Linguas celtic
| Linguas celtic | |
|---|---|
| instantia de: | familia linguistic |
| subclasse de: | linguas indoeuropee, Italo-Celtic[*] |
| Phylogenese: |
|
| Statuto official | |
| Codices de position | |
| ISO 639-2 | cel |
| Glottolog | celt1248 |
| LinguistList | celt |
| IETF ID | cel |
| |
| Commons: | Celtic languages |
| categoria principal: | Categoria:Linguas celtic |
Le linguas celtic es idiomas que deriva del proto-celtico, o celtico commun, un branca del grande familia linguistic linguas indoeuropee.
Durante le prime millennio a. C. iste linguas esseva parlate in le Europa integre, ab le gulfo de Gasconia usque al Mar del Nord, preter le Rheno e le Danubio usque al Mar Nigre e le peninsula anatolic del nord (Galatia). Hodie le linguas celtic son limitate a poc regiones: Grande Britannia (celtico scotese, gallese, cornic), insula de Man (mannese), Irlanda (irlandese), Britannia (britone) e Patagonia (gallese de Y Wladfa).
- Le proto-celtico se divide apparentemente in quatro sub-familias:
- Le Gallico e su proxime relationes: Lepontico, Norico, e Galato. Iste linguas esseva parlate in un grande spatio que se extendeva ab Francia usque al Turchia, ab le Belgio usque al Italia del nord.
- Le Celtibero, antiquemente parlate in le peninsula hiberic (precisemente in le Portugal central e, in Espania: Galitia, Asturias, Cantabria, Aragona e Leon).
- Le Gaelico (o Goidelic) que include le Irlandese, le le Gaelico scotese, e le mannese.
Le Britannico (o Britonico), que include le Gallese, le Britone, le Cornico, le Cumbrico, le hypothetic Hiberno e forsan le Picto.
Le linguas del duo brancas (gaelic e britannic), a causa de lor longe developpamento independente, non es mutualmente intelligibile. Illos presenta alicun characteres "de familia", como le lenition e parolas cuje radices commun es recognoscibile (celate retro un orthographia e un pronunciation differente). On poterea comparar iste situation al non intelligibilitate mutual inter le finnese e le hungaro, benque illo pertine ambes al familia del linguas ugro-finnic.
Alcun eruditos distingue un Celtico continental e un Celtico insular. Illes insenia que le differentias inter le linguas goidelic e le linguas britonic originava se de post le separation inter linguas continental e insular. Altere eruditos distingue, in vice, inter Celtico Q e Celtico P (secundo le developpamento del consonante indo-europee kʷ, p. ex. in Gallese "cinque" es "pump" (pronunciate "pimp") e in Gaelico es "Cúig" (remarca le similitude con le latino "quinque" ab le commun radice hindo-europee).
Le Britone es un lingua britonic, non gallic. Quando le anglo-saxones se transfereva in Grande Britannia, alicun nativos gallese transversava le Manica e se establiva in Bretania. Istes portava con se lor lingua matre que deveniva pois le Britone, le qual remane partialmente intelligibile con le Gallese moderne e le Cornico.
Le distinction del Celtico inter iste quatro sub-familias, probabilmente eveniva circa le 1000 a. C. Le prime celtos es normalmente associate al cultura del campos de urnas, al cultura de Hallstatt ed al cultura de La Tène.
Characteristicas del linguas celtic
[modificar | modificar fonte]Mesmo si il ha multe differentias inter le linguas celtic individual, illos monstra ancora multe similitudes debite al commun descendentia. Istos include:
- Mutationes consonantic o lenition (solmente in le celtico insular)
- Prepositiones inflectite (solmente in le celtico insular)
- Duo generes grammmatical ((solmente in le celtico insular moderne; le antique irlandese e le linguas continental habeva tres generes).
- Un numeration vigesimal (contar sur le base de 20), benque on introduceva recentemente le systema decimal).
- Le ordinamento del parolas in un proposition: Verbo, subjecto, objecto (VSO)
- Un interaction inter le modo subjunctive, futur, imperfecto, e habitual (alcunes mesmo eliminava le alteres).
- Un forma verbal impersonal o autonome que servi como passivo o intransitivo.
- Gallese: dysgais significa "Io ha inseniate",durante que dysgwyd significa "il esseva inseniate"
- Disparition del infinitivos, reimplaciate per un forma nominate "verbo substantivate".
- Uso frequente de mutationes vocalic a nivello morphologic, p. ex. pro le formation del plural, la conjugation verbal, ecc.
- Uso de particulas preverbal pro signalar subordination al proposition sequente
- Relativisatores/subordinatores distincte pro mutation
- Particulas de negation, interrogative e occasionalmente pro le declarationes affirmative
- Pronomines infixe positionate inter le particulas e le verbos
- Mancantia di un verbo simple pro "haber", con le possession exprimite per un structura composite, normalmente esser + preposition, p. ex. In gallese, "Io ha un grande casa" = Mae gen i tŷ mawr (litt. "Es illo con me un casa grande").
- Uso de costructiones periphrastic pro exprimer le tempore verbal, le voce o distinctiones aspectual, p. ex. in gallese: "Io desira que tu vade a casa" = Mae gen i awyd i ti fynd adref (litt. Es illo con me desiro a te vader a casa).
- Distinction del functiones de esser, traditionalmente nominate "existential" e "copula"
- Structura demonstrative bifurcate
- Supplementos pronominal suffixos, appellate pronomines supplementari o de confirmation
- Uso di singolar e/o de formas special de nomines numerabile e utilisation de un suffixo de singular pro formar le singular ab le plural, ubi le antique singulares dispareva
Exemplos:
(Irlandese) Ná bac le mac an bhacaigh is ní bhacfaidh mac an bhacaigh leat.
(Traduction litteral) Non enoiar con-filio le GEN-mendicante e non FUT-enoiar filio le GEN-mendicante con-te.
- bhacaigh es le genitivo de bacach. -igh es le resultato del affection; bh- es le forma sub lenition de b.
- leat es le secunde persona singular inflectite del preposition le.
- Le ordine es VSO in le secunde parte.
(Gallese) pedwar ar bymtheg a phedwar ugain
(Traduction litterale) quattro super dece-cinque e quattro-vinti
- bymtheg es un forma mutate de pymtheg, que se compone de pump ("cinque") plus deg ("dece"). In le ,esme maniera, phedwar es un forma mutate de pedwar.
- Le multiplos de dece ses deg, ugain, deg ar hugain, deugain, hanner cant, trigain, deg a thrigain, pedwar ugain, deg a phedwar ugain, cant.