TEKE (Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim) Dergisi, Sayı: 12/1, s. 1-21, 2023
İnsanoğlu var olduğu günden beri somut veya soyut her olguyu anlama ve anlamlandırma gayreti için... more İnsanoğlu var olduğu günden beri somut veya soyut her olguyu anlama ve anlamlandırma gayreti içindedir. Bunun neticesinde dilini zenginleştirerek bir nesne için birden fazla kelime; bir kelime için de birden fazla anlam türetmiştir. Yaşayış tarzı, dinî inanç, sosyal, siyasi ve ekonomik etkenler dili dış cepheden değiştirirken dil içinde meydana gelen pek çok anlam bilimsel hadise, kelimelerin anlam yükünü artırmıştır. Öyle ki bir kelime, bağlam başta olmak üzere deyim aktarması, ad aktarması yahut ikileme yapılarına bağlı olarak yeni anlamlar kazanabilmektedir. Söz konusu dil içi ve dil dışı olayları bir çatı altında toplayan “zaman” faktörü, yeni anlamların keşfedilmesi ve dile yerleşmesi için oldukça önemlidir. Nitekim zamanın değişmesi hayatı; hayatın değişmesi de dolaylı olarak dili etkilemektedir. Bu bağlamda dilin işlenmişliğini ve gelişmişliğini gözler önüne seren çok anlamlı kelimeler, Kül Tigin Yazıtı çerçevesinde incelenmiş ve tek bir metinde dönem içindeki tüm anlamlarını yaşatan kelimeler tespit edilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Türkçenin yaşı, Kül Tigin Yazıtı, çok anlamlılık, söz varlığı.
Köktürk Türkçesi üzerinde yapılacak anlam bilim çalışmaları, Türk dilinin eskiliğini ve gelişmişl... more Köktürk Türkçesi üzerinde yapılacak anlam bilim çalışmaları, Türk dilinin eskiliğini ve gelişmişliğini saptamada önemli bir rol üstlenmektedir. Bir dilin söz varlığının sahip olduğu anlamsal derinlik, zaman faktörünün ve kullanım sıklığının etkisiyle ortaya çıkmaktadır. Buradan hareketle denilebilir ki Köktürk Türkçesinin sınırlı sayıdaki söz
varlığı incelendiği takdirde dilin güçlü ve derin yapısının zaman içinde işlenerek ve
gelişerek yazıtlara ne şekilde aksettiğini görmek; Türk dil tarihinin 8. yüzyıldan çok daha
öncelerine dayandığını söylemek mümkündür.
Bu çalışmada asırlar öncesinden günümüze ulaşan tüm Runik harfli Türkçe metinler
art zamanlı inceleme yöntemi ile incelenerek eş yazımlı, eş sesli yahut eş adlı olup aynı
zamanda çok anlamlılığı da bünyesinde barındıran beş kelime ele alınmıştır. Bu bağlamda ilk olarak eş yazımlılık, eş seslilik, eş adlılık ve çok anlamlılık kavramlarının tanımları yapılarak kelimelerin anlam bilimsel olarak değerlendirilmesinde hangi ölçütlerden faydalanabileceği üzerinde durulmuştur. Akabinde tespit edilen beş kelime, yer aldığı bağlamlar ve bu bağlamlar içinde taşıdığı anlamlar ile birlikte verilmiştir.
Semantic studies on Kokturk Turkish play an important role in determining the
antiquity and development of the Turkish language. The semantic depth of a language’s vocabulary emerges with the effect of time factor and frequency of use. From this point of view, it can be said that if the limited number of vocabulary of Kokturk Turkish is examined, it is possible to see how the strong and deep structure of the language is reflected in the inscriptions by being processed and developed over time and it is possible to say that the history of the Turkish language dates back much earlier than the 8th century.
In this study, all the Runic-letter Turkish texts that have survived centuries ago
were examined with the diachronic analysis method, and five words with homography,
homophony or homonym but also containing polysemy were examined. In this context, Firstly, the definitions of the concepts of homography, homophony, homonymy and polysemy were made and it was focused on which criteria can be used in the semantic evaluation of words. Subsequently, the five identified words are given together with the contexts in which they take place and the meanings they have in these contexts.
Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (Journal of Turkish Language and Literature), 2023
Hukuk belgeleri, Eski Uygurların sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel yaşamının birer yansıması o... more Hukuk belgeleri, Eski Uygurların sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel yaşamının birer yansıması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda söz konusu belgelerin söz varlığının ortaya konulması, Türk dili ve tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. Dr. Öğr. Üyesi Berker Keskin’in 2020 yılında hazırladığı “Eski Uygur Türkçesi Hukuk Belgeleri ve Söz Varlığı” adlı doktora tezinin kitaplaştırılmış hâli olan “Eski Uygur Türkçesi Hukuk Belgeleri” adlı eser, din dışı metinler içinde yer alan hukuki nitelikli belgelerin söz varlığını ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir. 2019 yılında Göttingen Georg-August Üniversitesi, Türkoloji ve Orta Asya Araştırmaları Seminerinde misafir araştırmacı olarak bulunan Keskin, Berlin’deki koleksiyonları birinci elden inceleyerek belgelerin transkripsiyonunu ve Türkiye Türkçesine aktarımını gerçekleştirmiştir. Türkiye’de Caferoğlu ve Arat ile başlayan Eski Uygur Türkçesi hukuk belgeleri çalışmaları, Keskin’in söz konusu çalışması ile en güncel ve en kapsamlı hâline kavuşmuştur. Nitekim Almanya başta olmak üzere Rusya, Japonya, Finlandiya, İngiltere, Çin ve Türkiye’de bulunan, orijinali ya da tıpkıbasımı görülebilen tüm hukuk belgelerinin okunması, Türkiye Türkçesine aktarılması ve dizinin hazırlanması, yeni araştırmalar için önemli bir merhaledir. Şüphe yok ki Keskin’in bu eseri, Eski Uygur Türkçesi ve hukuk vesikaları üzerine yapılacak ilmî çalışmalar için birincil başvuru kaynağı olarak kütüphanelerde yerini alacaktır.
Rabia SARAL; Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Feryal KORKMAZ, 2021
Bu tez çalışmasında, günümüze ulaşan tüm Runik harfli metinler incelenerek Köktürkçenin söz varlı... more Bu tez çalışmasında, günümüze ulaşan tüm Runik harfli metinler incelenerek Köktürkçenin söz varlığında önemli bir yere sahip olan çok anlamlı kelimeler ortaya konulmuştur. Bu kapsamda art zamanlı inceleme yöntemi kullanılarak Moğolistan, Yenisey, Kırgızistan ve Altay bölgelerinde bulunan yazıtlar ile birlikte Uygur dönemine ait Irk Bitig fal kitabı incelenmiştir. Söz konusu metinlerde yer alan kelimeler ve bu kelimelerin taşıdıkları anlamlar aracılığıyla Türk dilinin eskiliği ve gelişmişliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anlam biliminin kapsamına giren bu çalışma, temel olarak beş bölümden oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölüm, üçüncü bölüme temel oluşturacak şekilde; dil, dil bilimi ve anlam bilimi başlıklarını kapsamaktadır. Üçüncü bölümde tezin iskeletini oluşturan “çok anlamlılık” terimi ayrıntılarıyla ele alınmıştır. Teorinin pratik ile buluştuğu dördüncü ve beşinci bölümde ise çok anlamlı olduğu tespit edilen kelimeler tek tek incelenmiş ve sahip oldukları anlamlar, yer aldıkları bağlamlar ile birlikte verilmiştir. Söz konusu anlamların kolayca ayırt edilebilmesi adına, kelimelerin cümle içerisindeki kullanımları gösterilerek, Türkiye Türkçesine aktarımları yapılmıştır. Elde edilen veriler ışığında, çok anlamlı kelimelerin Köktürkçenin (dolayısıyla Türkçenin) anlam hazinesine nasıl bir zenginlik kattığı sonuç bölümünde ele alınmıştır.
In this thesis study, all the texts with Runic letter that have survived to the present day have been examined and polysemy words that have an important place in the vocabulary of Köktürkçe have been revealed. In this context, using the diachronic analysis method, together with the inscriptions found in Mongolia, Yenisei, Kyrgyzstan and Altai regions, the Irk Bitig fortune book belonging to the Uyghur period was examined. It has been tried to reveal the antiquity and development of the Turkish language through words in aforementioned texts and meanings of these words. This study, which is within the scope of semantics, basically consists of five parts. The first and second part, as a basis for the thirth part, covers titles of language, linguistics and semantics. In the thirth part, the term “polysemy”, which forms the skeleton of the thesis, is handled in detail. In the fourth and fifth part, where theory meets practice, words that are determined to be polysemy are handled one by one and their meanings are given together with the contexts in which they take place. In order to easily distinguish aforementioned meanings, usage in sentence of words was shown and they have been translated to Turkey Turkish. In the light of the data obtained, it is handled how polysemy words add richness to the meaning treasure of Köktürkçe (and therefore Turkish language) in the conclusion part.
TEKE (Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim) Dergisi, Sayı: 12/1, s. 1-21, 2023
İnsanoğlu var olduğu günden beri somut veya soyut her olguyu anlama ve anlamlandırma gayreti için... more İnsanoğlu var olduğu günden beri somut veya soyut her olguyu anlama ve anlamlandırma gayreti içindedir. Bunun neticesinde dilini zenginleştirerek bir nesne için birden fazla kelime; bir kelime için de birden fazla anlam türetmiştir. Yaşayış tarzı, dinî inanç, sosyal, siyasi ve ekonomik etkenler dili dış cepheden değiştirirken dil içinde meydana gelen pek çok anlam bilimsel hadise, kelimelerin anlam yükünü artırmıştır. Öyle ki bir kelime, bağlam başta olmak üzere deyim aktarması, ad aktarması yahut ikileme yapılarına bağlı olarak yeni anlamlar kazanabilmektedir. Söz konusu dil içi ve dil dışı olayları bir çatı altında toplayan “zaman” faktörü, yeni anlamların keşfedilmesi ve dile yerleşmesi için oldukça önemlidir. Nitekim zamanın değişmesi hayatı; hayatın değişmesi de dolaylı olarak dili etkilemektedir. Bu bağlamda dilin işlenmişliğini ve gelişmişliğini gözler önüne seren çok anlamlı kelimeler, Kül Tigin Yazıtı çerçevesinde incelenmiş ve tek bir metinde dönem içindeki tüm anlamlarını yaşatan kelimeler tespit edilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Türkçenin yaşı, Kül Tigin Yazıtı, çok anlamlılık, söz varlığı.
Köktürk Türkçesi üzerinde yapılacak anlam bilim çalışmaları, Türk dilinin eskiliğini ve gelişmişl... more Köktürk Türkçesi üzerinde yapılacak anlam bilim çalışmaları, Türk dilinin eskiliğini ve gelişmişliğini saptamada önemli bir rol üstlenmektedir. Bir dilin söz varlığının sahip olduğu anlamsal derinlik, zaman faktörünün ve kullanım sıklığının etkisiyle ortaya çıkmaktadır. Buradan hareketle denilebilir ki Köktürk Türkçesinin sınırlı sayıdaki söz
varlığı incelendiği takdirde dilin güçlü ve derin yapısının zaman içinde işlenerek ve
gelişerek yazıtlara ne şekilde aksettiğini görmek; Türk dil tarihinin 8. yüzyıldan çok daha
öncelerine dayandığını söylemek mümkündür.
Bu çalışmada asırlar öncesinden günümüze ulaşan tüm Runik harfli Türkçe metinler
art zamanlı inceleme yöntemi ile incelenerek eş yazımlı, eş sesli yahut eş adlı olup aynı
zamanda çok anlamlılığı da bünyesinde barındıran beş kelime ele alınmıştır. Bu bağlamda ilk olarak eş yazımlılık, eş seslilik, eş adlılık ve çok anlamlılık kavramlarının tanımları yapılarak kelimelerin anlam bilimsel olarak değerlendirilmesinde hangi ölçütlerden faydalanabileceği üzerinde durulmuştur. Akabinde tespit edilen beş kelime, yer aldığı bağlamlar ve bu bağlamlar içinde taşıdığı anlamlar ile birlikte verilmiştir.
Semantic studies on Kokturk Turkish play an important role in determining the
antiquity and development of the Turkish language. The semantic depth of a language’s vocabulary emerges with the effect of time factor and frequency of use. From this point of view, it can be said that if the limited number of vocabulary of Kokturk Turkish is examined, it is possible to see how the strong and deep structure of the language is reflected in the inscriptions by being processed and developed over time and it is possible to say that the history of the Turkish language dates back much earlier than the 8th century.
In this study, all the Runic-letter Turkish texts that have survived centuries ago
were examined with the diachronic analysis method, and five words with homography,
homophony or homonym but also containing polysemy were examined. In this context, Firstly, the definitions of the concepts of homography, homophony, homonymy and polysemy were made and it was focused on which criteria can be used in the semantic evaluation of words. Subsequently, the five identified words are given together with the contexts in which they take place and the meanings they have in these contexts.
Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (Journal of Turkish Language and Literature), 2023
Hukuk belgeleri, Eski Uygurların sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel yaşamının birer yansıması o... more Hukuk belgeleri, Eski Uygurların sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel yaşamının birer yansıması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda söz konusu belgelerin söz varlığının ortaya konulması, Türk dili ve tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. Dr. Öğr. Üyesi Berker Keskin’in 2020 yılında hazırladığı “Eski Uygur Türkçesi Hukuk Belgeleri ve Söz Varlığı” adlı doktora tezinin kitaplaştırılmış hâli olan “Eski Uygur Türkçesi Hukuk Belgeleri” adlı eser, din dışı metinler içinde yer alan hukuki nitelikli belgelerin söz varlığını ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir. 2019 yılında Göttingen Georg-August Üniversitesi, Türkoloji ve Orta Asya Araştırmaları Seminerinde misafir araştırmacı olarak bulunan Keskin, Berlin’deki koleksiyonları birinci elden inceleyerek belgelerin transkripsiyonunu ve Türkiye Türkçesine aktarımını gerçekleştirmiştir. Türkiye’de Caferoğlu ve Arat ile başlayan Eski Uygur Türkçesi hukuk belgeleri çalışmaları, Keskin’in söz konusu çalışması ile en güncel ve en kapsamlı hâline kavuşmuştur. Nitekim Almanya başta olmak üzere Rusya, Japonya, Finlandiya, İngiltere, Çin ve Türkiye’de bulunan, orijinali ya da tıpkıbasımı görülebilen tüm hukuk belgelerinin okunması, Türkiye Türkçesine aktarılması ve dizinin hazırlanması, yeni araştırmalar için önemli bir merhaledir. Şüphe yok ki Keskin’in bu eseri, Eski Uygur Türkçesi ve hukuk vesikaları üzerine yapılacak ilmî çalışmalar için birincil başvuru kaynağı olarak kütüphanelerde yerini alacaktır.
Rabia SARAL; Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Feryal KORKMAZ, 2021
Bu tez çalışmasında, günümüze ulaşan tüm Runik harfli metinler incelenerek Köktürkçenin söz varlı... more Bu tez çalışmasında, günümüze ulaşan tüm Runik harfli metinler incelenerek Köktürkçenin söz varlığında önemli bir yere sahip olan çok anlamlı kelimeler ortaya konulmuştur. Bu kapsamda art zamanlı inceleme yöntemi kullanılarak Moğolistan, Yenisey, Kırgızistan ve Altay bölgelerinde bulunan yazıtlar ile birlikte Uygur dönemine ait Irk Bitig fal kitabı incelenmiştir. Söz konusu metinlerde yer alan kelimeler ve bu kelimelerin taşıdıkları anlamlar aracılığıyla Türk dilinin eskiliği ve gelişmişliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anlam biliminin kapsamına giren bu çalışma, temel olarak beş bölümden oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölüm, üçüncü bölüme temel oluşturacak şekilde; dil, dil bilimi ve anlam bilimi başlıklarını kapsamaktadır. Üçüncü bölümde tezin iskeletini oluşturan “çok anlamlılık” terimi ayrıntılarıyla ele alınmıştır. Teorinin pratik ile buluştuğu dördüncü ve beşinci bölümde ise çok anlamlı olduğu tespit edilen kelimeler tek tek incelenmiş ve sahip oldukları anlamlar, yer aldıkları bağlamlar ile birlikte verilmiştir. Söz konusu anlamların kolayca ayırt edilebilmesi adına, kelimelerin cümle içerisindeki kullanımları gösterilerek, Türkiye Türkçesine aktarımları yapılmıştır. Elde edilen veriler ışığında, çok anlamlı kelimelerin Köktürkçenin (dolayısıyla Türkçenin) anlam hazinesine nasıl bir zenginlik kattığı sonuç bölümünde ele alınmıştır.
In this thesis study, all the texts with Runic letter that have survived to the present day have been examined and polysemy words that have an important place in the vocabulary of Köktürkçe have been revealed. In this context, using the diachronic analysis method, together with the inscriptions found in Mongolia, Yenisei, Kyrgyzstan and Altai regions, the Irk Bitig fortune book belonging to the Uyghur period was examined. It has been tried to reveal the antiquity and development of the Turkish language through words in aforementioned texts and meanings of these words. This study, which is within the scope of semantics, basically consists of five parts. The first and second part, as a basis for the thirth part, covers titles of language, linguistics and semantics. In the thirth part, the term “polysemy”, which forms the skeleton of the thesis, is handled in detail. In the fourth and fifth part, where theory meets practice, words that are determined to be polysemy are handled one by one and their meanings are given together with the contexts in which they take place. In order to easily distinguish aforementioned meanings, usage in sentence of words was shown and they have been translated to Turkey Turkish. In the light of the data obtained, it is handled how polysemy words add richness to the meaning treasure of Köktürkçe (and therefore Turkish language) in the conclusion part.
Uploads
Anahtar Sözcükler: Türkçenin yaşı, Kül Tigin Yazıtı, çok anlamlılık, söz varlığı.
varlığı incelendiği takdirde dilin güçlü ve derin yapısının zaman içinde işlenerek ve
gelişerek yazıtlara ne şekilde aksettiğini görmek; Türk dil tarihinin 8. yüzyıldan çok daha
öncelerine dayandığını söylemek mümkündür.
Bu çalışmada asırlar öncesinden günümüze ulaşan tüm Runik harfli Türkçe metinler
art zamanlı inceleme yöntemi ile incelenerek eş yazımlı, eş sesli yahut eş adlı olup aynı
zamanda çok anlamlılığı da bünyesinde barındıran beş kelime ele alınmıştır. Bu bağlamda ilk olarak eş yazımlılık, eş seslilik, eş adlılık ve çok anlamlılık kavramlarının tanımları yapılarak kelimelerin anlam bilimsel olarak değerlendirilmesinde hangi ölçütlerden faydalanabileceği üzerinde durulmuştur. Akabinde tespit edilen beş kelime, yer aldığı bağlamlar ve bu bağlamlar içinde taşıdığı anlamlar ile birlikte verilmiştir.
Semantic studies on Kokturk Turkish play an important role in determining the
antiquity and development of the Turkish language. The semantic depth of a language’s vocabulary emerges with the effect of time factor and frequency of use. From this point of view, it can be said that if the limited number of vocabulary of Kokturk Turkish is examined, it is possible to see how the strong and deep structure of the language is reflected in the inscriptions by being processed and developed over time and it is possible to say that the history of the Turkish language dates back much earlier than the 8th century.
In this study, all the Runic-letter Turkish texts that have survived centuries ago
were examined with the diachronic analysis method, and five words with homography,
homophony or homonym but also containing polysemy were examined. In this context, Firstly, the definitions of the concepts of homography, homophony, homonymy and polysemy were made and it was focused on which criteria can be used in the semantic evaluation of words. Subsequently, the five identified words are given together with the contexts in which they take place and the meanings they have in these contexts.
Türkiye’de Caferoğlu ve Arat ile başlayan Eski Uygur Türkçesi hukuk belgeleri çalışmaları, Keskin’in söz konusu çalışması ile en güncel ve en kapsamlı hâline kavuşmuştur. Nitekim Almanya başta olmak üzere Rusya, Japonya, Finlandiya, İngiltere, Çin ve Türkiye’de bulunan, orijinali ya da tıpkıbasımı görülebilen tüm hukuk belgelerinin okunması, Türkiye Türkçesine aktarılması ve dizinin hazırlanması, yeni araştırmalar için önemli bir merhaledir. Şüphe yok ki Keskin’in bu eseri, Eski Uygur Türkçesi ve hukuk vesikaları üzerine yapılacak ilmî çalışmalar için birincil başvuru kaynağı olarak kütüphanelerde yerini alacaktır.
Anlam biliminin kapsamına giren bu çalışma, temel olarak beş bölümden oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölüm, üçüncü bölüme temel oluşturacak şekilde; dil, dil bilimi ve anlam bilimi başlıklarını kapsamaktadır. Üçüncü bölümde tezin iskeletini oluşturan “çok anlamlılık” terimi ayrıntılarıyla ele alınmıştır. Teorinin pratik ile buluştuğu dördüncü ve beşinci bölümde ise çok anlamlı olduğu tespit edilen kelimeler tek tek incelenmiş ve sahip oldukları anlamlar, yer aldıkları bağlamlar ile birlikte verilmiştir. Söz konusu anlamların kolayca ayırt edilebilmesi adına, kelimelerin cümle içerisindeki kullanımları gösterilerek, Türkiye Türkçesine aktarımları yapılmıştır. Elde edilen veriler ışığında, çok anlamlı kelimelerin Köktürkçenin (dolayısıyla Türkçenin) anlam hazinesine nasıl bir zenginlik kattığı sonuç bölümünde ele alınmıştır.
In this thesis study, all the texts with Runic letter that have survived to the present day have been examined and polysemy words that have an important place in the vocabulary of Köktürkçe have been revealed. In this context, using the diachronic analysis method, together with the inscriptions found in Mongolia, Yenisei, Kyrgyzstan and Altai regions, the Irk Bitig fortune book belonging to the Uyghur period was examined. It has been tried to reveal the antiquity and development of the Turkish language through words in aforementioned texts and meanings of these words.
This study, which is within the scope of semantics, basically consists of five parts. The first and second part, as a basis for the thirth part, covers titles of language, linguistics and semantics. In the thirth part, the term “polysemy”, which forms the skeleton of the thesis, is handled in detail. In the fourth and fifth part, where theory meets practice, words that are determined to be polysemy are handled one by one and their meanings are given together with the contexts in which they take place. In order to easily distinguish aforementioned meanings, usage in sentence of words was shown and they have been translated to Turkey Turkish. In the light of the data obtained, it is handled how polysemy words add richness to the meaning treasure of Köktürkçe (and therefore Turkish language) in the conclusion part.
Anahtar Sözcükler: Türkçenin yaşı, Kül Tigin Yazıtı, çok anlamlılık, söz varlığı.
varlığı incelendiği takdirde dilin güçlü ve derin yapısının zaman içinde işlenerek ve
gelişerek yazıtlara ne şekilde aksettiğini görmek; Türk dil tarihinin 8. yüzyıldan çok daha
öncelerine dayandığını söylemek mümkündür.
Bu çalışmada asırlar öncesinden günümüze ulaşan tüm Runik harfli Türkçe metinler
art zamanlı inceleme yöntemi ile incelenerek eş yazımlı, eş sesli yahut eş adlı olup aynı
zamanda çok anlamlılığı da bünyesinde barındıran beş kelime ele alınmıştır. Bu bağlamda ilk olarak eş yazımlılık, eş seslilik, eş adlılık ve çok anlamlılık kavramlarının tanımları yapılarak kelimelerin anlam bilimsel olarak değerlendirilmesinde hangi ölçütlerden faydalanabileceği üzerinde durulmuştur. Akabinde tespit edilen beş kelime, yer aldığı bağlamlar ve bu bağlamlar içinde taşıdığı anlamlar ile birlikte verilmiştir.
Semantic studies on Kokturk Turkish play an important role in determining the
antiquity and development of the Turkish language. The semantic depth of a language’s vocabulary emerges with the effect of time factor and frequency of use. From this point of view, it can be said that if the limited number of vocabulary of Kokturk Turkish is examined, it is possible to see how the strong and deep structure of the language is reflected in the inscriptions by being processed and developed over time and it is possible to say that the history of the Turkish language dates back much earlier than the 8th century.
In this study, all the Runic-letter Turkish texts that have survived centuries ago
were examined with the diachronic analysis method, and five words with homography,
homophony or homonym but also containing polysemy were examined. In this context, Firstly, the definitions of the concepts of homography, homophony, homonymy and polysemy were made and it was focused on which criteria can be used in the semantic evaluation of words. Subsequently, the five identified words are given together with the contexts in which they take place and the meanings they have in these contexts.
Türkiye’de Caferoğlu ve Arat ile başlayan Eski Uygur Türkçesi hukuk belgeleri çalışmaları, Keskin’in söz konusu çalışması ile en güncel ve en kapsamlı hâline kavuşmuştur. Nitekim Almanya başta olmak üzere Rusya, Japonya, Finlandiya, İngiltere, Çin ve Türkiye’de bulunan, orijinali ya da tıpkıbasımı görülebilen tüm hukuk belgelerinin okunması, Türkiye Türkçesine aktarılması ve dizinin hazırlanması, yeni araştırmalar için önemli bir merhaledir. Şüphe yok ki Keskin’in bu eseri, Eski Uygur Türkçesi ve hukuk vesikaları üzerine yapılacak ilmî çalışmalar için birincil başvuru kaynağı olarak kütüphanelerde yerini alacaktır.
Anlam biliminin kapsamına giren bu çalışma, temel olarak beş bölümden oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölüm, üçüncü bölüme temel oluşturacak şekilde; dil, dil bilimi ve anlam bilimi başlıklarını kapsamaktadır. Üçüncü bölümde tezin iskeletini oluşturan “çok anlamlılık” terimi ayrıntılarıyla ele alınmıştır. Teorinin pratik ile buluştuğu dördüncü ve beşinci bölümde ise çok anlamlı olduğu tespit edilen kelimeler tek tek incelenmiş ve sahip oldukları anlamlar, yer aldıkları bağlamlar ile birlikte verilmiştir. Söz konusu anlamların kolayca ayırt edilebilmesi adına, kelimelerin cümle içerisindeki kullanımları gösterilerek, Türkiye Türkçesine aktarımları yapılmıştır. Elde edilen veriler ışığında, çok anlamlı kelimelerin Köktürkçenin (dolayısıyla Türkçenin) anlam hazinesine nasıl bir zenginlik kattığı sonuç bölümünde ele alınmıştır.
In this thesis study, all the texts with Runic letter that have survived to the present day have been examined and polysemy words that have an important place in the vocabulary of Köktürkçe have been revealed. In this context, using the diachronic analysis method, together with the inscriptions found in Mongolia, Yenisei, Kyrgyzstan and Altai regions, the Irk Bitig fortune book belonging to the Uyghur period was examined. It has been tried to reveal the antiquity and development of the Turkish language through words in aforementioned texts and meanings of these words.
This study, which is within the scope of semantics, basically consists of five parts. The first and second part, as a basis for the thirth part, covers titles of language, linguistics and semantics. In the thirth part, the term “polysemy”, which forms the skeleton of the thesis, is handled in detail. In the fourth and fifth part, where theory meets practice, words that are determined to be polysemy are handled one by one and their meanings are given together with the contexts in which they take place. In order to easily distinguish aforementioned meanings, usage in sentence of words was shown and they have been translated to Turkey Turkish. In the light of the data obtained, it is handled how polysemy words add richness to the meaning treasure of Köktürkçe (and therefore Turkish language) in the conclusion part.