Camarún
Is tír san Afraic í Camarún. Is í Yaoundé an phríomhchathair.
 Camarún | |||||
|---|---|---|---|---|---|
République du Cameroun (fr)  | |||||
|
|||||
| Aintiún | O Cameroon, Cradle of Our Forefathers | ||||
| Mana | «Paix – Travail – Patrie» «Peace – Work – Fatherland» «Мир - труд - Родина» «All of Africa in one country» «Affrica Cyfan Mewn Un Wald» | ||||
| Suíomh | |||||
| |||||
| Príomhchathair | Yaoundé | ||||
| Daonra | |||||
| Iomlán | 28,372,687 (2023) | ||||
| • Dlús | 59.68 hab./km² | ||||
| Déamainm | Camarúnach | ||||
| Teanga oifigiúil | an Fhraincis Béarla | ||||
| Tíreolaíocht | |||||
| Cuid de | Lár na hAfraice | ||||
| Achar dromchla | 475,442 km² | ||||
| Suite i nó in aice le limistéar uisce | Loch Shead, Murascaill na Guine agus an tAigéan Atlantach | ||||
| Pointe is airde | Mount Cameroon (en)  (4,095 m) | ||||
| Pointe is ísle | Bight of Biafra (en) (0 m) | ||||
| Ar theorainn le | |||||
| Sonraí stairiúla | |||||
| Leanann sé/sí | United Republic of Cameroon (en) agus Cameroon (en) | ||||
| Cruthú | 1 Eanáir 1960 | ||||
| Eagraíocht pholaitiúil | |||||
| Córas rialtais | poblacht | ||||
| Comhlacht feidhmiúcháin | Rialtas Chamarún | ||||
| Comhlacht reachtach | Parlaimint Chamarún | ||||
| • Uachtarán Chamarún | Ahmadou Ahidjo (1960–1982) | ||||
| • Príomh-Aire Chamarún | Joseph Ngute (2019–) | ||||
| Údarás breithiúnach is airde | Cúirt Uachtarach Chamarún | ||||
| Eacnamaíocht | |||||
| OTI ainmniúil | 45,338,285,386 $ (2021) | ||||
| Airgeadra | franc CFA na hAfraice Láir | ||||
| Aitheantóir tuairisciúil | |||||
| Lonnaithe i gcrios ama | |||||
| Fearann Idirlín barrleibhéil | .cm | ||||
| Glaochód | +237 | ||||
| Uimhir theileafóin éigeandála | 112 | ||||
| Cód tíre | CM | ||||
| Eile | |||||
| Suíomh gréasáin | prc.cm… | ||||
Is iarchoilíneacht de chuid na Gearmáine, na Breataine agus na Fraince í.
Stair
cuir in eagarRiail an choilíneachais
cuir in eagarAr an 12/13 Iúil 1884, ghlac an Ghearmáin seilbh ar Chamarún. Bhí an pobal roinnte ina threibheanna. Ar an 12 Iúil, shínigh na 'ríthe" (nó tréanfhir) Ndumbé Lobé Bell agus Akwa "Conradh' leis na comhlachtaí Gearmánacha[1], 'Conradh Douala',[2][3] Tugadh suas ceannasachta na tíre;[4] níor thuig lucht na gCamarún céard a bhí i gceist gan dabht. An lá dár gcionn, dfhógair an consal Gearmánach go raibh an tír faoi smacht na himpireachta Gearmánaí.[5] Ansin chuir lucht an choilíneachais an cur chuige 'scar agus treascair' i bhfeidhm.
Cuireadh tús le trádáil sa tír ag an am céanna; cheannaigh na hEorpaigh eabhar agus rubar ó na hAfaicigh, a cheannaigh iarann agus éadaigh ó na hEorpaigh.
Chuir an Maor Dominik garastún Gearmánach ar bun in Yaoundé sa bhliain 1895, agus cuireadh tús le misean agus scoil go gairid ina dhiaidh.
Cuireadh smacht na nGearmánach ar an tír ar ceal le linn an Chéad Chogaidh Dhomhanda. Thóg saighdiúirí ón bhFrainc agus ón mBreatain seilbh ar an tír le linn an chogaidh.Ina dhiaidh sin tugadh rialú an chuid de Chamarún ina bhfuil Yaoundé do na Francaigh. Mar sin, scoilteadh Camarún tar éis an Chéad Chogadh Domhanda. Tugadh cuid den tuaisceart don Bhreatain agus an chuid eile don Fhrainc.
Rinne na Francaigh príomhchathair Chamarún de Yaoundé sa bhliain 1922.
D'fhan Douala ní ba thábhachtaí go dtí 1957, ach chuaigh Yaoundé chun tosaí ar Douala as sin amach mar gheall ar fhadhbanna eacnamaíochta (géarchéim an chócó) agus ar mhíshuaimhneas polaitiúil faoin gcósta.
Neamhspleáchas
cuir in eagarBunaíodh Poblacht Chamarún sa bhliain 1960, nuair a bhain an chuid Fhrancach neamhspleáchas amach di féin.[6]
Bunaíodh Poblacht Chónaidhme Chamarún an bhliain dár gcionn, 1961, nuair a tháinig an chuid dheisceartach den British Cameroons isteach.
Polaitíocht
cuir in eagarSa bhliain 2015, bhí na scórtha fuadaithe i ruathair i gCamarún ag an ngrúpa Ioslamach as an Nigéir, Boko Haram. Leanaí den chuid is mó a fuadaíodh san ionsaí trasteorann. 9Tá Camarún agus an Nigéir ag síneadh lena chéile).[7]
I gCamarún inniu, tá na réigiúin ina labhraítear an Béarla ag iarraidh neamhspleáchas a bhaint amach ón gcuid eile den tír, ina labhraítear an Fhraincis.[8]
Geilleagar
cuir in eagarTá earraí ann ar nós chaife, chócó, chopra, siúcra cána, agus rubar.[9]
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ C. Woermann agus Jantzen et Thormanlen
- ↑ "Treaty of Protection with Chiefs of Cameroon Coast (1884)" (en-US). Black Central Europe (2016-05-06). Dáta rochtana: 2022-07-12.
- ↑ Marigoh Mboua Marcel Fondation. "Treaty of Douala" (en). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2022-07-12.
- ↑ "Today we completely abandon our rights regarding the sovereignty, legislation and administration of our territory, ... We give this day our rights of sovereignty, the Legislation and Management of this Country entirely up... "
- ↑ "Jantzen & Thormählen" (as en) (2022-06-24). Wikipedia.
- ↑ "French Cameroon" (as en) (2022-07-01). Wikipedia.
- ↑ Nuacht RTÉ (2015-01-19). "Na scórtha fuadaithe i gCamarún" (as ga).
- ↑ Alex Hijmans (4 Deireadh Fómhair 2017). "Chruthaigh an raic faoin gCatalóin ar na meáin shóisialta dom gur ann do phribhléid an duine ghil" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-07-12.
- ↑ "Cameroon: Taming Waters for Health, Jobs in Yaounde". allAfrica.com.