Buda: Béda antara owahan

[[Gambar:Borobudur-perfect-buddha edited.jpg|thumbjmpl|rightka|215px|Patung Buda ing [[candhi]] [[Barabudhur]].]]

'''Buda (ꦧꦸꦢ)''', saking [[Basa Sansekreta|basa Sangsekreta]] बुद्ध ingkang tegesipun ''Ingkang Wungu'', ''Ingkang sampun dugi ing papadhang estu''. Tembung punika dipunpendhet saking tembung Sansekreta: "Budh", ''kanggé mangertosi''). Tembung punika ugi gelar ingkang dipuncaosaken dhumateng tiyang ingkang sampun sadhar mangembangaken potènsi pribadhinipun piyambak kaliyan ingkang sampun ngembang kasadharipun. Ing panganggé wekdal samangké, tembung punika asring ngarujuk dhumateng [[Siddhartha Gautama|Sidharta Gotama]], guru agami lan ingkang yasa ngadhegaken Agami Buda (ugi dipunanggep "Buda kanggé wekdal samangké"). Ing pangangé ingkang sanès, tegesipun tuladha kanggé ''manungsa'' ingkang '''dipunparingi kasadharan'''.

Agami '''Buda''' miyos ing nagari [[India]], utawi langkung leres ing tlatah [[Nepal]] samangké. Agami punika miyos arupawujud satunggilipun reaksi dhumateng [[agama|agami]] [[Brahmanisme]]. Pandhéganipun inggih punika [[Siddhartha Gautama|Sidharta Gotama]] ingkang sami dipuntepangi minangka [[Buda Gotama]] déning para pandhèrèkipun. Ajaran agami Buda nyebar ngantos dumugi ing nagari [[Tiongkok]] ing taun [[399]]. Ingkang ngasta inggih punika satunggiling [[bhiksu]] ingkang asmanipunnamanipun [[Fa Hsien]]. Masarakat [[Cina|Cinten]] ugi angsal prabawa saking [[Tibet]] ingkang sampun dipunmodhifikasi dhumateng tradhisi lokal.

Ing tanah Jawi, agami punika ugi sampun wonten ing [[abad kaping 5]]. Candhi [[Barabudhur]] ingkang langkung saé ing rat punika, yasanipun para ratu saking wangsa [[Syailendra]] ingkang memengkoni praja ing [[Jawa Tengah|Jawi Tengah]] watawis [[abad kaping 8]]. Para panganut Buda boten nganggep manawi [[Siddhartha Gautama|Sidharta Gotama]] punika sang hyang Buda ingkang kaping sepindhah punapa ingkang pungkasan. Dipuntingali sacarakanthi teknis, Buda, punika satunggiling tiyang ingkang sampun kapanggih ing [[Dharma]] (ingkang kagungangadhah kersa: Kaleresan; prakawis saèstunipun, akal budi, kasulitan kawontenaning manungsa, kaliyan marga ingkang leres manuju ing kamardika (jiwa) mawi [[Bodhi|Kasadaran]], ingkang dhateng salepasing [[karma]] ingkang saé (tujuan) dipunlestarèkaken saimbang kaliyan sadaya tingkah laku ingkang awon dipuntilar.

Anggènipun anggayuh [[nirwana]] ([[basa Pali]]: nibbana) punika sami kemawon ing tigang jinising Buda, namung Samma-Sambuddha langkung nggatèkaken ing kwalitas kaliyan usaha tinimbang kalih Buda sanèsipun. Tigang golongan Buda punika inggih:

Saben ilèn Buda adhedhasardhedhasar [[Tripitaka]] ingkang dados rujukan utami, amargi ing salebetipun wonten sabda kaliyan ajaran sang [[hyang Buda Gotama]]. Tiyang-tiyang ingkat manut dhumateng ajaran punika nyathet kaliyan ndamel klasifikasi ajaranipun wonten ing tigang buku, inggih punika Sutta Pitaka (buku ajaran), Vinaya Pitaka (buku undhang-undhang para bhiksu kaliyan rahib) kaliyan Abhidhamma Pitaka (buku ukum metafisika).

Ing ajaran Buda, hyang Buda punika sajatinipun sanès Tuhan atawi Allah. Konsep Allah ing agami Buda punika bènten kaliyan konsepkonsèp ing agami Monoteisme. Ing ngrika, jagatraya dipunciptakaken déing Allah, lan paraning tiyang gesang punika wangsul ing ngarsanipun sampéyan dalem sang hyang Gusti.

Ing agami Buda, paranipun tiyang gesang punika inggih saged dhateng ing kabuddhan (''anuttara samyak sambodhi'') utawi papadhang sajati ing pundi jiwa manungsa boten lair manitis malih tumimbalahir sanès kaliankaliyan (reinkarnasi). Punika sadaya inggih miturut [[karma]]nipun piyambak-piyambak. MbotenBoten wonten déwa-dèwi ingkang saged maringi pitulung, namung usahanipun piyambak ingkang saged nggayuh Nirwana. Sang hyang Buda namung tuladha kémawon, juru pandhu, kaliyan guru kanggé sadaya jalmi ingkang kedhahkedah nglangkungi marginipun piyambak-piyambak lan ningali kaleresan kaliyan realitas sajati.

# Abhidharma Pittaka, isinipun panjelasanwedharan sistematis utawi ngèlmu pangetahuan saking Buda.

# Musavadha veramani sikkhapadang samadiyami, ingkang maknanipuntegesipun kula gadhah tekad badhé nglatih dhiri kanggé nyélaki celathu ingkang boten leres.

# Surameraya majjapamadatthana veramani sikkhapadang samadiyami, ingkang maknanipuntegesipun kula gadhah tekad badhé anglatih dhiri kanggé nyélaki sadaya dat ingkang andadosaken icalipun kasadharan.

* Wiyosanipun sampéyan dalem Gusti Pangeran Siddharta (asmanipunnamanipun sadhèrèngipun dados Buda)

* Dinten angsalipun papadhang Sampurna kagemkanggé sang atapa Gotama

Griya ngibadahipun tiyang Buda dipunwastani [[wihara]]. AnangingNanging griya ngibadahipun tiyang [[Cina|Cinten]] dipunwastani [[klentheng|klenthèng]].

* [http://www.InfoBuddhis.com Médhia Informasi lan Komunikasi Umat Buda - FKUB DKI Jakarta, Budiman Sudharma ,S.H.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080906115812/http://www.infobuddhis.com/ |date=2008-09-06 }}

* [http://www.gemabudhi.org/ Generasi Muda Buddhis Indonésia (GEMABUDHI)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131216061629/http://www.gemabudhi.org/ |date=2013-12-16 }}

* [http://www.lensculture.com/buddha.html Gambar lan foto Buda ing donya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615140312/http://www.lensculture.com/buddha.html |date=2006-06-15 }}

[[Kategori:Buda| ]]