Sucietê Filarmonica "Guido Moretti" 1518
PR
|
Sta pagina chi a l'è scrita da Prìa |
A Sucietê Filarmonica "Guido Moretti" 1518 (cunusciüa a-i ciü cumme a banda da Prìa) a l'è ina sucietê de filarmonica lìgüre fundâ a-i 8 de lüggiu du 1518 a-a Prìa e pe stu fêtu chi a ciü antìga d'Italia. A sö sêde a l'è scitüâ in-tu Caruggiu di Quattru Canti, quartê da Ciassa Veggia, de darê a l'Atôiu di Gianchi, ina 'otta döveòn cumme Auditorium ascì.
Stoja
modìfica| (LA)
«Die 8 iulio 1518 in Vesperis |
(LIJ)
«A-i 8 de lüggiu du 1518, a-a seja |
| (Attu de fundasiùn da sucietê[1]) |
-
U Teâtru Verdi avanti ch'u vegnisse danegiòn du 1944 -
U teâtru e i giardìn -
U teâtru doppu i bunbardamenti
Nasciüa inisialmente cumme gruppu de fiâti sutta a-u numme de "Società Musicale" (Sucietê Müxicale). A-i inissi a l'axeva ina funsiùn de acunpagnamentu, in sce inisiatîva de don Nano, a l'êpuca prêve da parocchia de San Nicolò. L'attu de custitusiùn da banda u l'è stêtu registròn da-u nutâiu Gerolamo Basadone e u vegheva l'inteza fra u pàricu e u mestru Luca de Arimindis de Foroiulo pe mustrâ l'arte müxicâle a duzze figiö l'arte müxicâle de moddu ch'i sönassen in strümentu, cunpagnandu e funsiùi, in cangiu d'in stipendiu de sentusinquanta lìbbre.
Sutta a-a duminasiùn franseze a banda a se regîa, refüanduse de seguî e diretîve inpartîe fermandu a sö ativitê: i müxicanti i sun cuscì inprixunê in-tu Castéllu, venendu liberê pocu dòppu, ciamê a gran vuxe da-a pupulasiùn. De prubabile a tradisiùn müxicale da Prìa a l'è stêta rescöverta aprövu a-u periudu napuleonicu, pödâse grassie a in fràtte franseze, vegnüu a-a Prìa du 1808.[2] In-tu frevâ du 1814 a banda a l'è sernüa fra quelle davixin pe cunpagnâ, fra u Riàn de Carette e u Càvu da Cravazoppa, u passaggiu du Pappa Piu VII, ch'u l'andaxeva versu Savuna e u l'axeva fina inpartîu a benedisiùn a-i müxicisti. In-ta fìn de l'Öttusentu a piggia cuscì u numme de “Società Filarmonica di Mutuo Soccorso” e se sà che in-te quellu periudu a cuntâva squêxi sinquanta persune.
In-ta segunda metê du seculu u vegne prescidente Giuseppe Buscaglia, viulinista dîtu u Gibilìn, ch'u l'axeva pigiòn parte a-e guêre du Rizurgimentu. Du 1872 u fà a sö cunparsa in-ta banda, düante a fèsta de San Damiàn de Magiö, u zuénu Guido Moretti, uriginâiu de Bagnascu, ch'u curpìsce i prezenti pe-a sö bravüa. U vegniâ fin urganista da baxilica, pigiòn in cunsciderasiùn da-u prêve de quellu periudu, don Bado. Pe sinquant'anni u l'è stêtu mestru de müxica a-a Prìa, fin a-a sö morte, avegnüa in-tu 1922. Sutta a-a sö diresiùn a vegne firmâ du 1891 'na cunvensciùn cu-u cumün da Prìa ch'a garantìva a-a banda de sönâ a ina serie de fèste indichê da l'aministrasiùn, ciü, pe in cunpensu de quatrusentu lìre, u mestru u l'êa tegnüu a mustrâ a trê zueni du paize, sernüi da-a Zunta, l'arte müxicale.[3]
In-tu 1892 a banda a l'è ciamâ a sönâ nu sulu in-ta sö sitadìna, ma a se ezibìsce fina a Giüstenixe, Ransci, Pia, Magiö, Gûra, Òlle, Bardìn, Tujan e Sputurnu, mentre a-i 25 de setenbre du mèximu annu a vegne vinta ina cauza tentâ cuntru Löa, marcâ in-ti registri sensa a ogni moddu savê de mutìvu. Ancù du 1889 sun registê tantu e trasferte a-u Tû, Vôze, Bòrzi, Giüstenixe, Ransci e Vilanöva, quantu e tariffe pe di servissi. Se sa dunca che 'n acunpagnamentu fünebre u vegniva a custâ trenta lìre, prêxu ch'u puxeva radugiâ s'a l'êa dumandâ a presensa de l'urchestra in-ta gêxa.[2] Du 1895 a primma mensciùn da partecipasiùn da banda a-a fèsta de San Calocciu, a Vendun, tradisiùn ch'a s'è mantegnüa in-ti anni a vegnî, cu-i müxicanti ch'i razunzevan u paìze de Cüénna e da chi u santuâiu du Castelèrmu d'in annu in annu, a-u menu fin a-u 1995. Âtra presensa fìssa a l'è stêta pe di anni a fèsta de San Ròccu in Ozeja.[4]
Di prìmmi anni du Növesentu a l'è 'na serie de de ricunuscimenti de riliêvu, cumme u prìmmu premiu a-u Cuncursu Nasiunale de Savuna,[5] u segundu a quellu Internasiunale, a-u Pòrtu e ancù âtri ricunuscimenti, tantu a Zena quantu a Tüìn, in-tu 1902, quand'a se distingue pe-a raprezentasiùn da "Sinfonia de l'usignolo". Du mèximu annu u l'è u prìmmu statüu da Filarmonica, firmòn a-u primmu de zenâ.[6] Segundu stu chi i l'êan amessi in-te l'ascuciasiùn tütti i mazûi de quatorz'anni e i ciü zuéni de quarantasinque dutê de 'na muralitê adeguâ e giüdichê bui a cantâ o a sönâ in strümentu da-u mestru.[7] L'êan ascì previste de cunvensiùi e du sustegnu pe-i menbri da banda in caxu de mātîa.[6]
Sun i anni di grandi cuncèrti tegnüi in-ta Ciàssa Növa, ch'i veggan fina a partecipasiùn, düante i sö sugiurni in-ta Rivêa, du viulinìsta Camillo Sivori, aliêvu de Paganìn. Quarche annu prìmma, a-i 7 d'agustu du 1898, a l'êa cumensâ a custrusiùn du Teâtru Verdi, inauguròn in-te l'avrî du 1899 e prugetòn da l'inzegnê Antioco Macciò. U teren dund'u se truvava u l'êa stètu cuncedüu da-u münisipiu e catòn da-a Filarmonica a travaggi cumensê, pe'mezzu de 'na delibera pruvinsale fêta a-i 22 de dixenbre du 1898, dapö cunfermâ da-a firma du cuntrattu a-a presensa du scindicu Pegollo e du prescidente Bosio, in raprezentansa da sucietê.
Cun Angelo Castellino prescidente, elezüu in-tu 1915, a banda a l'è ancù ciamâ a sönâ tantu a Bardin Veggiu quantu a-u Tû, ma a partî da l'estê de st'annu chi a se tröva cu-a ciü parte di cunpunenti ciamê a-e arme a cauza du Primmu cunflittu mundiale. Vegnan tegnüi in furma mìnima i cuncerti da stagiùn.
Du 1920 a l'è a custrusiùn du rundò in-ta Ciassa Növa[8], dunde i sönaûi i se ezibivan in-te dumeneghe d'estê[9], vusciüa da Giovanni Battista Mainero, emigròn daa Prìa in Culunbia, da dund'u l'axeva aposta mandòn (du zügnu 1894) e palanche ch'e faxevan bezögnu.[10] Düante u fascismu a Banda a l'ha pöi traversòn di mumenti difissili, se pense che in-tu 1939 u partîu fascìsta u vuxeva aprupriâse du Teâtru Verdi, de pruprietê de l'asuciasiun. A daghe cuntru i stessi menbri da cunpagnîa, raprezentê da Cesare Bosio, i quê i s'êan sun refüê de firmâ l'âttu de furmale dunasiùn. L'ubietîvu du partîu u l'êa quellu d'avê u cuntròllu tutale in sce l'üzu du teâtru, utenendu a dimisciùn da ciü pàrte di menbri.
Defêti dandu amentu a-u statüu da Filarmonica u l'êa previstu ch'e l'asuciasiùn a finisse in màn a-u cumün in-tu câxu che u nümeu de asuciê u vegnisse ciü picìn de sinque. In cuncluxùn u s'êa razuntu l'acòrdiu cu-u cumisâiu prefetìssiu ch'u veghêva a sucietê mantegnî a prupietê de l'edifissiu, ch'u puxêva êsse inprestòn pe tütta ina serie de manifestasiùi.
L'ativitê a cuntìnua ascì in-ti anni a vegnî, cun nu pôchi prublêmi sutta Repübbrica de Salò. Quande u pudestê Improta defèti u l'inpune a presensa da banda in-tu dâ u benvegnüu a-u Federale, nisciün di müxicanti u se prezenta a sönâ in-ta Ciassa Növa, in segnu de prutesta e vinti di cunpunenti saian custrêti, de cuntru, a fa presensa a Savuna, sutta a diresiùn de ün di càppi fascisti da Prìa.
-
A sêde d'ancö da Filarmonica -
Targa in scia müàggia da sêde növa -
Tàrga de l'inaugurasiùn de l'Auditorium -
U növu cine-teâtru Moretti, a l'Ajetta
In seguitu a-i bunbardamenti avegnüi a-i 29 de zügnu du 1944, chi l'axevan curpîu u quartê de l'Ajetta, u Teâtru Verdi u patìsce di seri danni e püe s'u l'êa stêtu döveòn cumme cìne a l'avertu a partî da-u 1947, u l'è stètu duvüu caciâ zü du 1953, cumme previstu da-u ciàn de ricustrusiùn.
In-te stu mòddu a Filarmonica a resta sensa a sö sêde, duvenduse trasferî, apêna puscìbile, in-ti lucali cuncedüi da-a paròcchia de San Nicolò, de darê a l'Atôiu di Gianchi, sêde ch'a mantegne ancù ancö. Sti lucali chi, cunsacrê fin a-u 1870 e dapö passê de màn a l'aministrasiùn sabauda, sun turnê defèti de prupietê da parocchia in-tu 1976.
Di anni setanta u l'è ascì stêtu creòn u stendardu da banda, vusciüu da-u prescidente Serrato e da quellu mumentu purtòn in segnu de rapresentansa düante i prinsipali eventi. Dunòn da-a famìggia Trovati, erêdi du Moretti e dizegnòn da-u geometra Mario Potente in ocaxùn de l'inaugurasiùn da növa sêde, u repiggia u stemma du cumün.[11] In-tu 1973 e sun repigê e ativitê da scöa de müxica, doppu ch'a l'êa stêta ferma pe du tenpu, in seguitu a-a vuluntê du Gerolamo Serrato e du Franco Vio.[12]
E primme lesiùi se sun tegnüe in-ta sêde da Sucietê de Muto Soccorso "Taramasso", cun l'ubietîvu de furmâ növi sönaûi da purtâ in-ta banda. Du 1976 a l'è l'intitulasiùn a Antonio Morelli, storicu capubanda che in-tu 1945 u s'êa dêtu da fâ in-tu recüperu di papê cunservê in-tu Teâtru, a riscciu de pèrdise visti i dànni di bunbardamenti e che prìmma da guêra u s'êa incalòn in-tu mustrâ a-i zuéni. Fin a-u 1990 a dirigge l'ativitê da scöa u l'è stêtu u mestru Valentino Giovine, dapöi a guìdda a l'è pasâ aa mestra Carla Barison. A-u dî d'ancöi a banda a cunta 30 cunpunenti in tüttu.[13]
Diretûi
modìficaChi aprövu l'elencu crunulogicu di diferenti diretûi storichi da banda da Prìa ch'i ghe sun stêti partendu da-i sinquant'anni sutta a-a diresiùn du Guido Moretti e rivandu fin a-a giurnâ d'ancö, tralasciandu a Segunda guêra mundiale, cun di periudi de alternansa ascì. Dapö a guêra i se sun alternê in-ta cundusiùn da bànda püe di âtri mêstri, cumme u Molina (du Burgu de Finâ), l'Adami e u Scorza (de Savuna). Da-u 1985 a dirigela u l'e Paolo Gazzano.
| Anni | Diretû |
|---|---|
| 1872-1922 | Guido Moretti |
| 1922-1927 | Eligio Ghiglino |
| 1927-1934 | Gavino Ortu |
| 1934-1936 | Giovanni Juvara |
| 1936-1939 | Felice Ronzello |
| 1960-1962 | Lino Vellizone |
| 1962-1977 | Valentino Giovine |
| 1977-1982 | Egidio Gazzano |
| 1979-1981 | Lino Vellizone |
| 1983-1985 | Valentino Giovine |
| 1985- | Paolo Gazzano |
Bibliugrafîa
modìfica- (IT) Giuliano Confalonieri, Filarmonica "Guido Moretti" di Pietra Ligure: 480 anni di musica in piazza, A Prìa, Comune di Pietra Ligure, 1998.
- (IT, LIJ) Giacomo Accame, Antologia di un paese: Pietra Ligure. Storia, folclore, dialetto, tradizione, album fotografico, U Sejâ, Tipografia Litografia Ligure, 1989.
Nòtte
modìfica- ↑ Confalonieri, 1998, p.10
- ↑ 2,0 2,1 Confalonieri, 1998, Rovistando in archivio, p.81
- ↑ Confalonieri, 1998, Maestri e direttori, p.23
- ↑ Confalonieri, 1998, Componenti e attività, pp. 71-72
- ↑ Accame, 1989, Statuto della Società Filarmonica di Pietra Ligure (1 gennaio 1902), p.64
- ↑ 6,0 6,1 Confalonieri, 1998, Rovistando in archivio, p. 87
- ↑ Accame, 1989, Statuto della Società Filarmonica di Pietra Ligure (1 gennaio 1902), p.63
- ↑ (IT) Alessandro Marinelli e Gianni Cenere, La Pietra illustrata (PDF), A Prìa, I Matetti da Prìa, 2020, p. 9.
- ↑ (IT) Itinerario Arte, in sce comune.pietraligure.sv.it. URL consultòu o 24 agòsto 2024.
- ↑ Accame, 1989, Album fotografico da "Prìa", p.193
- ↑ Confalonieri, 1998, Componenti e attività, p.34
- ↑ Confalonieri, 1998, Scuola di Musica "Antonio Morelli", p.31
- ↑ (IT) Filarmonica Guido Moretti, in sce parrocchiasannicolo.it. URL consultòu o 28 agòsto 2024.
Âtri prugètti
modìfica
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Sucietê Filarmonica "Guido Moretti" 1518