vunwegen dat Gesett mössen se em doch verordelen. Dor hefft se em de Minnststraaf geven: Dat weern fiev Johr Festungshaft. Ut Düütschland utwiest hefft se em nich, ofschoonst dat in dat „Gesetz to de Republik ehren Schutz“ so vörschreven weer.

Hitler is man bloß een Johr achter Trallen bleben un an’n 20. Dezember 1924 wedder freekamen. He harr in de Haftanstalt Landsberg in Landsberg an’n Lech inseten. In düt Johr hett he Besöök kregen vun veel „Lüde ut de eerste Stünn“. De hefft denn later wichtige Ämter vun Hitler toschostert kregen. Ok hett he in düsse Tiet den eersten Deel vun sien Book „Mein Kampf. Eine Abrechnung“ dikteert. Sien Sekretär Rudolf Heß hett dat denn upschreven.

Mit Schrieven vun’n 7. April 1925 hett Hitler anfraagt, ob he nu nich endlich ut de Staatsbörgerschup vun Öösterriek rutnahmen weern konn. Dat is denn ok passeert. Nu fraag Hitler an, ob he düütschen Staatsbörger weern konn, man dat hefft se eerst an’n 26. Februar 1932 tolaten. Bit up düssen Dag weer he sunner Staat. Vunwegen dat de Bläder in ganz Düütschland öber den Prozess schreven harrn, is Hitler nu ok in den Noorden vun dat Riek en bekannten Politiker wurrn. He gell as de meist radikale vun all de „Völkschen“. In de NSDAP waag numms dat, gegen em up to mucken un in de „Völksch Bewegen“ kreeg sien Stimm nu allerwegens Gewicht. Toeerst goll he jummers bloß as de „Knüppelmuskant“, de den Weg free maken scholl för „Düütschland sien Redder“ Ludendorff. Man vun nu af an seh he sik süms doch as den groden „Föhrer“.

Man toeerst mol güng dat nich so richtig wieder. Dat lä dor an, dat de Weertschap wedder in Gang keem. Dor güng dat de Minschen denn beter. De NSDAP is woll wedder tolaten wurrn, nadem se toeerst verbaden weer, man bit in dat Johr 1929 duur de Upswung. Dor harrn de Lüde nich so veel Lust, sik mit de radikalen Partein af to geven.

De Weg na baben

As Hitler free kamen weer, füng he dormit an un sorg dor för, dat he in de NSDAP alleen dat Seggen harr. In Noorddüütschland geev dat dormols en starken Flunken vun de Partei, de sik besunners för den Sozialismus insetten dö. Gregor Strasser weer düssen Flunken sien Spreker. Ok Joseph Goebbels höör dor mit to. Düsse Lüde wollen dor nich bi mitmaken, dat Hitler sik bi de olen Eliten ut de Tiet vun de Monarkie anlehnt hett. Hitler schoov Strasser un siene Mackers gau an’e Siet oder hett jem ok in sien Boot hoolt. So hett he dat mit Goebbels maakt.

Dor ut, dat de Putsch nich slumpt harr, hett Hitler lehrt, he konn de Macht in den Staat nich mit Gewalt an sik rieten. Em güng dat nu dorüm, up den Weg vun dat Gesetz na baben to kamen un sik an de Regeln vun de Demokratie to holen. De NSDAP scholl nu allerwegens in de Parlamenten intrecken. Man oorntlich mitarbeiden schollen ehr Afoornten dor nich. Babenhen, meen he, dat weer goot, wenn de SA mit allerhand gewaltige Upmärsch, mit Stratenslachten un mit Schandool uptreden dö, vunwegen dat de Lüde denn henkieken döen up de Partei un up ehren Föhrer. Un denn schollen se ok woll kunnig weern, dat de demokraatsche Republik mit so’n Saken nich to Ranne keem.

Dat de Partei bi de Wahlen laterhen so goot wegkamen is, dat lä ok an de Aart un Wies, wie se in düsse Johren uptreden is un dat se Massen vun Lüde besnacken dö, as dat vördem in Düütschland noch nich passeert weer.

To’n eersten Mol is de NSDAP in ganz Düütschland mit ehr Propaganda uptreden, as dat dat 1929 üm den Young-Plaan güng. De NSDAP harr tohopen mit de DNVP en Volksbegehrn towege bröcht. Dat güng üm de Fraag, wie dat nu fuddergahn scholl mit de Reparatschonen vun Düütschland an siene vörmaligen Fienden ut den lesten Krieg. Hitler hett sik ok bi düt Volksbegehrn nich dörsetten konnt, man mank de konservativen un natschonalistischen Börgers wurr he nu as en duchtigen Mann ankeken. Bi de Wahlen to den Landdag in Döringen in’n Harfst 1929 hett sien Partei oorntlich Stimmen wunnen. Besunners wichtig weer ok, dat de DNVP-Vörsitter un Verleger Alfred Hugenberg mit sien Dagbläder sik vun nu af an achter Hitler stellen dö. Just so, as Ludendorff fröher un Franz von Papen later, dach he, he konn Hitler un de NSDAP för sien Zielen bruken un dat Stüür dorbi jummers fein in’e Hand beholen. Mit Hölp vun Hitler woll he de grode Mass vun Anhängers vun de NSDAP achter sik bringen.

Man eerst as dat mit de Weltweertschup so unbannig bargdal güng, keem Hitler in ganz Düütschland vöran. An’t Enn vun dat Johr 1929 güng dat los. Düütschland weer besunners hart drapen. As de Finanzen vun dat Riek dör’nanner keemen, brook de Koalitschoon vun Weimar an’n 27. März 1930 ut’neen. Hermann Müller vun de SPD weer de leste Kanzler, de in’n Rieksdag noch en demokraatsche Mehrheit achter sik harrt hett. Em folg dat eerste Präsidialkabinett vun Heinrich Brüning vun de Partei vun dat Zentrum. He wüß bloß noch dat Vertroon vun den olen Riekspräsidenten Paul von Hindenburg achter sik. As an’n 14. September nee wählt wurrn is, kladder de NSDAP mit een Slag vun 2,6% up 18,3%. Nu weern dat nich mehr 12 brune Afoornte in’n Rieksdag, man 107. De demokraatschen Parteien in de Midden, de bitherto den Staat stütt harrn, kregen nu keen Mehrheit mehr tostann. Hitler weer nu endgüllig en mächtigen Mann in de düütsche Politik.

Hitler warrt Kanzler

 
Rieksspräsident von Hindenburg hett Hitler 1933 to’n Riekskanzler maakt

De Konservativen, as Elvjunkers, Anföhrers ut de Weertschap un ut dat Militär, un ok de Lüde, de geern en Kaiser torüchhebben wullen, hefft em hulpen. Se dachen, wenn dat so wiet weer, denn kunnen se em ok wedder los weern un wullen em för jem ehr Zielen bruken. Man dat keem just anners rüm.

Hitler weer dormols staatenlos un dröff sik gor nich as Kanzler upstellen laten. Man de Freestaat Bruunswiek hett em as „Raat vun de Regeern“ bi dat Amt för dat Land sien Kultur un för Vermeten (Landeskultur- und Vermessungsamt) anstellt un hett em as Gesandten vun Bruunswiek nah den Raat vun dat Riek (Reichsrat) henstüürt. An’t Enn vun’n Februar 1932 is denn in Berlin sien düütsche Staatsangehörigkeit utspraken wurrn. Nu dröff he sik eerst as Kandidaten bi düütsche Wahlen upstellen laten. Toeerst hett he dat maakt bi de Wahl to’n Riekspräsidenten in datsülbige Johr.

As de NSDAP bi de Wahl to’n Rieksdag 1932 de stärkste Partei wurrn weer, hett de Riekspräsident Paul von Hindenburg em an’n 30. Januar 1933 to’n Riekskanzler maakt.

De „Kamarilla“ üm den olen Riekspräsidenten Paul von Hindenburg ümto harr sik dor achter klemmt, dat Hitler to’n Kanzler maakt wurr. Se verspreek sik dor en natschonalistisch Regeern vun. Achter Hitler stünnen ok Grootindustrie un Banken. De weern bange vör en Sozialismus as in Russland. Dorüm begröten se dat Utschalten vun de „bolschewistisch Gefohr“, so, as Hitler dat verspreken dö. Dor keem noch to, dat se mit Updrääg vun den Staat för dat Wedder-Uprüsten vun de Riekswehr reken dröffen. Hitler hett dat schafft, dat in siene NSDAP de antikapitalistische Twieg man lüttsch bleev. All Schuld an de Misere vun de Weertschap geev he alleen de Jöden. 1932 spreek Hitler in den Club vun de Industriellen in Düsseldörp. Dor sä he, de Vörsitters vun de Weertschap spelen en gode Rull in Düütschland un he meen, dat düütsche Volk konn gor nich överleven, so lang as de Hälft vun de Düütschen meen, „wenn en wat besitten deit, denn hett he dat stohlen“. Dor meen he de Anhängers vun de SPD un vun de KPD mit. Man de Historiker Joachim C. Fest schrifft, Hitler harr vun de grode Industrie lang nich so veel Hölp kregen, as dat vun de sozialistische Propaganda jummers seggt warrt.

De natschonalen un konservativen Krinken bröch Hitler achter sik, as he Franz von Papen to’n Viezkanzler möök un em tosä, he müch dor jummers mit bi ween, wenn Hitler to’n Vördrag bi’n Präsidenten weer. Babenhen hett he de klassisch Ministerien an de Konservativen geven. Papen meen, he konn Hitler dor „in de Midde (mit) nehmen“.

Dat Militär hööp, de Riekskanzler Hitler würr dat tostann bringen, dat de Fredensverdrag vun Versailles weg keem un dat de Riekswehr wedder grötter maakt würr. De konservativen Krinken dachen alltohoop, mit Hitler weer dat mööglich, en stebige Regeerung uptostellen un up’n neen Kurs to bringen. De schull denn amenn na en autoritär Monarkie henföhren.

De Diktator

Wie he Diktator wurrn is

Na den Rieksdagsbrand hefft de Vörlüde vun de Natschonalsozialisten de Schuld in de Kommunisten ehr Schoh schaven. Hitler lä den Präsidenten nah Artikel 48 vun de Verfaten vun Weimar en Nootverordnung vör. Dor konn he Grundrechten ungüllig mit maken. Hindenburg hett ünnerschreven. Man de Nootverordnung goll bloß korte Tiet. An ehr Stäe scholl nu dat „Gesetz, üm de Noot vun Volk un Riek weg to nehmen“ gellen. Man för düt „Ermächtigungsgesetz“ bruuk Hitler een Mehrheit vun twee Drüddel in’n Rieksdag. De kreeg Hitler, as he all 81 Afoornten vun de KPD un een poor Afoornten vun de SPD utschalten dö, ofschoonst de Verfaten dat nich toleet. Dornah is dat Gesetz annahmen wurrn gegen de Stimmen vun de annern SPD-Liddmaten, man mit Tostimmen vun de börgerlichen Parteien, dormank dat Zentrum un de Liberalen.

Vun de Tiet af an, wo düt Gesetz gellen dö, füng in dat Düütsche Riek de Diktatuur vun den Natschonalsozialismus an. An’n 1. Juni 1933 möss in dat ganze Düütsche Riek jede Bedriev en Afgaav to de NSDAP ehr Gunsten betahlen. Dat weer de Adolf-Hitler-Spenn vun de düütsche Weertschap. Up een Slag harr de Partei un ok Adolf Hitler süms wedder genug Geld. Bit 1945 sünd bi düsse Spenn 700 Million Rieksmark tohopenkamen.

Böker öber Hitler

Verscheden Böker

  • Carl Amery: Hitler als Vorläufer. Auschwitz – der Beginn des 21. Jahrhunderts?. Luchterhand, München 1998 ISBN 3-630-87998-5
  • Götz Aly: Hitlers Volksstaat. Raub, Rassenkrieg und nationaler Sozialismus, 2005, ISBN 3-89331-607-8 (Bundeszentrale für Politische Bildung), ISBN 3-10-000420-5 (Fischer)
  • Will Berthold: Die 42 Attentate auf Adolf Hitler, VMA-Verlag, Wiesbaden, 2004
  • E. R. Carmin: Das schwarze Reich. Geheimgesellschaften und Politik im 20. Jahrhundert. Heyne, München 1997 ISBN 3-453-12588-6
  • Henrik Eberle und Matthias Uhl: Das Buch Hitler: Geheimdossier des NKWD für Josef W. Stalin. Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach 2005 ISBN 3-7857-2226-5
  • Giorgio Fabre: Il contratto. Mussolini editore di Hitler. Dedalo, Bari 2004. 236 S., € 15.–. ISBN.
  • Philipp W. Fabry: Mutmaßungen über Hitler. Urteile von Zeitgenossen. Düsseldörp 1969
  • Joachim Fest: Staatsstreich. Der lange Weg zum 20. Juli. Siedler, Berlin 1994 ISBN 3-88680-539-5
  • Robert Gellately: Backing Hitler. Oxford un New York 2001 ISBN 0-19-820560-0
  • Nicholas Goodrick-Clarke: Die okkulten Wurzeln des Nationalsozialismus. 2. Upl. Stocker, Graz un Stuttgart 2004 ISBN 3-7020-0795-4
  • Christian Graf von Krockow: Hitler und seine Deutschen. List, München 2001 ISBN 3-471-79415-8
  • Brigitte Hamann: Winifred Wagner oder Hitlers Bayreuth. Piper, München 2002 ISBN 3-492-04300-3
  • Manfred Koch-Hillebrecht: Homo Hitler – Psychogramm des deutschen Diktators. Siedler, München 1999 ISBN 3-442-75603-0
  • Alice Miller: Am Anfang war Erziehung. Suhrkamp Verlag, Frankfort an'n Main 1983 ISBN 3-518-37451-6
  • Hans-Günter Richardi: Hitler und seine Hintermänner – Neue Fakten zur Frühgeschichte der NSDAP. Süddeutscher Verlag, München 1991 ISBN 3-7991-6508-8
  • Michael Rißmann: Hitlers Gott: Vorsehungsglaube und Sendungsbewußtsein des deutschen Diktators, Pendo, Zürich/München 2001 ISBN 3-85842-421-8
  • Gerd Schultze-Rhonhof: 1939 – Der Krieg, der viele Väter hatte. 2. Upl. Olzog, München 2003 ISBN 3-7892-8117-4
  • Henry A. Turner: Hitlers Weg zur Macht. Der Januar 1933. Berlin 1999
  • Georges van Vrekhem: Hitler and his God – The Background to the Hitler phenomenon, Rupa & Co, New Delhi 2006, ISBN 81-291-0953-0

Weblenken

•https://www.dhm.de/lemo/biografie/adolf-hitler

Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Adolf_Hitler&oldid=1017583“