Թուս
Թուս, Թոս կամ Թովս (պարս.՝ توس / طوس), հնագույն քաղաք Իրանի հյուսիս-արևելքում՝ Խորասան Ռազավի նահանգում (գավառ)՝ Մաշհադ քաղաքից ոչ հեռու։
| Թուս | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Իրանի քաղաք և մշակութային արժեք |
| Երկիր |  Իրան |
| Վարչատարածք | Մեշհեդ |
| ԲԾՄ | 1002 մետր |
 | |
 | |
Հին հույները Իրանի հունա-մակեդոնական նվաճման ժամանակ քաղաքն անվանել են Սուսիա (հունարեն՝ Σούσια)։ Ք․ա․ 330 թվականին Ալեքսանդր Մակեդոնացին գրավել է Թուսը։ Քաղաքը երբեմն հայտնի է նաև Թուսա անունով[1]։ Քաղաքը հայտնի է որպես պարսիկ ականավոր բանաստեղծ Ֆիրդուսիի ծննդյան և մահվան վայր, որի դամբարանը ևս գտնվում է այստեղ։
Ըստ որոշ պատմական տվյալների՝ Թուսն Իրանի հյուսիս-արևելքում առաջին քաղաքն է եղել, որը գրավել է Ալեքսանդր Մակեդոնացին։ 747 թվականին քաղաքը գրավել է Օմայյան խալիֆ Աբդ ալ-Մալիքը։ Աբբասյան հեղափոխությունից հետո քաղաքը ենթարկվել է Աբբասյաններին[2]։ 809 թվականին հենց Թուսում էլ մահացել է Աբբասյան խալիֆ Հարուն ալ-Ռաշիդը[3]։ Նրա գերեզմանը գտնվում է այս շրջանում[4]։ 1220-1259 թվականներին Թուսը հիմնովին ավերվել է մոնղոլների արշավանքի արդյունքում։
Թուսում ծնված ամենահայտնի մարդը «Շահնամե» պոեմի հեղինակ, բանաստեղծ Ֆիրդուսին է։ Թուսում ծնված հայտնի մարդկանցից է իսլամ աստվածաբան, իրավագետ, փիլիսոփա, միստիկ, սուֆիզմի հիմնադիրներից մեկը՝ Աբու Համիդ ալ-Ղազալին։ Թուսի մյուս ամենահայտնի մարդիկ են ալքիմիկոս և բժիշկ, մաթեմատիկոս և աստղագետ Ջաբիր իբն Հայյանը, բանաստեղծ Ասադի Թուսին, սելջուկյան վեզիր Նիզամ ալ-Մուլքը, մաթեմատիկոս և աստղագետ Նասր ալ-Դին Թուսին, շիա աստվածաբան Շեյխ աթ Թաիֆա աթ Թուսին։
Թուս քաղաքը հավակնում է ճանաչվել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ՝ «Թուս քաղաքի մշակութային և պատմական լանդշաֆտ» անվանումով։
Պատկերասրահ
խմբագրել-
Հարուն ար-Ռաշիդի դամբարանը՝ կառուցված 13-րդ դարում -
Տեսարան Ֆիրդուսիի դամբարանից և մերձակա այգին -
Ֆերդուսիի հուշարձանը նրա պատվին անվանակոչված այգում
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Keall, E., M. Roaf, R. Talbert, T. Elliott, S. Gillies. «Places: 952108 (Tusa/Sousia)». Pleiades. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 5-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Tus, V. Minorsky, The Encyclopaedia of Islam, Vol. X, ed. P.J. Bearman, T. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs, (Brill, 2000), 741.
- ↑ The Court of the Caliphs by Hugh N Kennedy (ISBN 0 297 83000 7)
- ↑ Hudud al-Alam translated by V. Minorsky (SBN 7189 -2-1 7)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թուս» հոդվածին։ |