1882
1882 (MDCCCLXXXII) waor e gewoen jaor begós op 'ne zoondag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
bewirk- 24 mieërt - Robert Koch maak zien óntdèkking van de bacterie die tuberculose veraorzaak waereldkundig.
- 1 april - In Hongarije brik de Tiszaeszlàr-affaire oet: ein maordzaak die oetmóndj in ein antisemitisch complot.
- 3 april - De Amerikaanse outlaw Jesse James wirt doadgesjaote.
- 20 mei - Duutsjlandj sjlut mèt Oasteriek-Hongarije en Italië de Driebóndj. Deze kump naeve de alliantie van Duutsjlandj, Oasteriek-Hongarije en Ruslandj.
- 22 mei - De 206 kilomaeter lange Gotthardsjpaorlien dwaesj door Zjwitserlandj wirt geäöpend.
- 13 september - Britse marineers bezètte ‘t Suezkanaal en make ein eindj aan de revolte van Urabi. Begin van ‘t protectoraat euver Egypte, dat formeel pes 1922 mer feitelik pes 1952 zal doere.
- zónger datum
- Franz von Stuck richde same mèt Wilhelm Trübner de Münchener Sezession, deil oetmakend van de Jugendstil, op, wat in de daoopvolgende jaore internationaal naovolging zouw óngervènje.
- Britse ministers in Dublin vermaord (Cavendish en Burke).
- De Iere waere in ‘t Britse parlemènt taengegewirk.
- De Joadse trèk nao Palestina kump op gank.
- ‘t Parfum Fougère Royale wirt door de Franse parfumeur Paul Parquet van parfumhoes Houbigant óntwórpe. Hae is de eësjte dae coumarine groatsjalig toepas in eine parfum.
Gebore
bewirk- 13 jannewarie - Alois Hitler jr., Oasteriekse haufbroor van Adolf Hitler (gesjtórve 1956)
- 18 jannewarie - A.A. Milne, Èngelsje sjriever (gesjtórve 1956)
- 25 jannewarie - Virginia Woolf, Britse sjriefster en feministe (gesjtórve 1941)
- 30 jannewarie - Franklin Delano Roosevelt, 32ste president van de Verenigde Sjtate (gesjtórve 1945)
- 2 fibberwarie - James Joyce, Ierse sjriever (gesjtórve 1941)
- 16 fibberwarie - Pierre Diriken, Belzje politicus en burgemeister (gesjtórve 1960)
- 17 fibberwarie - Joris van den Bergh, Nederlandse journalis (gesjtórve 1953)
- 28 fibberwarie - José Vasconcelos, Mexicaanse filosoof en politicus (gesjtórve 1959)
- 27 mieërt - Leen Potappel, bekènd figuur bènne kirkelik Nederlandj (gesjtórve 1953)
- 18 april - Julius Edgar Lilienfeld, Oasterieks-Hongaarse natuurkundige (gesjtórve 1963)
- 29 april - Hendrik Werkman, Nederlandse kunsdrökker (gesjtórve 1945)
- 5 mei - Douglas Mawson, Australische geoloog en poolóngerzeuker (gesjtórve 1958)
- 5 mei - Maurice Peeters, Nederlandse fitserenner (gesjtórve 1957)
- 7 mei - Willem Elsschot, Vlaamse sjriever, pseudoniem van Alfons-Jozef De Ridder (gesjtórve 1960)
- 13 mei - Georges Braque, Franse kunssjilder (gesjtórve 1963)
- 6 juni - Frits Meuring, Nederlandse zjwömmer (gesjtórve 1973)
- 15 juni - Ion Antonescu, Roemeense maarsjalk en fascistische politicus (gesjtórve 1946)
- 17 juni - Igor Stravinski, Russische componis en dirigent (gesjtórve 1971)
- 22 juni - Nescio, Nederlandse sjriever, pseudoniem van Jan Hendrik Frederik Grönloh (gesjtórve 1961)
- 3 juli - Dirk Lotsij, Nederlandse voetballer (gesjtórve 1965)
- 4 juli - Louis B. Mayer, Amerikaanse filmproducent (gesjtórve 1957)
- 4 juli - Kurt von Schleicher, Duutsje generaal en politicus (gesjtórve 1934)
- 17 juli - James Somerville, Britse admiraal (gesjtórve 1949)
- 22 juli - Edward Hopper, Amerikaanse kunssjilder (gesjtórve 1967)
- 6 augustus - Gerrit Hendrik Kersten, Nederlandse politicus, theoloog en predikant (gesjtórve 1948)
- 16 augustus - P.H. Ritter jr., Nederlandse lètterkundige (gesjtórve 1962)
- 8 september - Frans Ghijsels, Nederlandse architec en sjtedeboewkundige (gesjtórve 1947)
- 16 september - August de Laat, Nederlandse zanger (gesjtórve 1966)
- 30 september - Hans Wilhelm Geiger, Duutsje oetvènjer van de geigertèller (gesjtórve 1945)
- 5 oktober - Robert Goddard, Amerikaanse ruumdevaartpioneer (gesjtórve 1945)
- 18 oktober - Lucien Petit-Breton, Franse fitserenner (gesjtórve 1917)
- 19 oktober - Maximiliano Hernández Martínez, Salvadoraanse dictator (gesjtórve 1966)
- 20 oktober - Béla Lugosi, Amerikaans-Hongaarse acteur (gesjtórve 1956)
- 30 oktober - Günther von Kluge, Duutsje generaal (gesjtórve 1944)
- 11 november - Gustaaf VI Adolf van Zjwede, Zjweedse keuning (gesjtórve 1973)
- 2 december - Jan Boon, Nederlandse kunstenaer (gesjtórve 1975)
- 10 december - Otto Neurath, Oasteriekse filosoof, econoom en socioloog (gesjtórve 1945)
- 12 december - Akiba Rubinstein, Poolse sjaakgroatmeister (gesjtórve 1961)
- 16 december - Zoltán Kodály, Hongaarse componis (gesjtórve 1967)
- 19 december - Walter Braunfels, Duutsje componis en meziekhoagleëraar (gesjtórve 1954)
- 28 december - Arthur Eddington, Britse astronoom (gesjtórve 1944)
- exacte datum ónbekènd
- Mohammed Abdelkrim El Khattabi, Amazigh vriejheidssjtriejer (gesjtórve 1963)
- Gebaore in 1882
-
Franklin D. Rooseveldt, Amerikaanse president -
Willem Elschot, Vlaamse sjriever -
Igor Stravinsky, Russische componis
Gesjtórve
bewirk- 20 jannewarie - John Linnell (89), Èngelsje kunssjilder
- 28 jannewarie - Alexander Hugo Bakker Korff (57), Nederlandse kunssjilder
- 3 april - Jesse James (34), Amerikaanse 'outlaw'
- 9 april - Dante Gabriel Rossetti (53), Èngelsje dichter en kunssjilder
- 19 april - Charles Robert Darwin (73), Britse bioloog, gróndjlègker van de hujige evolutietheorie
- 2 juni - Giuseppe Garibaldi (74), Italiaanse vriejheidssjtriejer
- 23 september - Friedrich Wöhler (82), Duutsje sjeikundige
- 29 september - Maria Pia van Bourbon-Sicilië (33), prinses van de Beide Siciliën en hertogin van Parma
- 26 november - Otto Theodor von Manteuffel (77), conservatief Pruusjese sjtaatsman
- Gestjórve in 1882
-
Jesse James, Amerikaanse outlaw -
Charles Darwin, Britse bioloog -
Giuseppe Garibaldi, Italiaanse vriejheidssjtriejer
Meziek
bewirk- De operette Der Bettelstudent van Karl Millöcker wirt veur ‘t eësj opgeveurd in Wene.
- Johannes Brahms componeert zien Gesang der Parzen, Opus 89
- Claude Debussy componeert Nocturne en Scherzo veur cello en piano
Literatuur
bewirk- Conrad Busken Huet publiceert zien 'Landj van Rembrandt'.
Beeldende Kuns
bewirk-
Femme accroupie, Beeldepark van ‘t Kröller-Müller Museum, Auguste Rodin -
Bómsjuut op ‘t sjtrand, 1882, Gemeintemuseum Den Haag, Anton Mauve
Boewkuns
bewirk- ‘t Aquarium van Artis, nao óntwerp van de architecte G.B. en A. Salm kump gereid en is op dat memènt ‘t groatste en modernste aquarium in de waereld.
- De boew van de Sagrada Família geit van sjtart.
