Deirdre
Is í Deirdre (Sean-Ghaeilge Derdriu) an banlaoch tragóideach is iomráití sa Rúraíocht i Miotaseolaíocht na nGael, agus ar duine is cáiliúla na miotas sa lá atá inniu ann.[1] Is é "Deirdre an Bhróin" a bua-ainm.
  | |
| Cineál | carachtar i miotaseolaíocht na nGael duine a d’fhéadfadh a bheith ficseanúil pearsa fhinscéalach |
|---|---|
| Comhthéacs | |
| I saothar | Deirdre and Naisi (en)  |
| Dáta | |
| Inscne | baineann |
| Cónaithe | Loch Eite |
| Muintir | |
| Lánúin | Naoise |
| Céile | Conchúr mac Neasa |
| Athair | Féidhlimidh Mac Daill |
| Eile | |
| Cuid de | An Rúraíocht |
Seanscéal
cuir in eagarIníon an scéalaí ríoga Fedlimid mac Daill ab ea Deirdre. Sular saolaíodh í, thug Cathbhadh, príomhdraoi Chonchúir mhic Neasa, rí na nUladh, tairngreacht go bhfásfadh sí ina spéirbhean álainn. Thug sé foláireamh chomh maith ámh, go rachadh ríthe agus taoisigh chun chogaidh ar a son, go mbeadh doirteadh fola dá barr, agus go gcuirfeadh trí laochra is mó na nUladh ar deoraíocht ina teannta.[2]
Arna cloiste seo, ghríosaigh daoine Fedlimid chun an leanbh a mharú, ach spreagtha ag a háilleachta, shocraigh Conchúr í a choinnigh dó féin. Chuir sé Deirdre scoite amach ó dhaoine, ar altramas le Leabharcham, saoi agus file. In ainneoin rabhadh Chathbhaidh, bhí sé ar intinn aige í phósadh agus í in aois.
Lá éigin sa gheimhreadh, chonaic Deirdre fiach ar an sneachta ag ól fhuil ainmhí bbb. Dúirt sí le Leabharcham go dtitfeadh sí i ngrá le fear leis na dathanna úd: gruaig chomh dubh le fiach, craiceann chuing ban le sneachta, agus leicne chomh dearg le fuil. Dúirt Leabharcham léi go raibh na tréithe seo ag Naoise, gaiscíoch, sealgaire agus amhránaí óg flaithiúil i gcúirt Chonchúir. Le claonpháirt Leabharchaim, bhuail Deirdre le Naoise agus thit siad i ngrá.
D'éalaigh Deirdre agus Naoise, i dteannta lena dheartháir, Ardan agus Ainnle, an triúr mac Uisnigh, ar deoraíocht go hAlbain. Bhí saol sona acu ann, ag seilg, ag iascaireacht agus ina gcónaí i n-áiteanna aoibhne, amhail is Loch Eite. De réir roinnt leaganacha den scéal, bhí clann ag Deirdre agus Naoise, mac Gaiar agus iníon Aebgreine,[3] a cuireadh amach ar altramas le Manannán mac Lir.[4]
Chuireann na hUlaidh ina luí ar Chonchúr cead a thabhairt don dís filleadh ar Éirinn. D'aimsigh Conchúr uiríslithe iad, agus sheol sé Fearghas mac Róigh dóibh le cuireadh teacht ar ais. Gheall Fearghas féin coimirce aistir abhaile dóibh, ach ar a slí ar ais go hEamhain Mhacha, rinne Conchúr cleas air, ag cur iachaill air faoina gheis cuireadh d'fhéasta a ghlacadh. Sheol Fearghas Deirdre agus na mac Uisnigh ar aghaidh go hEamhain Mhacha faoi chosaint a mhac.
A luaithe a thángadar ann, sheol Conchúr Leabharcham chun cúlchoimeád a dhéanamh ar Dheirdre, chun go bhfeice an raibh a cuid áilleacht aici fós. Um Dheirdre a chosaint, dúirt Leabharcham leis an rí go raibh Deirdre anois sean gránna. Sheol Conchúr ansin spiaire eile, Gealbann.[1] D'éirigh leis Deirdre a dhearcadh, ach chonaic Naoise é, a chaith fear óir fichille leis agus chur amach a shúil.
D'éirigh le Gealbann dul ar ais go Conchobar, agus d'inis sé dó gur chomh hálainn is a bhí ariamh ab ea Deirdre. D'ordaigh Conchúr dá ghaiscígh teach na Craoibhe Rua ina raibh Deirdre agus na mac Uisnech a ionsú. Throid Naoise agus a dheartháireacha go cróga, le cabhair roinnt ghaiscígh na Craoibhe, sular agair Conchúr a mionn dílseachta dó, agus chuir sé orthu Deirdre a streachailt lena thaobh. Mharaigh Eoghan mac Durthacht Naoise ansin le hurchar sleá, agus maraíodh a dheartháireacha go gairid ina dhiaidh sin.
Bhí uafás ar Fhearghas uafás faoin bhfealladh seo a fhocail, agus chuaigh sé ar deoraíocht go Connachta. Throid sé ina dhiaidh sin in éadan na nUladh ar son Ailealla agus Méabha sa Táin Bó Cúailnge, Iliad na hÉireann.
I ndiaidh bás Naoise, phós Conchúr Deirdre. Tar éis bliana angered by Deirdre's continuing coldness toward him, d'fhiafraigh Conchúr di cé acu sa domhan arbh fhuath léi thar aon neach eile, seachas é féin. D'fhreagair sí "Eoghan mac Durthacht," marfóir Naoise. Dúirt Conchúr mar sin go dtabharfadh sé go hEoghan í. Agus í á thógaint ag Eoghan, chaith Conchobar mallacht léi, ag rá go raibh cuma caorach idir dhá reithe aici. Le hais seo, chaith Deirdre féin amach as an gcarbad, ag briseadh a cloiginn ina smidiríní ar carraig.
Cultúr an lae inniu
cuir in eagarTá a lán desna ann bunaithe ar scéal Dheirdre, san áireamh:
- Deirdre (1902) le George William Russell
- Deirdre (1907) le William Butler Yeats
- Deirdre of the Sorrows (1910) le J. M. Synge
- A Cry from Heaven (2005) Vincent Woods
- Deirdre of the Sorrows (An Ancient and Noble Tale Retold by John Coulter for Music by Healey Willian) (1944).
I measc úrscéalta, faightear Deirdre (1923) le James Stephens, The Celts (1988) le hElona Malterre, On Raven's Wing (1990) le Morgan Llywelyn agus The Swan Maiden le Jules Watson.
I measc albam ceoil, tá "A Celtic Tale: The Legend Of Deirdre" le Mychael & Jeff Danna.
Ainmníodh an LÉ Deirdre, long i tSeirbhís Chabhlaigh na hÉireann ó 1972 go 2001, aisti.
Féach freisin
cuir in eagarTéacsanna
cuir in eagarGaeilge
- Longes mac nUislenn le fáil ar CELT
- Longes mac nUislenn, aistriúchán Béarla le Dubhghlas de hÍde
- Dàn Chloinn Uisneachain ar electricscotland.com (le plé agus aistriúchán as Béarla).
- Mac Grianna, Mairtín (09/01/2012). "Deirdre an Bhróin". An tAisaonad. ISBN 9781780850443
- Deirdre an Bhróin le Liam Ó Briain, aistriúcháin Gaeilge ar an dráma le J.M. Synge (féach thíos).
Béarla
- The Exile of the Sons of Usnech ar maryjones.us
- Deirdre of the Sorrows le J. M. Synge
- "Deirdrê", athinsint an scéil do leanaí, le Jeanie Lang (1914).
- 'Deirdre', Encyclopedia of Ireland, Gill & Macmillan (2003).
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ 1.0 1.1 "A Dictionary of Celtic Mythology" (2004).
- ↑ "Deirdre of the Sorrows" (en-US). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2019-09-27. Dáta rochtana: 2019-09-26.
- ↑ Monaghan, Patricia. 2008. The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore, Checkmark Books, lch. 123.
- ↑ Hitt, J. G. 1908. Deirdre and the Sons of Uisneach: A Scoto-Irish Romance of the First Century A.D. Marshall Brothers, lch. 46.