Esmirna

Esmirna

İzmir (tr)
(2014)
Alcume	Ege'nin İncisi
Localización
38°24′N 27°06′L
Estado	Turquía
Provincia	Provincia de Esmirna
Capital de	Provincia de Esmirna
Contén a división administrativa	Balçova (en) Bayraklı (en) Bornova (en) Buca (Turquia) (pt) Gaziemir (en) Güzelbahçe (en) Karabağlar (en) Karşıyaka (en) Konak (pt) Narlıdere (en) Çiğli (en)
Poboación
Poboación	2.948.609 (2023) (3.123,53 hab./km²)
Xentilicio	esmirnota
Xeografía
Superficie	944 km²
Bañado por	Gulf of İzmir (en) , Mar Exeo e Gediz River (en)
Altitude	9 m-2 m
Punto máis alto	Mount Yamanlar (en) (1.076 m)
Comparte fronteira con	Menemen (pt) Menderes (en) Seferihisar (en) Torbalı (en) Manisa (pt) Kemalpaşa (pt) Urla (pt)
Datos históricos
Precedido por	História de Esmirna (pt)
Creación	III milenio a. C.
Evento clave decembro de 1402 Siege of Smyrna (en) 15 de maio de 1919 ocupación de Esmirna setembro de 1922 Grande incêndio de Esmirna (pt)
Organización política
• Alcalde	Cemil Tugay (en) (2024–)
Identificador descritivo
Código postal	35000–35999
Fuso horario	UTC+03:00
Prefixo telefónico	232
Outro
Irmandado con	São Paulo Famagusta (1984–) Bakú (1985–) ../... 37+
Páxina web	izmir.bel.tr

Esmirna (en turco: İzmir) é unha cidade de Turquía, a terceira maior do país tras Istambul e a capital Ancara. Importante porto do Exeo, sitúase no fondo do golfo de Esmirna, na costa xónica de Anatolia. Ten 2,8 millóns de habitantes (censo de 2010) e arredor de catro millóns na área metropolitana.

Historia

A historia urbana de Esmirna ten un dos desenvolvementos máis longos coñecidos, pois recentes achados remontan un primeiro asentamento na área no sétimo milenio antes da nosa era. Concretamente no nordeste da metrópole actual, o sitio arqueolóxico neolítico de Yesilova Hoyuk mostra un proceso sen interrupción dende arredor do 6500 a.C. ata o 3000 a.C. no que seica un terremoto destruíu o lugar.

A primitiva Esmirna

Aproximadamente nese tempo (comezos do terceiro milenio antes da nosa era) aparece un novo asentamento relativamente próximo, na mesma chaira aluvial do fondo oriental do golfo. Nun promontorio (daquela unha península na liña costeira) e coñecido coma Tepekule ou Bayrakli Hoyuk (polo barrio onde se atopa), floreceu na Idade de Bronce do Exeo en Anatolia (contemporáneo de Troia) e declinou na época escura de transición á Idade de Ferro (século XIII a.C., quizais destruído polos Pobos do Mar).

A reocupación ou refundación do lugar tivo lugar no século XI a.C. e xa por colonos helénicos, en concreto eolios. O nome Esmirna semella ter esa ascendencia e a vila, que se arrodeou dunha muralla no 850 a.C., foi a máis destacada da Dodecápolis da Eólida, no límite coas colonias xonias. Precisamente no 688 a.C. Esmirna pasou a formar parte da Liga Xonia e durante o século VII a.C. acadou o seu cénit coma colonia comercial no Mediterráneo oriental, avanzada en Asia Menor. Pausanias cítaa coma porto no profundo golfo e nesta época, tras un incendio, arrodeouse de novas murallas de destacada execución. Cun novidoso trazado pre-hipodámico (o primeiro exemplo en occidente), rúas pavimentadas e o arcaico templo de Atenea (640-580 a.C.), Esmirna era tamén un foco cultural da rexión. Seica puido ser a cidade de Homero.

Os lidios, veciños do interior, conquistárona no final do século e no -545 os persas, que conquistaran Lidia á súa vez, destruíron finalmente a antiga Esmirna.

A nova Esmirna helenística e romana

Cando a conquista de Alexandre Magno, quíxose recuperar a cidade grega pero nun lugar máis amplo e defendible. Elixiron a aba do Monte Pagos (hoxe Kadifekale, primitiva acrópole) na franxa de terreo ata o mar, ao sur do primitivo asentamento. Foi un dos seus sucesores, Lisímaco (301-281 a.C.), quen construíu a cidade a grande escala coa intención de facela equiparable a Alexandría ou Efeso. Cun plan de rúas ortogonais, porticadas e pavimentadas, templos (Zeus Akraios), estadio, teatro e ágora no centro, contaba tamén con barrios de ribeira (1.750 m de litoral) a carón dun dobre porto (o interior, con 1.250 m de peiraos). Todo estaba protexido por unha muralla duns 5 km con polo menos tres portas principais (a de Efeso no suroeste sinaladamente).

Dende o 241 a.C. Esmirna pertencía ó reino atálida de Pérgamo pero en 197 a.C. entregouse á protección de Roma (inaugurou o culto da grande urbe coma deusa cun primeiro templo de Roma). No 133 a.C. pasou a ser territorio romano como principal porto na provincia de Asia comezando un novo período de prosperidade. Foron erixidos numerosos templos e tres acuedutos e a cidade estendíase fóra das murallas. No 178 da nosa era foi devastada por un terremoto e reconstruída totalmente nun ano (polo emperador Marco Aurelio).

O cristianismo tivo en Esmirna unha das primeiras comunidades fortes e activas. Pero a elección de Constantinopla como capital do Imperio de Oriente supuxo o declinar da importancia da cidade na época bizantina, quedando reducida a área dentro de murallas.

Época medieval

O crecente dominio turco sobre Anatolia illou o comercio por terra e o porto de Esmirna (que se entupiu progresivamente) converteuse en obxectivo de diversos poderes ao longo do medievo (seliúcidas, cruzados, xenoveses, beilicatos turcos). A vila, arruinada polas guerras e reconstruída parcialmente no século XIII, chegou mesmo a estar dividida en dous no século XIV (os turcos na cidadela do xa chamado Kadifekale e os cristiáns arredor da fortaleza do porto en poder dos templarios, S. Pietro, ambalasduas do s.XIII). As murallas foran remetidas no suroeste (s.IX-XII).

Esmirna otomá

Dende 1426 a cidade cambiou o nome grego de Σμύρνα (Smyrna) polo turco de İzmir ao pasar definitivamente ao poder otomán e co ascenso do seu imperio, a recuperación comercial da vila provocou o crecemento progresivo da importancia do seu porto (consulados de Francia, Inglaterra e outros países no século XVII; importante comunidade grega, armenia e xudía sefardita fuxida de España en 1492). De apenas 5.000h en 1576 pasou a contar con arredor de 90.000h a finais do XVII.

Ao fondo vista da vila no XVII (audiencia ó cónsul francés

Vista de Esmirna en 1714.

A subseguinte expansión urbana tivo lugar cara ó norte (cos "Barrios Francos" dos comerciantes estranxeiros, cada nacionalidade co seu peirao), na chaira costeira, con ganancias progresivas de terreo ao mar. O antigo porto interior rematou por encherse (1650-70 ata o s.XIX) e foi ocupado por edificacións (a área dos bazares, Kemeralti, onde xa se construíra a gran mesquita de Hisar en 1592 á que se engadira o caranvanserai de Kizlaragasi Han en 1744). A rúa curva que seguía o bordo é a principal do distrito. As murallas foron desaparecendo asemade co vello castelo de S.Pietro (futuro edificio do Concello no terreo).

O ferrocarril chegou a mediados do século XIX cando tamén se construíu o gran peirao do porto. Esmirna acadaba o seu cénit comercial cosmopolita e unha ampliación xeral da liña costeira foi levada a cabo cara ó final do século (recheo de 200 metros no golfo e dique de abrigo, coa nova avenida na beira, o Kordon). Precisamente no seu extremo sur comezou a se conformar (entre un cuartel e o edificio do Goberno) unha praza na ribeira que vai devir o centro administrativo da urbe, a Praza Konak. As clases acomodadas ("levantinos") foron asentándose nas barrios xurdidos no norte mentres que as populares ocupaban o histórico e intricado barrio turco do sur baixo o Kadifekale.

Século XX

O grande incendio de 1922 nos barrios do norte, cando a caída do Imperio Otomán e a proclamación da república turca, permitiu un novo planeamento desa área segundo as características dos ensanches europeos, con amplos bulevares e un parque central (Parque Kultur). Outro parque xurdiu no suroeste, Bahribaba, apuntando o futuro crecemento da urbe tamén nesa dirección. Ademais suxería a construción dun porto moderno no norte da cidade histórica que foi completado nas décadas seguintes.

Dende os anos cincuenta a emigración das zonas rurais foi producindo a metropolización de Esmirna ao longo das beiras do golfo, asemade a aparición de barrios de infravivenda arredor de Kadifekale e a ágora.

Bandeira histórica de Esmirna, usada para o comercio durante a época otomá, representada nunha marca de cigarros 1887

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial Arquivado 07 de abril de 2004 en Wayback Machine. (en turco)