Kralingen

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Kralingen Gewaeze gemeinte in Nederlandj
Gevörmp	<1244
Opgehaeve	1895
Opgegange in	Rotterdam
Provincie	Holland, Zuid-Holland
Hoofplaats	Kralingen
Opperflaakde (bie opluffing)	14,00 km²
– daovan water:	? km²
Inwoeners (kort veur opluffing)	16.677
– deechde:	1191/km²
Lies van börgemeisters

Kralingen is 'n stadswiek vaan Rotterdam, die deil oetmaak vaan 't stadsgebeed Kralingen-Crooswijk. Ze ligk in 't ooste vaan de stad, tösse Crooswijk en 't Prinsenland (deil vaan 't stadsdeil Prins Alexander) in en tèlt oongeveer 23.000 inwoeners. Noordelek vaan Kralingen ligk de Kralingse Plas mèt dao-umheen 't Kralings Bos. De wiek heet 'n lang en rieke historie es dörp en hierlekheid achter ziech.

Historie

Kralingen weurt veur 't iers vermeld in 1244, in verband mèt einen hier Hugo van Cralinghe. De ak zeet al tot 'ne veurvaajer vaan häöm, mejsiens Gilles vaan Voorschoten, de hierlekheid in lien kreeg. Later bronne zègke tot d'n ierste hier vaan 't dörp Ogier van Cralinghe waor. Kralingen waor 'n oontginningsdörp, wie die in de hoeg middeliewe en masse in Holland en Utrech versjene: de moerasse woorte druuggelag en boere vestegde ziech, in lintbebouwing mèt laankgerekde percele achterin hun häöf, op dit druug land, boe ze veural mèlkveehawwerij bedreve. 't Eigelek dörp oontwikkelde ziech in 't noorde, aon de Veenweg; in 't zuie gaof (en gief) 't d'n Oudedijk boe-aon ouch boerehäöf stoonte. De hierlekheid veel in de veertienden iew touw aon de femilie Van der Lecke. In 1668 woort de hierlekheid veur 88.000 karolusgölde verkoch aon de stad Rotterdam.

't Aajd dörp laog noordoostelek vaan de huiege wiek. 't Begós feitelek bij de huiege Kralingse Plas en leep door tot wied in de huiege wiek Prinsenland. 't Verdween evels in de zeventiende en achtienden iew. In deen tied waor de vraog nao törf zoe gestege tot me op väöl plaotse in Holland 't veen, tot daan touw gebruuk es landbouwgroond, begós aof te grave en es törf te verkoupe. Umtot de kleilaog deep oonder de waterspegel ligk, veranderde 't boereland vaan Kralingen in e stèl groete pole. De Veenweg en aander weeg bleve wel gespaord, meh zoonder landbouwgroond raakde 't dörp gans oontvolk. Wat euverbleef waor 't gehuch Kralingse Veer en de umgeving vaan d'n Oudedijk in 't zuie. Hei lete in d'n achtienden iew väöl Rotterdammers boetehoezer bouwe.

In de negentienden iew zat Kralingen aonvenkelek zien agrarisch bestoon wijer. Nao 1850 begós 't weste vaan de gemeinte evels sterk te versteideleke. Zoe bouwde Rotterdam in 1852 zie gaasfebrik op Kralingse groond. Tege 1880 woende al mie es tiendoezend lui in de gemeinte, kort nao 1890 al 20.000. Ouch kaom door Kralingen de Rijnspoorweeg nao Utrech te ligke (intösse verlag; 't Kralings deil is al laank opgebroke gewore). T'rzelfdertied woorte ouch de mieste pole druuggelag en weer es landbouwgroond in gebruuk genome. De zoe oontstande Prins Alexanderpolder ligk tot wel ach meter oonder zieniveau. In 1895 woort Kralingen, tegeliek mèt Charlois, door Rotterdam geannexeerd. 't Boetegebeed góng nao de aander naobergemeinte, Capelle aan den IJssel (die later evels väöl groond weer aon Rotterdam zouw aofstoon). Bij 't bombardemint vaan mei 1940 woort ouch Kralingen geraak: de bomme waore veur 't centrum gemeind, meh de wiek laog in de aonvleegroute en daobij stoont 'ne westewind. E monumint in de wiek rappeleert hei-aon. Kralingen, perceizer 't Kralings Bos, waor in 1970 de plaots vaan 't Holland Pop Festival.

Historische inwoenertalle

Jaor Aontal Greuj (gans Zuid-Holland) 1795 2.872 -- 1830 2.731 -4,9% 1840 3.348 +22,6% (+9,6%) 1849 3.686 +10,1% (+7,1%)

Jaor Aontal Greuj (gans Zuid-Holland) 1859 4.588 +24,5% (+9,5%) 1869 7.099 +54,7% (+11,5%) 1879 11.359 +60,0% (+16,8%) 1889 16.677 +46,8% (+18,2%)

Opmerking

• Genormaliseerd nao 'nen tied vaan 10 jaor bedreug 't greujciefer tösse 1795 en 1830 -1,4%.

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971

(v₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte Kralingen
Blauw: Provincie Zuid-Holland

Aonzien en karakter

De Lambertuskèrk in Kralingen

Monuminte

De Veenweg, dee nao de vervening nog tösse de pole door leep, is mèt de druuglègking gans verdwene. Vaan 't aajd dörp resteert allein de kèrkef Aajd-Kralingen. Dee ligk in Prinsenland en vörmde zoeget de oosgrens vaan de dörpsbebouwing. Me kin 'm dudelek bove d'n umringende groond zien oetsteke. In 't nuier dörp vint me nog twie negentienden-iewse kèrke, ein protestantse Waterstaotkèrk oet 1841 (de Hoflaankèrk) en 'n neogotische roems-kathelieke kèrk gewijd aon d'n H. Lambertus oet 1877. E deil vaan Kralingen is intösse besjermp stadsgezich, al vint me, door 't bombardemint, in 't weste vaan de wiek veural modern bebouwing.

Sport

Kralingen tèlt e groet aontal sportfaciliteite. Bekind is de voetbalclub Excelsior, ein vaan de drei betaoldvoetbalclubs vaan Rotterdam. Victoria, oet 1899 is 'n multisportvereineging veur hockey, squash en tennis. Ouch hockeyclub Leonidas resideert hei. Sinds 1937 zit de Rotterdamse Manèsj in Kralingen; neve häör terrein hèlt me de CHIO Rotterdam. Dao weer neve ligk de Golfbaon Kralingen, die mèt häör zeve meter oonder de ziespiegel de liegsgelege golfbaon op de wereld hèt te zien. Roond de Kralingse Plas moot ouch 'n sjtaatsbaon koume.

Ketoere

In 't ooste vaan Kralinge ligk 't Brainpark, zoewie de campusse vaan de Hoegsjaol Rotterdam en de Erasmusuniversiteit.

Waope

De hierlekheid en gemeinte Kralingen droge e waope wat ziech es volg liet umsjrieve:

In goud 'n achpuntege staar vaan keel. 't Sjèld gedèk vaan 'n kroen mèt vief blaajer.

Dit alaajd waope is aofkumsteg vaan de hiere vaan Kralingen. Umtot dit geslach ouch örges aanders invlood had, vint me variaties op dit waope (ummer de achpuntege staar, meh mèt aander kleure) in väöl aander Zuid-Hollandse waopes trök. Zoe vint me 't bij de noe nog bestaonde gemeinte Alphen aan den Rijn. D'n Hoege Raod vaan Adel kós Kralingen dit waope op 16 juli 1816 officieel touw.

't Kralings waope weurt allewijl nog gebruuk op de shirts vaan Excelsior.

Bronne

Dit artikel baseert ziech gooddeils op de Nederlandstaolege artikele nl:Kralingen en nl:Geschiedenis van Kralingen.