In Deutschland liegen bislang nur wenige Befunde zum Kompetenzniveau von Schülerinnen und Schüler... more In Deutschland liegen bislang nur wenige Befunde zum Kompetenzniveau von Schülerinnen und Schülern mit sonderpädagogischem Förderbedarf vor. Insbesondere der bundesweite Kompetenzvergleich zwischen den an Förderschulen und den an den übrigen allgemeinbildenden Sekundarschulen unterrichteten Schülerinnen und Schülern steht aus. In diesem Beitrag werden im Rahmen einer nationalen Zusatzerhebung zu PISA 2012 die Kompetenzen der an Förderschulen unterrichteten Fünfzehnjährigen mit Förderbedarf im Vergleich zu Fünfzehnjährigen ohne sonderpädagogischen Förderbedarf, die an den übrigen allgemeinbildenden Sekundarschularten unterrichtet werden, untersucht. Die Analysen beziehen sich auf die in PISA erfassten Domänen Mathematik, Naturwissenschaften und Lesen und behandeln im Rahmen der schulartspezifischen Vergleiche auch die Frage, inwieweit bei der Gegenüberstellung von Schülerinnen und Schülern mit und ohne Förderbedarf von einer reliablen und vergleichbaren Messung ausgegangen werden kann. Die Ergebnisse weisen darauf hin, dass - unter Berücksichtigung designbedingter Limitationen der Studie - das Kompetenzniveau der untersuchten Schülerinnen und Schüler an Förderschulen im Vergleich zu den Schülerinnen und Schülern anderer Schularten insgesamt als niedrig einzustufen ist. Schlüsselwörter: PISA, Kompetenzen, sonderpädagogischer Förderbedarf, Förderschulen. There are only few studies in Germany comparing the performance levels of students with special educational needs with those of students without special needs on a nationwide level. Studies taking different types of schooling into account are especially rare. As part of a national oversampling study in PISA 2012, the present investigation examines the performance levels of fifteen-year-old students with special educational needs taught in special needs schools and those of fifteen-year-old students without special needs taught in regular schools of general education. Following the PISA Main Study, students´ reading, mathematics and science literacy was assessed accompanied by the question whether valid and reliable measurements within the group of students with special needs can be assumed. With regard to design-related limitations, the results show, as expected, that in all three domains the performance levels of students with special needs are considerably lower than those of students without special needs in other types of schooling. Keywords: PISA, Student Performance, Special Educational Needs, Special Schools
Empirický výzkum vzdělávání jakožto relativně mladá oblast výzkumu se značně rozvinul. Důvěryhodn... more Empirický výzkum vzdělávání jakožto relativně mladá oblast výzkumu se značně rozvinul. Důvěryhodnost jeho poznatků je založena na důsledném využívání náročných výzkumných metod. Jeho zjištění jsou sledována a diskutována i mimo úzkou vědeckou komunitu a zohledňována při rozhodování ve vzdělávací politice i v každodenní praxi. Empirický výzkum vzdělávání musí samozřejmě i nadále sledovat tuto cestu a musí zůstat věrný nárokům na kritické ověřování teorie v realitě. Čas od času je však třeba položit si otázku, zda výzkumný program ještě odpovídá současným potřebám a jak by měl empirický výzkum vzdělávání vypadat v budoucnosti. O to jde v tomto textu, který lze číst mj. jako přímluvu za širší využívání rozmanitých výzkumných metod, včetně smíšených. Po krátkém ohlédnutí se za úspěchy empirického výzkumu vzdělávání, za jeho financováním a za očekáváními, která jsou s ním spojena, budeme sledovat otázku, pomocí jakých výzkumných přístupů a metod lze získat vědění popisné, vědění vysvětlu...
ABSTRACT Die Veröffentlichungen von Ergebnissen der letzten PISA-Erhebung geben Anlass, Möglichke... more ABSTRACT Die Veröffentlichungen von Ergebnissen der letzten PISA-Erhebung geben Anlass, Möglichkeiten und Grenzen von Trendanalysen in internationalen Vergleichsstudien mit komplexen Testdesigns zu untersuchen. Der Beitrag schließt an Trendanalysen an, die in Deutschland bei PISA 2006 durchgeführt wurden. In einem ersten Schritt werden Voraussetzungen für Trendanalysen bei Studien wie PISA benannt, um dann anhand der Daten aus den drei Erhebungen in Deutschland zu prüfen, ob sie erfüllt sind. Im Zentrum des Beitrags steht die Diskussion eines Modells für Trendanalysen innerhalb eines Staates, das auch dann angewendet werden kann, wenn bestimmte Voraussetzungen für Trendanalysen mit den internationalen Kompetenzindikatoren nicht gegeben sind. Die Ergebnisse einer Anwendung dieses Modells auf die deutschen Daten für alle drei Kompetenzbereiche (Lesen, Mathematik, Naturwissenschaften) werden vorgestellt und interpretiert. Dabei werden die Einschränkungen bezüglich einer international vergleichenden Interpretation hervorgehoben. Im Ausblick werden weiterführende Möglichkeiten diskutiert, in einer Studie wie PISA mit denselben Kompetenzindikatoren sowohl querschnittliche Vergleiche als auch tragfähige Trendanalysen durchführen zu können.
An der Technischen Universitat Munchen fand im Oktober 2009 die Inauguration der TUM School of Ed... more An der Technischen Universitat Munchen fand im Oktober 2009 die Inauguration der TUM School of Education, einer neuen Fakultat fur Lehrerbildung und Bildungsforschung, statt. [...] Organisatorisch tragt die TUM School of Education die Verantwortung fur die Lehrerbildung an der Technischen Universitat Munchen. Wie Strukturen und Aufgaben der School of Education gefasst sind, wird im zweiten Abschnitt dieses Beitrags ausgefuhrt, bevor dann im dritten Teil wesentliche Elemente des Lehrerbildungsprogramms vorgestellt werden. Der Beitrag beginnt mit einer Skizze von Zielvorstellungen fur eine zukunftsorientierte und verantwortungsbewusste Lehrerbildung, die aktuelle Herausforderungen aufgreift. (DIPF/Orig.)
Der vorliegende Beitrag zeigt, wie Aspekte einer Fehlerkultur systematisch mittels Videoanalysen ... more Der vorliegende Beitrag zeigt, wie Aspekte einer Fehlerkultur systematisch mittels Videoanalysen erfasst und Unterschiede zwischen Schulklassen abgebildet werden können. Im Zentrum steht dabei die in Deutschland häufig problematisierte Vermischung von Lern- und Leistungssituationen. Die Ergebnisse aus den durchgeführten Videoanalysen verdeutlichen, dass internationale Kriterien für die Zuverlässigkeit der Verfahren in allen Bereichen erfüllt und darüber hinaus durch die Sicht der Schülerinnen und Schüler gestützt werden. Damit liegt ein Instrumentarium vor, das einen Aspekt des Bedingungsgeflechtes von Fehlerkultur im Unterrichtsvideo bestimmen und konkrete relevante Unterrichtssituationen kennzeichnen kann. Es eröffnen sich reichhaltige Möglichkeiten für vertiefende Analysen. Anhand zweier Fallanalysen wird das Potenzial aufgezeigt.
Zeitschrift für Entwicklungspsychologie und Pädagogische Psychologie, 2014
Zusammenfassung. Im Rahmen einer deutschlandweiten Scaling-up Studie wurde eine Prüfung des Kompe... more Zusammenfassung. Im Rahmen einer deutschlandweiten Scaling-up Studie wurde eine Prüfung des Kompetenzmodells der Professionellen Unterrichtswahrnehmung mit dem Tool Observer an einer Stichprobe von N = 1029 Lehramtsstudierenden vorgenommen. Als Teil der Validierung des Instruments wurde untersucht, inwieweit das Instrument bei Studierenden unterschiedlicher Lehramtsstudiengänge vergleichbar eingesetzt werden kann. Analog zu den Befunden der Skalierungsstudie (N = 152) kann Professionelle Unterrichtswahrnehmung empirisch als eine Gesamtfähigkeit abgebildet werden, die sich in die drei Aspekte Beschreiben, Erklären und Vorhersagen differenzieren lässt. Diese Kompetenzstruktur wird bei Studierendengruppen verschiedener Lehramtsstudiengänge repliziert, wobei die Interpretation der Itemschwierigkeiten mit Blick auf die verschiedenen Lehramtsstudiengänge erfolgen muss.
... The next step of the project now is to test the instrument with regard to assessing student t... more ... The next step of the project now is to test the instrument with regard to assessing student teachers' competence in observing classroom situations. ... 13.4 Outlook In this chapter, two projects usingvideo clips as items prompts to assess teacher competence were presented ...
Der vorliegende Versuch einer Bilanz konzentriert sich … auf die Entwicklungen zwischen PISA 2000... more Der vorliegende Versuch einer Bilanz konzentriert sich … auf die Entwicklungen zwischen PISA 2000 und PISA 2009. Wie haben sich Rahmenbedingungen und Ergebnisse von Bildungsprozessen, aber auch die Funktionsmerkmale von Schulen und die außerschulischen Einflussfaktoren verändert? Wie lässt sich diese Entwicklung beurteilen, wenn man sie in den internationalen Vergleich einordnet? Was hat die Bildungspolitik in diesem Jahrzehnt an Veränderungen in Angriff genommen oder bewirkt, was hat dies alles mit PISA zu tun und welche Konsequenzen könnten für die zukünftige Weiterentwicklung des Bildungssystems gezogen werden? Gegenstand der Reflexion sind dabei nicht nur das Bildungssystem und die Bildungspraxis, sondern auch PISA selbst, dessen Aussagefähigkeit und Grenzen realistisch bewertet werden sollen. (DIPF/Orig.)
Das DFG-Schwerpunktprogramm "Die Bildungsqualität von Schule" wird vorgestellt. Nach Ab... more Das DFG-Schwerpunktprogramm "Die Bildungsqualität von Schule" wird vorgestellt. Nach Abschluss des ersten zweijährigen Förderungszeitraums in dem auf insgesamt sechs Jahre angelegten Schwerpunktprogramm präsentiert der vorliegende Band einen umfassenden Überblick über die Projekte und ihre Ergebnisse. Das Forschungsprogramm untersucht das fachliche und fächerübergreifende Lernen im mathematisch- naturwissenschaftlichen Unterricht in Abhängigkeit von schulischen und außerschulischen Kontexten. Am Programm beteiligen sich Projekte aus dem gesamten Bundesgebiet, die Fragestellungen aus der Mathematik, Physik, Chemie, Biologie und dem Sachunterricht bearbeiten. Sie beziehen in die Analyse des Zusammenwirkens von schulischen und außerschulischen Lernumwelten mit dem Unterricht das gesamte Schulspektrum mit ein. Die Themen im einzelnen: Teil I: Unterrichtsforschung in Mathematik. Förderung des mathematischen Verständnisses, Problemlösens und der Herausbildung zutreffender mathem...
Implementationsforschung wird unter dem Aspekt bedeutsamer Ausgangsbedingungen an den von einer I... more Implementationsforschung wird unter dem Aspekt bedeutsamer Ausgangsbedingungen an den von einer Innovation betroffenen Institutionen betrachtet. Im Blickpunkt steht der Qualitatsentwicklungsansatz des Programms zur "Steigerung der Effizienz des mathematisch-naturwissenschaftlichen Unterrichts" (SINUS) der Bund-Lander-Kommission fur Bildungsplanung und Forschungsforderung. Dabei wird gepruft, ob die beteiligten Programmschulen eine besondere Selektion in Bezug auf schulbezogene Ausgangslagen darstellen. Es werden vier Bereiche betrachtet: Familiarer Hintergrund der Schulerinnen und Schuler, motivationale Orientierungen und Praferenzen im mathematisch-naturwissenschaftlichen Bereich, Schulklima und Kompetenzen in Mathematik und Naturwissenschaften. Bei der Erhebung der Ausgangslage wurden 136 SINUS-Schulen mit national entwickelten PISA-Instrumenten getestet. Die Ergebnisse konnen daher mit Daten einer fur Deutschland reprasentativen Stichprobe (PISA/E 2000) verglichen werde...
In Deutschland liegen bislang nur wenige Befunde zum Kompetenzniveau von Schülerinnen und Schüler... more In Deutschland liegen bislang nur wenige Befunde zum Kompetenzniveau von Schülerinnen und Schülern mit sonderpädagogischem Förderbedarf vor. Insbesondere der bundesweite Kompetenzvergleich zwischen den an Förderschulen und den an den übrigen allgemeinbildenden Sekundarschulen unterrichteten Schülerinnen und Schülern steht aus. In diesem Beitrag werden im Rahmen einer nationalen Zusatzerhebung zu PISA 2012 die Kompetenzen der an Förderschulen unterrichteten Fünfzehnjährigen mit Förderbedarf im Vergleich zu Fünfzehnjährigen ohne sonderpädagogischen Förderbedarf, die an den übrigen allgemeinbildenden Sekundarschularten unterrichtet werden, untersucht. Die Analysen beziehen sich auf die in PISA erfassten Domänen Mathematik, Naturwissenschaften und Lesen und behandeln im Rahmen der schulartspezifischen Vergleiche auch die Frage, inwieweit bei der Gegenüberstellung von Schülerinnen und Schülern mit und ohne Förderbedarf von einer reliablen und vergleichbaren Messung ausgegangen werden kann. Die Ergebnisse weisen darauf hin, dass - unter Berücksichtigung designbedingter Limitationen der Studie - das Kompetenzniveau der untersuchten Schülerinnen und Schüler an Förderschulen im Vergleich zu den Schülerinnen und Schülern anderer Schularten insgesamt als niedrig einzustufen ist. Schlüsselwörter: PISA, Kompetenzen, sonderpädagogischer Förderbedarf, Förderschulen. There are only few studies in Germany comparing the performance levels of students with special educational needs with those of students without special needs on a nationwide level. Studies taking different types of schooling into account are especially rare. As part of a national oversampling study in PISA 2012, the present investigation examines the performance levels of fifteen-year-old students with special educational needs taught in special needs schools and those of fifteen-year-old students without special needs taught in regular schools of general education. Following the PISA Main Study, students´ reading, mathematics and science literacy was assessed accompanied by the question whether valid and reliable measurements within the group of students with special needs can be assumed. With regard to design-related limitations, the results show, as expected, that in all three domains the performance levels of students with special needs are considerably lower than those of students without special needs in other types of schooling. Keywords: PISA, Student Performance, Special Educational Needs, Special Schools
Empirický výzkum vzdělávání jakožto relativně mladá oblast výzkumu se značně rozvinul. Důvěryhodn... more Empirický výzkum vzdělávání jakožto relativně mladá oblast výzkumu se značně rozvinul. Důvěryhodnost jeho poznatků je založena na důsledném využívání náročných výzkumných metod. Jeho zjištění jsou sledována a diskutována i mimo úzkou vědeckou komunitu a zohledňována při rozhodování ve vzdělávací politice i v každodenní praxi. Empirický výzkum vzdělávání musí samozřejmě i nadále sledovat tuto cestu a musí zůstat věrný nárokům na kritické ověřování teorie v realitě. Čas od času je však třeba položit si otázku, zda výzkumný program ještě odpovídá současným potřebám a jak by měl empirický výzkum vzdělávání vypadat v budoucnosti. O to jde v tomto textu, který lze číst mj. jako přímluvu za širší využívání rozmanitých výzkumných metod, včetně smíšených. Po krátkém ohlédnutí se za úspěchy empirického výzkumu vzdělávání, za jeho financováním a za očekáváními, která jsou s ním spojena, budeme sledovat otázku, pomocí jakých výzkumných přístupů a metod lze získat vědění popisné, vědění vysvětlu...
ABSTRACT Die Veröffentlichungen von Ergebnissen der letzten PISA-Erhebung geben Anlass, Möglichke... more ABSTRACT Die Veröffentlichungen von Ergebnissen der letzten PISA-Erhebung geben Anlass, Möglichkeiten und Grenzen von Trendanalysen in internationalen Vergleichsstudien mit komplexen Testdesigns zu untersuchen. Der Beitrag schließt an Trendanalysen an, die in Deutschland bei PISA 2006 durchgeführt wurden. In einem ersten Schritt werden Voraussetzungen für Trendanalysen bei Studien wie PISA benannt, um dann anhand der Daten aus den drei Erhebungen in Deutschland zu prüfen, ob sie erfüllt sind. Im Zentrum des Beitrags steht die Diskussion eines Modells für Trendanalysen innerhalb eines Staates, das auch dann angewendet werden kann, wenn bestimmte Voraussetzungen für Trendanalysen mit den internationalen Kompetenzindikatoren nicht gegeben sind. Die Ergebnisse einer Anwendung dieses Modells auf die deutschen Daten für alle drei Kompetenzbereiche (Lesen, Mathematik, Naturwissenschaften) werden vorgestellt und interpretiert. Dabei werden die Einschränkungen bezüglich einer international vergleichenden Interpretation hervorgehoben. Im Ausblick werden weiterführende Möglichkeiten diskutiert, in einer Studie wie PISA mit denselben Kompetenzindikatoren sowohl querschnittliche Vergleiche als auch tragfähige Trendanalysen durchführen zu können.
An der Technischen Universitat Munchen fand im Oktober 2009 die Inauguration der TUM School of Ed... more An der Technischen Universitat Munchen fand im Oktober 2009 die Inauguration der TUM School of Education, einer neuen Fakultat fur Lehrerbildung und Bildungsforschung, statt. [...] Organisatorisch tragt die TUM School of Education die Verantwortung fur die Lehrerbildung an der Technischen Universitat Munchen. Wie Strukturen und Aufgaben der School of Education gefasst sind, wird im zweiten Abschnitt dieses Beitrags ausgefuhrt, bevor dann im dritten Teil wesentliche Elemente des Lehrerbildungsprogramms vorgestellt werden. Der Beitrag beginnt mit einer Skizze von Zielvorstellungen fur eine zukunftsorientierte und verantwortungsbewusste Lehrerbildung, die aktuelle Herausforderungen aufgreift. (DIPF/Orig.)
Der vorliegende Beitrag zeigt, wie Aspekte einer Fehlerkultur systematisch mittels Videoanalysen ... more Der vorliegende Beitrag zeigt, wie Aspekte einer Fehlerkultur systematisch mittels Videoanalysen erfasst und Unterschiede zwischen Schulklassen abgebildet werden können. Im Zentrum steht dabei die in Deutschland häufig problematisierte Vermischung von Lern- und Leistungssituationen. Die Ergebnisse aus den durchgeführten Videoanalysen verdeutlichen, dass internationale Kriterien für die Zuverlässigkeit der Verfahren in allen Bereichen erfüllt und darüber hinaus durch die Sicht der Schülerinnen und Schüler gestützt werden. Damit liegt ein Instrumentarium vor, das einen Aspekt des Bedingungsgeflechtes von Fehlerkultur im Unterrichtsvideo bestimmen und konkrete relevante Unterrichtssituationen kennzeichnen kann. Es eröffnen sich reichhaltige Möglichkeiten für vertiefende Analysen. Anhand zweier Fallanalysen wird das Potenzial aufgezeigt.
Zeitschrift für Entwicklungspsychologie und Pädagogische Psychologie, 2014
Zusammenfassung. Im Rahmen einer deutschlandweiten Scaling-up Studie wurde eine Prüfung des Kompe... more Zusammenfassung. Im Rahmen einer deutschlandweiten Scaling-up Studie wurde eine Prüfung des Kompetenzmodells der Professionellen Unterrichtswahrnehmung mit dem Tool Observer an einer Stichprobe von N = 1029 Lehramtsstudierenden vorgenommen. Als Teil der Validierung des Instruments wurde untersucht, inwieweit das Instrument bei Studierenden unterschiedlicher Lehramtsstudiengänge vergleichbar eingesetzt werden kann. Analog zu den Befunden der Skalierungsstudie (N = 152) kann Professionelle Unterrichtswahrnehmung empirisch als eine Gesamtfähigkeit abgebildet werden, die sich in die drei Aspekte Beschreiben, Erklären und Vorhersagen differenzieren lässt. Diese Kompetenzstruktur wird bei Studierendengruppen verschiedener Lehramtsstudiengänge repliziert, wobei die Interpretation der Itemschwierigkeiten mit Blick auf die verschiedenen Lehramtsstudiengänge erfolgen muss.
... The next step of the project now is to test the instrument with regard to assessing student t... more ... The next step of the project now is to test the instrument with regard to assessing student teachers' competence in observing classroom situations. ... 13.4 Outlook In this chapter, two projects usingvideo clips as items prompts to assess teacher competence were presented ...
Der vorliegende Versuch einer Bilanz konzentriert sich … auf die Entwicklungen zwischen PISA 2000... more Der vorliegende Versuch einer Bilanz konzentriert sich … auf die Entwicklungen zwischen PISA 2000 und PISA 2009. Wie haben sich Rahmenbedingungen und Ergebnisse von Bildungsprozessen, aber auch die Funktionsmerkmale von Schulen und die außerschulischen Einflussfaktoren verändert? Wie lässt sich diese Entwicklung beurteilen, wenn man sie in den internationalen Vergleich einordnet? Was hat die Bildungspolitik in diesem Jahrzehnt an Veränderungen in Angriff genommen oder bewirkt, was hat dies alles mit PISA zu tun und welche Konsequenzen könnten für die zukünftige Weiterentwicklung des Bildungssystems gezogen werden? Gegenstand der Reflexion sind dabei nicht nur das Bildungssystem und die Bildungspraxis, sondern auch PISA selbst, dessen Aussagefähigkeit und Grenzen realistisch bewertet werden sollen. (DIPF/Orig.)
Das DFG-Schwerpunktprogramm "Die Bildungsqualität von Schule" wird vorgestellt. Nach Ab... more Das DFG-Schwerpunktprogramm "Die Bildungsqualität von Schule" wird vorgestellt. Nach Abschluss des ersten zweijährigen Förderungszeitraums in dem auf insgesamt sechs Jahre angelegten Schwerpunktprogramm präsentiert der vorliegende Band einen umfassenden Überblick über die Projekte und ihre Ergebnisse. Das Forschungsprogramm untersucht das fachliche und fächerübergreifende Lernen im mathematisch- naturwissenschaftlichen Unterricht in Abhängigkeit von schulischen und außerschulischen Kontexten. Am Programm beteiligen sich Projekte aus dem gesamten Bundesgebiet, die Fragestellungen aus der Mathematik, Physik, Chemie, Biologie und dem Sachunterricht bearbeiten. Sie beziehen in die Analyse des Zusammenwirkens von schulischen und außerschulischen Lernumwelten mit dem Unterricht das gesamte Schulspektrum mit ein. Die Themen im einzelnen: Teil I: Unterrichtsforschung in Mathematik. Förderung des mathematischen Verständnisses, Problemlösens und der Herausbildung zutreffender mathem...
Implementationsforschung wird unter dem Aspekt bedeutsamer Ausgangsbedingungen an den von einer I... more Implementationsforschung wird unter dem Aspekt bedeutsamer Ausgangsbedingungen an den von einer Innovation betroffenen Institutionen betrachtet. Im Blickpunkt steht der Qualitatsentwicklungsansatz des Programms zur "Steigerung der Effizienz des mathematisch-naturwissenschaftlichen Unterrichts" (SINUS) der Bund-Lander-Kommission fur Bildungsplanung und Forschungsforderung. Dabei wird gepruft, ob die beteiligten Programmschulen eine besondere Selektion in Bezug auf schulbezogene Ausgangslagen darstellen. Es werden vier Bereiche betrachtet: Familiarer Hintergrund der Schulerinnen und Schuler, motivationale Orientierungen und Praferenzen im mathematisch-naturwissenschaftlichen Bereich, Schulklima und Kompetenzen in Mathematik und Naturwissenschaften. Bei der Erhebung der Ausgangslage wurden 136 SINUS-Schulen mit national entwickelten PISA-Instrumenten getestet. Die Ergebnisse konnen daher mit Daten einer fur Deutschland reprasentativen Stichprobe (PISA/E 2000) verglichen werde...
Uploads
Papers by M. Prenzel