Hong Kong
Special Administrative Region of the People's Republic of China 中華人民共和國香港特別行政區
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hong Kong (Chiniane: 香港), oficale la Specala Regiono Administrala Hong Kong esas autonoma regiono de la Popul-Republiko Chinia ed anciena kolonio dil Unionita Rejio. Jacanta an la delto dil Fluvio di Perli, ol konsistas ek peninsulo e kelka insuli, di qui l'insulo Hong Kong esas la maxim granda. Lua tota surfaco esas 1 106 km², ed ol havas 7,3 milion habitanti de diversa nacionanesi.
Pos l'Unesma opiumo-milito (1839-1842) Hong Kong divenis Britaniana kolonio, kun la perpetua cedo dil insulo Hong Kong. Pose en 1860, Qing-dinastio cedis la peninsulo Kowloon, e fine en 1898 ol cedis lore nomizita "Nova Teritorii" per 99-yara lokaco-kontrato. Dum la komenco di la yari 1980a, komencis negocii inter Popul-Republiko Chinia ed Unionita Rejio pri Hong Kong, qua fine retrodonesis a Chinia en 1997. Nun, la regiono havas plu autonomio kam altra regioni di Popul-Republiko Chinia.
La nomo dil teritorio devenas del Chiniana Xiāng gǎng (香港), signifikante 'favoroza aquo' o 'parfumoza portuo'. Ol havas ekonomio di libera merkato, kun forta sektoro di servadi. Lua borso esas un ek la maxim granda del mondo. Lua moderna internaciona aeroportuo inauguresis en junio 1998, e povas recevar plu kam 72 milion veheri omnayare. En 2018, inauguresis sistemo di ponti e tuneli longa de 55 kilometri, qua ligas l'aeroportuo di Hong Kong a Makau e, de ibe, a Zhuhai, en la kontinento.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
La maxim anciena kolonieti homala en Hong Kong evas de neolitiko, cirkume 6 mil yari ante nun. L'unesma habitanti apartenis a la tribui Yue, e komencis la kultivo di rizo en la insulo. En 221 aK l'imperiestro Qin Shi Huang konquestis la teritorii del populo Yue, ed okupis Hong Kong en 214 aK. La dinastio Qin dividis l'imperio en provinci, exemple la provinco Nanhai, qua enkorpigis Hong Kong e Guandong.
La dinastio Song de la Sudo okupis kurtatempe la nuna Kowloon til 1279 kande Mongoli konquestis ol dum la batalio di Yamen,[1] e fondis la dinastio Yuan. Kande la dinastio finis, Hong Kong kontrolesis da sep granda familii qui establisabis en la insulo ed esis proprieteri de la maxim multa tereni. L'arivo di personi de provinci vicina augmentis la habitantaro di Hong Kong dum la dinastio Ming.
L'unesma Europano qua vizitis la regiono esis Portugalano Jorge Álvares, en 1513. Portugalani establisis komercala kolonieto nomizita Tamão en la regiono, e komencis intensa komerco kun Chinia. Dum la 16ma yarcento, la dinastio Ming komencis politiko nomizita Haijin, qua restriktis marala komerco e la koloniigo di la litoro. Konseque, granda parto del habitantaro di Hong Kong abandonis l'insulo por rezidar en la kontinento.
En 1624, imperiestro Kangxi revokis la politiko Haijin, ed itere stranjeri povis komercar en Chiniana portui.[2] En 1757 l'imperiestro Qing establisis reguli qui limitizis l'eniro di stranjera navi en la portuo di Kanton, ecepte por Rusa navi.[3] Quankam existis granda intereso Europana pri Chiniana produkturi, nome teo, silko e porcelano, Chiniani havis poka interesi pri Europana produkturi. Do, stranjeri nur povis uzar precoza metali por pagar la produkturi Chiniana.
Por diminutar la desequilibro komercala, Britaniani komencis vendar granda quanto di opiumo produktita en India a Chiniani. Pro granda kresko di la drogodependado, Chiniana imperiestro decidis proskriptar la komerco di opiumo ed imperis la destrukto di opiumo-stoki. La responso Britaniana esis l'unesma opiumo-milito. La dinastio Qing kapitulacis e cedis l'insulo Hong Kong a Britaniani, tamen la du landi deskonkordis pri la termini dil paco-pakto. Erste en 1842 signatesis la kontrato di Nanking, per quo Chinia apertis quar altra portui por extera komerco: l'insulo Shamian en Guangzhou, Amoy (Xiamen), Foochowfoo (Fuzhou) e Shanghai, ed anke pagar en tri yari entote 21-milion-dolara indemno e liberigar omna militala kaptiti Britaniana. Chinia nominis ca kontrato e la sequanta "neegala-pakti".
Dum la revoluciono di Taiping, qua komencis en decembro 1850, multa Chiniana komercisti refujis su en Hong Kong. La sequanta tensi inter Chinia e Britania pri la komerco di opiumo efektigis la duesma opiumo-milito, e la dinastio Qing itere vinkesis, ed obligesis cedar Kowloon e tale-nomizita "Nova Teritorii" a Britania dum 99 yari.[4] En 1911, Britaniani fondis l'Universitato di Hong Kong, ed en 1924 li inauguris l'aeroportuo Kai Tak.
Kande la duesma milito Chiniana-Japoniana komencis, Geoffry Northcote, lor la guberniestro di Hong Kong, deklaris l'urbo neutra zono, por asekurar lua stando kom libera portuo. La kolonial administrado preparis su por posibla atako en 1940, ed evakuis omna mulieri e pueri de la teritorio.[5] Fakte, Japonian imperio atakis ed okupis la kolonio ye la 8ma di decembro 1941.[5] Dum l'okupo, komerco en la kolonio, inkluzive di nutrivi, cesis, e multa habitanti fugis a Makau. Britaniani riokupis Hong Kong erste ye la 30ma di agosto 1945, pos la vinkeso di Japonia dum la duesma mondomilito.
Pos la milito, la habitantaro augmentis pro arivo di Chiniani qui fugis del interna milito Chiniana, e pos 1949, di Chiniani qui fugis de komunista rejimo. Dum ca epoko, augmentis l'okupo di tereni e vakua imobli. Ye la 23ma di decembro 1953, granda incendio destruktis diversa edifici, e la guvernerio kreis konstrukto-programo kun skopo krear publika rezideyi. Komence, cirkume 600 mil habitanti beneficesis. Dum recenta yari, plu kam 2,1 milion habitanti rezidas en plu kam 500 mil apartamenti.
Dum la yari 1950a, Hong Kong divenis la maxim industriizita ekonomio di tale nomizita "Aziana Tigri", pro l'embargo komercala impozita kontre Popul-Republiko Chinia konseque la milito di Korea. Kun la rapida kresko di lua habitantaro e l'augmento di industriizo - qua reprezentis preske 50% del exportaci di la kolonio dum la yari 1960a - e l'expanso di turismo, lokala guvernerio komencis serio di reformi por plubonigar la substrukturo e publika servadi.[6]
En 1972 komencis la konstruktado di nova rezideyi en tale nomizita "Nova Teritorii", ed en 1976 dekreto kreis nova nacionala parki, qui nun kovras cirkume 40% ek la surfaco di la teritorio. Gradope dum la fino dil yardeko, kreskis la necerteso pri la stando di Nova Teritorii, ed en 1979 lora guberniestro Murray MacLehose prizentis la questiono a Deng Xiaoping. La negocii rezultis la signato di tale nomizita "Deklaro Chiniana-Britaniana" en 1984. Segun ol, Unionita Rejio transferus Hong Kong a Popul-Republiko Chinia en 1997, qua kreus Specala Administrala Regiono e mantenus politikala ed ekonomiala sistemo kapitalista bezonata por lua developo dum la sequanta 50 yari.
En 1997, nemediate pos la transfero di suvereneso, Hong Kong afektesis da diversa krizi. Por solvar li, la guvernerio uzis importanta rezervi pekuniala por mantenar la kurso di kambio di dolaro di Hong Kong ante la financala krizo. Tamen, la rekupero ekonomiala afektesis pro erupto di gripo H5N1,[6] ed en 2003, l'epidemio di SARS efektigis la diminuto di Hongkongana ekonomio. Ank en 1997 establisesis lego pri rezideyo, qua permisis ke Chiniani kun familiani en Hong Kong, e Hongkongani kun familiani en Popul-Republiko Chinia havis yuro por selektar ube li rezidos.
La precipua politikala debati pos la transfero di suvereneso referas quale developar la demokratio en la regiono, e l'adhero a la principo "un lando, du sistemi". En 2003, lokala guvernerio probis, sensucese, aprobar lego pri nacionala sekureso, segun l'artiklo 23ma de la Fundamentala Lego. To stimulis mobilizo di civitani, qua eventas omnayare depos 2003 ye singla 1ma di julio. En 2014, pos ke centrala guvernerio decidis preselektar kandidati ad Exekutiva Chefeso di la teritorio, komencis serio di protesti qui divenis konocata kom "revoluciono di parapluvi. En 2016, pos ke kandidati elektita por Legifala Konsilistaro desqualifikesis, pos l'adopto di nacionala legaro Chiniana ad individui jacanta an ferovoyala staciono West Kowloon, e la propozo pri extradar supozita delikanti a Chinia, produktis sucii pri qual esa la reala autonomio di la regiono.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]
Ante ke Hong Kong transferesis del Unionita Rejio a Popul-Republiko Chinia ye la 1ma di julio 1997, amba landi signatabis komuna deklaro qua establisis la principo "un lando, du sistemi". Segun ca deklaro, socialista sistemo adoptita en Popul-Republiko Chinia ne aplikesus en Hong Kong, e kapitalista sistemo durus ibe dum 50 yari. Pos ca deklaro, establisesis tale nomizita "Fundamentala Lego", equivalanta a konstituco por la teritorio, transformita en Specala Regiono Administrala.
Segun la Fundamentala Lego, en Hong Kong existas la separo di povi, e tale nomizita "Chef-exekutivo", elektita da elektala kolegio konsistanta ek 1500 membri, esas la exekutiva povo. Lu mustas evar adminime 40 yari, esar Chiniana civitano e rezidar permanante en Hong Kong por ne min kam 20 yari. Segun la Fundamentala Lego, la chef-exekutivo havas diversa povi, ma ante ke lu adoptez importanta decidi, lu mustas konsultar tale nomizita "Exekutiva Konsilistaro", konsistanta ek 32 membri, di qui 16 oficala membri e 16 neoficala membri.
La legifala povo konsistas ek la singlachambra Legifala Konsilistaro di Hong Kong. Depos elektala reformo eventinta en 2021, ol havas 90 membri, di qui 20 elektesas en la 20 elektala distrikti - 1 po singla distrikto, altra 30 elektesas da grupi profesionala od asociuri, e la cetera 40 elektesas da elektala komitato konsistanta ek 1500 membri. Ante la reformo, la Legifala Konsilistaro havis 90 membri, di qui 35 elektesis en lora 35 elektala distrikti, e la cetera 35 elektesis nedirete. La Legifala Konsilistaro aprobas lokala legi e budjeti, e povas akuzar la chef-exekutivo. En 2016, 22 politikala partisi partoprenis l'elekti. Ca partisi povas subdividesar en tri grupi: favorebla a Beijing, favorebla a demokratio, e lokala grupi.
La judiciala povo konsistas ek la Lasta Apelo-Korto ed infra korti. La korti anke povas renversar legi qui konflikus kun la Fundamentala Lego. Judiciisti nominesas dal chef-exekutivo.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
La reliefo di Hong Kong esas montoza, kun poka plana tereni. Pro to, la maxim multa tereni kovresas da verda arei, arbusti, herbi e kultivi. Existas plu kam 3.000 speci di planti en Hong Kong, di qui 300 esas nativa de la regiono. La maxima urbala developeso existas en la peninsulo Kowloon. La maxim alta monto, Tai Mo Shan, jacas 957 metri super la marala nivelo.
La klimato dil urbo esas humida subtropikala (Cwa segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La mezavalora temperaturo en julio (somero) esas 28,8°C, dum ke la mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 16,3°C.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 2398,4 mm. La pluvoza sezono iras de la duesma duimo di aprilo til l'unesma duimo di oktobro, plu intense de mayo til septembro. La maxim pluvoza monato esas junio, kun mezavalore 456 mm. De novembro til januaro la mezavalora monatala pluvo-quanto esas infre 40 mm. Tifoni eventas precipue dum la somero, e kelkafoye efektigas inundadi e terglitadi.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Ekonomio di Hong Kong |
La bazo dil ekonomio di Hong Kong esas lua moderna sektoro di servadi, qua nun reprezentas 92,7 po cent del totala nacionala produkturo. La regiono havas basa imposti, minimal interveno guvernala en la merkato, ed establisita merkato financala. Ol esas la 35ma maxim granda ekonomio de la mondo, e lua totala nacionala produkturo equivalas aproxime 373 miliard dolari Usana, segun statistiki del Internaciona Monetala Fonduro.[7]
La regiono havas la 10ma maxim granda internaciona komerco - inkluzite importaci ed exportaci - de la mondo. La valoro di la vari komercata ibe superiras lua totala interna produkturo. Cirkume 40% de la produkturi vendita da la regiono venas de kontinentala Chinia. Ol esas la 7ma maxim granda portuo por buxegi de la mondo. Turismo ank esas importanta por lua ekonomio: ol reprezentas cirkume 5% de la TNP. Ol esas la 14ma maxim populara destino por internaciona turisti.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
Existis plu kam 860 mil automobili en Hong Kong,[8] qui parkuras adminime 2100 kilometri di stradi e chosei, tote pavizita. En Hong Kong existas kelk ek la maxim importanta choseala substrukturi de la mondo, exemple la ponto Hong-Kong-Zuhai-Makau, longa de 55 kilometri sur fluvio di Perli, qua inauguresis en 2018. Altralatere, ne existas substrukturi tam moderna por bicikli, e fakte en multa loki l'uzo di bicikli esas limitizita. Omnayare eventas plu kam 23 mil trafik-acidenti en la teritorio. En Hong Kong on vehas adsinistre, pro influo Britaniana.
La portuo di Hong Kong esas un ek la maxim granda por enmagazinigado di vari e transporto per buxegi. Ol esas un ek la maxim granda portui de Azia, dop la portui di Shanghai, Singapur, Shenzhen, Ningbo-Zhoushan, Guangzhou e Busan. En 2019 ol recevis 161 252 navi.
L'internaciona aeroportuo di Hong Kong inauguresis en 1998 sur tereni konquestita de la maro, remplasante l'olima aeroportuo Kai Tak. Ol povas recevar plu kam 72 milion veheri omnayare, e nun ol esas la 8ma maxim uzata aeroportuo de la mondo. Che ca aeroportuo existas transporto-sistemo nomizita people mover, konsistanta ek mikra treni senduktera qui uzesas por transportar veheri de un termino ad altru.
Existas 4 linei di treni interurbala, departanta del staciono Hung Hom, en Kowloon, vers Beijing, Shanghai e Guangzhou, inkluzite lineo di treno di granda rapideso Guangzhou–Shenzhen–Hong Kong Express, en qua treni povas atingar 350 kilometri po horo. Fine, kelka linei di autobusi ligas Hong Kong a diversa loki de kontinentala Chinia.
Publika transporto
[redaktar | redaktar fonto]
Cirkume 90% de la voyaji en Hong Kong facesas per publika transporto omnadie, la maxim ganda procento di uzo di publika transporto en la mondo. L'unesma sistemo di publika transporto dil teritorio esis funikularo nomizita Peak Tram, qua uzesas til num. La sistemo di tramveturo havas 1 lineo kun 120 stacioni, kovranta granda parto dil insulo Hong Kong.
Lua sistemo di urbala ferovoyo e suburbala treni havas entote 10 linei dense uzata, e 12 linei di lejera treni, kovranta entote 174,7 kilometri. Cirkume 41% de la publika transporto di Hong Kong facesas per treni o metroi. Ank existas plu kam 700 linei di autousi en la regiono, e plu kam 18 mil taxii. Ank existas mikra autobusi en regioni qui ordinara autobusi ne servas efikive.
Paromi ank uzesas kom transporto-moyeno inter insuli, inkluzite insulo Hong Kong, e la kontinento. En septembro 2003 existis 27 regulala linei di paromi inter l'insuli e la portuo Victoria, e tri warfi de ube departis paromi liganta Hong Kong a Makau, a kontinentala Chinia ed al internaciona aeroportuo di Hong Kong - ca lasta nomizita "Skypier".
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Autoro: Nicola Barber. Hong Kong Publikigita da Gareth Stevens. Dato di publikigo: 2004. Idiomo: Angla.
- ↑ Zhihong, Shi:Intra-Asian Trade and the World Market. Idiomo: Angla.
- ↑ Schottenhammer, Angela:The East Asian Maritime World 1400-1800: Its Fabrics of Power and Dynamics of Exchanges Publikigita da Harrassowitz Verlag. Dato di publikigo: 2007.
- ↑ Scott, Ian:Political Change and the Crisis of Legitimacy in Hong Kong Publikigita da University of Hawaii Press. Dato di publikigo: 1989. Idiomo: Angla.
- ↑ 5,0 5,1 Snow, Philip:The Fall of Hong Kong: Britain, China and the Japanese Occupation Publikigita da Yale University Press. Dato di publikigo: 2003.
- ↑ 6,0 6,1 Carroll, John:A Concise History of Hong Kong Publikigita da Rowman & Littlefield. Dato di publikigo: 2007. Idiomo: Angla.
- ↑ World Economic Outlook Database, October 2020 - Publikigita da International Monetary Fund. URL vidita ye 20ma di aprilo 2022. Idiomo: Angla.
- ↑ Vehicle Registration during 2008-2018 - Publikigita da Annual Transport Digest. URL vidita ye 17ma di septembro 2018. Idiomo: Anglaeditorial=Departamento de Transporte.
|
Subdividuri di PR Chinia |
|
|---|---|---|
| Provinci: Ānhūi · Fújiàn · Gānsù · Guǎngdōng · Hǎinán · Héběi · Hēilóngjiāng · Hénán · Húběi · Húnán · Jiāngsū · Jiāngxī · Jílín · Yúnnán · Gùizhōu · Liáoníng · Qīnghǎi · Shǎnxī · Shānxī · Sìchuān · Shāndōng · Zhèjiāng Regioni autonoma: Guǎngxī Zhuàngzú · Nèi Měnggǔ · Níngxià Húizú · Xīnjiāng Wéiwú’ěr · Xīzàng Urbi separita: Běijīng · Chóngqìng · Shànghǎi · Tiānjīn Specala regioni administrala: Xiānggǎng · Àomén Parto di Popul-Republiko Chinia, ma ne kontrolita da ol: Táiwān | ||