Texas

Texas
	State of Texas (en)
Bratach
	;
Aintiún	Texas, Our Texas (1929)
Mana	«Friendship»
Siombail oifigiúil	Magadóir
Leasainm	The Lone Star State
Ainmnithe in ómós	cara
Suíomh
	31° N, 100° O / 31°N,100°W
Stát ceannasach	Stáit Aontaithe Mheiriceá
Príomhchathair	Austin
Daonra
Iomlán	29,145,505 (2020)
• Dlús	41.86 hab./km²
Líon na dteaghlach	9,906,070 (2020)
Teanga oifigiúil	luach ar iarraidh
Tíreolaíocht
Cuid de	na Stáit Aontaithe comhtheagmhálacha
Achar dromchla	696,241 km²
• Uisce	2.74 %
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Murascaill Mheicsiceo agus Río Bravo
Airde	520 m
Pointe is airde	Guadalupe Peak (en) (2,667 m)
Pointe is ísle	Murascaill Mheicsiceo
Ar theorainn le	Tamaulipas ; Arkansas ; Louisiana ; Coahuila ; Oklahoma ; Chihuahua ; Nua-Mheicsiceo ; Nuevo León
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Poblacht Texas
Cruthú	29 Nollaig 1845
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas Texas
Comhlacht reachtach	Reachtas Texas
• Gobharnóir Texas	Greg Abbott (2015–)
Údarás breithiúnach is airde	Cúirt Uachtarach Texas
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC−06:00 ; an tAmchrios Lárnach ; America/Chicago (en)
Cód ISO 3166-2	US-TX
ID GNIS	1779801
Eile
Suíomh gréasáin	texas.gov

Ceann de na 50 stát de chuid Stáit Aontaithe Mheiriceá is ea Texas. Bunaíodh 'Poblacht Texas" in 1836 agus d'ionghabh na Stáit Aontaithe Texas sa bhliain 1845.

Tháinig ainm an stáit as an teanga Caddo, teanga bhundúchasach Mheiriceánach a bhí á labhairt ag na Hasinai. Comhghuaillíocht de threibheacha ab ea na Hasinai agus an teanga seo á labhairt acu. Is é is brí leis an bhfocal táyshaʔ sa teanga seo ná "cara", agus nuair a chuir na Meicsicigh iarmhír na huimhreach iolra leis, fuarthas Texas nó Tejas.

Stair

Thosaigh Réabhlóid Texas^[1] ar 2 Deireadh Fómhair 1835 agus mhair an cogadh seacht mhí. Tharla an cogadh de bharr roinnt cúinsí, difríochtaí idir muintir Mheicsiceo agus muintir Texas ó thaobh cultúir de san áireamh, chomh maith le dearcaí i leith na sclábhaíochta agus an rialtais.^[2]

Bunaíodh "Poblacht Texas" ar an 2 Márta 1836^[3] nuair a d’fhógair Texas a neamhspleáchas ó Mheicsiceo go foirmiúil.

Ag an am céanna, rinne an t-arm Meicsiceach, faoi Antonio López de Santa Anna, léigear ar an Alamo agus ar 6 Márta 1836, rinneadh slad ar na “Texian” a bhí ann, ina measc Davy Crockett, laoch pobail na Stát Aontaithe. Chuir an t-ionsaí uafás ar mhuintir na háite ag an am.

Cloíodh an t-arm Meicsiceach sa Chath San Jacinto ar an 21 Aibreán 1836.

Bhí Poblacht Texas ann ar feadh tréimhse deich mbliana, go dtí gur ionghabh na Stáit Aontaithe an stát agus gur ligeadh isteach san Aontas é.^[2]

Stoirm in aice Enchanted Rock i gceantar na gcnoc i dTexas

Tíreolaíocht Texas

Is é Texas an dara stát is mó sna Stáit Aontaithe de réir a achair (tá Alasca níos mó) agus de réir an daonra (tá California níos mó).

Ola tobar (pumpjack), Texas

Is í Austin príomhchathair Texas, ach is í Houston an chathair is mó. Ainmníodh an dá chathair as daoine de bhunaitheoirí an stáit, is é sin, Stephen Fuller Austin, "athair Texas", agus Sam Houston, a chaith dhá sheal ina Uachtarán ar Texas nuair a bhí sé ina Phoblacht neamhspleách. Tá duine as gach beirt in Texas ina gcónaí i ndúiche cathrach Houston nó i ndúiche cathrach Dallas-Fort Worth.

Úsáidtear an giorrúchán TX don phost.

Contaetha i Texas

Príomhalt: Liosta contaetha i Texas

Geilleagar

Is iad an dá thionscal is mó a thuilleann clú do Texas ná an fuinneamh (giniúint chumhachta agus scagaireacht artola) agus an aerloingseoireacht (NASA).

Iompar

Rialaíonn Roinn Iompair Texas (TxDOT) bóithre, eitleoireacht agus córais iompair poiblí sa stát. Is é Aerfort Idirnáisiúnta Dallas/Fort Worth, lonnaithe leath bealaigh idir Dallas agus Fort Worth, an t-aerfort is mó sa stát, an dara is mó sna Stáit Aontaithe, agus an ceathrú is mó ar domhan. An dara aerfort is mó sa stát ná Aerfort Idirilchríochach George Bush i Houston.

Freastalaíonn trí sheirbhís Amtrak ar Texas:

An Texas Eagle idir Chicago agus San Antonio,
An Sunset Limited idir New Orleans agus Los Angeles,
An Heartland Flyer idir Fort Worth agus Cathair Oklahoma.

Is é Calafort Houston ceann de na calafoirt is mó ar domhan. Tá faid 80 ciliméadar aige, agus is é an dara calafort is gnóthaí sa tír ó thaobh tonnáiste de i ndiaidh Calafort Louisiana Theas.

Tagairtí

↑ "Texas Revolution" (as en) (2023-02-06). Wikipedia.
↑ ^2.0 ^2.1 Conradh na Gaeilge, Londain (Luimneach) (2 Márta 2023). "Cothrom an Lae" (ga-IE). Listen Notes. Dáta rochtana: 2023-03-09.
↑ KnowInsiders. "Texas Independence Day (March 2): History, Celebration" (en). KnowInsiders. Dáta rochtana: 2022-03-02.

Stáit Aontaithe Mheiriceá

Stáit:

[1] "Texas Revolution" (as en) (2023-02-06). Wikipedia.

[:0-2] 2.0 ^2.1 Conradh na Gaeilge, Londain (Luimneach) (2 Márta 2023). "Cothrom an Lae" (ga-IE). Listen Notes. Dáta rochtana: 2023-03-09.

[3] KnowInsiders. "Texas Independence Day (March 2): History, Celebration" (en). KnowInsiders. Dáta rochtana: 2022-03-02.

[1]

[2]

[3]