Comarca de Deza

Comarca de Deza

Fervenzas do río Toxa.
Localización
42°42′N 8°06′O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia de Pontevedra
Contén a división administrativa	Agolada Dozón Lalín Rodeiro Silleda Vila de Cruces
Poboación
Poboación	40.046 (2020) (39 hab./km²)
Xeografía
Superficie	1.026,74 km²

A comarca de Deza é unha comarca da provincia de Pontevedra e a súa capital é Lalín. Pertencen a ela os concellos de Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda e Vila de Cruces. A súa poboación é de máis de 40.000 habitantes. O Deza coincide coa antiga comarca de País do Deza, isto é, as xurisdicións de Deza, Camba, Dozón, Trasdeza, Carbia e Valquireza.

Xeografía

Situación

A comarca de Deza vén coincidir co centro xeográfico de Galicia. Limita ao norte coas comarcas coruñesas de Santiago, Arzúa e Terra de Melide, ao sur coa do Carballiño (Ourense), ao leste coas de Ulloa e Chantada (Lugo) e ao oeste coa de Tabeirós-Terra de Montes.

Orografía

A comarca está estruturada pola dorsal galega, coas serras do Faro ao leste, da Martiñá ao sur, do Candán ao oeste coa e o río Ulla, que a separa da Terra de Santiago ao norte. O conxunto constitúe unha comarca natural que xa se referencia en documentos do ano 569 ao se conformar o Condado Decense no seo da diocese de Lugo.

Hidrografía

Os ríos Deza e Arnego, afluentes do Ulla, cruzan paralelos á comarca do sur ao norte. O Deza e o seu afluente, o Asneiro, nacen no monte Testeiro; o Arnego nace na Serra de Faro. A estes úneselles o río Toxa, que baixa desde o Candán, e na súa caída ao Deza forma unha das máis significativas fervenzas de Galicia (fervenza do Toxa).

Clima

Caracterízase por un clima atlántico, sen temperaturas extremas nin en inverno nin en verán, con paisaxes fluviais que permiten o desenvolvemento de especies vexetais mediterráneas e o cultivo de vides, limoeiros etc.

Demografía

A comarca do Deza contaba en 2020 con 40.046 habitantes.

Padrón municipal 2020	40.046 habitantes
Menores de 15 anos	4.430 (11,06 %)
Entre 16 e 64 anos	23.936 (59,77 %)
Maiores de 65 anos	11.680 (29,17 %)

As principais entidades de poboación no 2020 eran:

• 1º Lalín con 10.697 habitantes.
• 2º Silleda con 3.345 habitantes.
• 3º Vila de Cruces con 1.213 habitantes.

Por concellos, Lalín é o máis poboado, seguido de Silleda, Vila de Cruces, Rodeiro, Agolada e o menos poboado dos seis é Dozón.

Concello	Poboación (2020)
Lalín	20.207
Silleda	8.861
Vila de Cruces	5.208
Rodeiro	2.393
Agolada	2.304
Dozón	1.073
Total	40.046

Historia

Carta xeométrica de Galicia co topónimo Tierra de Deza

Os límites do Deza só experimentaron cambios insignificantes ao longo dos séculos e xa antes do século VI tiveron unha densidade de poboación relativamente alta.

Pouco ten chegado aos nosos días dos séculos da Alta Idade Media, nos que se sucederon os gobernos dos suevos, os visigodos e nos últimos momentos destes tempos foi gobernado por diversos nobres no nome do rei, ata que no ano 1165 Fernando II doou as terras á Igrexa de Santiago como ofrenda ao Apóstolo Santiago. Porén a maioría das parroquias seguiron a depender da sé lucense, dependencia herdada dende tempos dos romanos.

Seis freguesías da comarca son mencionadas no testamento do bispo Odoario como repoboadas por el a mediados do século VIII.

Mosteiro de Carboeiro.

Entre os séculos X a XII os vales da confluencia dos ríos Ulla e Deza acollen a unha numerosa poboación ermitá e monástica. Por varias fontes téñense testemuñas da existencia de mosteiros e cenobios nos lugares de: Picosacro, San Xoán da Cova, Ledesma, San Xusto de Cornado, Brandaríz, Piloño, Alcobre, Camanzo, Oirós, San Martín do Hermo (Losón), Madriñán, Ansemil...

Nesta especie de Ribeira Sacra do Ulla foi onde floreceu o mosteiro de San Lourenzo de Carboeiro, aló polo ano 936.

Cultura

Toponimia

Existen as etimoloxías populares que lle atribúen o nome da comarca a Dhais, fillo de Brigo ou ao xeneral romano Décimo Xunio Bruto, que iniciou a incorporación da Gallaecia ao Imperio Romano a mediados do século II a.C. Pode que veña do substantivo latino decius, que significa 'dono de terras'.

Agrupacións musicais

Terra de gran tradición musical, nesta comarca formáronse preto de trinta bandas de música, a maioría no século XIX, aínda que na actualidade só se atopan en activo nove agrupacións.

Política e goberno

Partidos na alcaldía de cada concello tras as eleccións municipais do ano 2015.      PSdeG      PPdeG      CxG

Tras as eleccións municipais do ano 2019, o PP gobernou os concellos de Dozón, Lalín e Rodeiro, o PSdeG-PSOE o de Silleda, o Partido Anticorrupción Y Justicia o concello de Agolada, e Xuntos Polo Noso Concello o de Vila de Cruces.

Galería de imaxes

Vexa o artigo principal en Galería de imaxes da comarca do Deza

• 
  Comarca de Deza.
• 
  Concellos da comarca de Deza.
• 
  Municipios e localización da comarca na provincia de Pontevedra.

Véxase tamén

Bibliografía

• Vázquez Crespo, Armando e González Alén, Daniel (1989). A Comarca do Deza. Pontevedra: Deputación Provincial. ISBN 84-89690-21-9.