Éamonn Ceannt
Náisiúnaí agus réabhlóidí Éireannach ab ea Éamonn Ceannt (rugadh Edward Thomas Kent, 21 Meán Fómhair, 1881 – 8 Bealtaine, 1916).[1][2]
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | (en) Edward Thomas Kent 21 Meán Fómhair 1881 Béal Átha Mó |
| Bás | 8 Bealtaine 1916 34 bliana d'aois Príosún Chill Mhaighneann |
| Siocair bháis | Pionós an bháis (Tráma balaistíoch) |
| Áit adhlactha | Reilig Mhíleata Chnoc an Arbhair |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | réabhlóidí |
| Ball de | |
| Teangacha | An Ghaeilge |
| Gairm mhíleata | |
| Géillsine | Óglaigh na hÉireann |
| Coinbhleacht | Éirí Amach na Cásca |
| Teaghlach | |
| Céile | Áine Ceannt |
 | |
Duine de ceannairí Éirí Amach na Cásca sa bhliain 1916 ab ea é, agus duine den seachtar a shínigh Forógra na Poblachta. Cuireadh é chun báis i bPríosún Chill Mhaighneann tar éis theip an Éirí Amach.
Saol
cuir in eagarTús a shaoil
cuir in eagarRugadh Ceannt mar Edward Thomas Kent i mbeairic na bpóilíní ag Béal Átha Mó, Co. na Gaillimhe, mac le James Kent, oifigeach i gConstáblacht Ríoga na hÉireann, agus a bhean, Joanne Galway.[3]
Aistríodh James Kent chuig Baile Átha Fhirdhia, Co. Lú, áit ar fhreastail Éamonn ar scoil náisiúnta De La Salle, bhí sé ina fhreastalaí Aifrinn agus bhí sé ina Chaitliceach cráifeach ar feadh a shaoil. Ansin, bhog an teaghlach chuig Droichead Átha, áit ar fhreastail sé ar scoil na mBráithre Críostaí ag Geata Rí an Domhnaigh.
Nuair a d'éirigh a athair as i 1892, bhog sé féin agus a theaghlach go Baile Átha Cliath, agus Edward 11 bhliain d'aois.[4]
D'fhreastail Éamonn ar Scoileanna Uí Chonaill ar Shráid Richmond Thuaidh, a bhí á rith ag na Bráithre Críostaí, agus níos déanaí, Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath. Déirigh leis post a fháil le Bardas Bhaile Átha Cliath i rannóg na rátaí agus níos déanaí in oifig cistíochta na cathrach.
Bhí suim mhór ag Ceannt i gcúrsaí cultúrtha agus polaitaíochta. Chomh maith le bheith páirteach i ngníomhaíochtaí poblachtánacha bhí spéis aige freisin i gcultúr na hÉireann, go háirithe an Ghaeilge agus stair na hÉireann.[5] Chuaigh sé isteach i gConradh na Gaeilge agus d'athraigh sé a ainm go Éamonn Ceannt agus d'fhoghlaim sé chun na píb uilleann a chasadh.
Roimh an Éirí Amach bhí sé fostaithe ag Bardas Bhaile Átha Cliath.
Polaitíocht
cuir in eagar
Sa bhliain 1907, chuaigh Ceannt isteach i bpáirtí polaitiúil nua Arthur Griffith, Sinn Féin, a bhí i gcoinne an Rialtais Dhúchais, a chur chun cinn coincheap an fhéintuilleamaíocht náisiúnta, agus a bhí dírithe ar neamhspleáchas náisiúnta. Níos déanaí, toghadh ar chomhairle náisiúnta Shinn Féin é.
Is cosúil gur chuir Seán Mac Diarmada faoi mhóid é i mBráithreachas Phoblacht na hÉireann an 12 Nollaig 1912.
Bhí sé ar dhuine de bhunaitheoirí na nÓglachː nuair a bunaíodh Óglaigh na hÉireann i Samhain 1913, toghadh Ceannt ar an gcoiste sealadach, agus bhí sé páirteach in airgead a bhailiú chun airm a fháil. Bhí Ceannt i láthair nuair a thug na gunnaí isteach i mBinn Éadair agus Cill Chomhghaill in 1914.[3]
Tar éis cuid den Óglaigh tarraingt amach as an eagraíocht faoi Redmond, toghadh Ceannt, an Piarsach agus an Pluincéadach chuig poist thábhachtacha in Óglaigh na hÉireann, rud a thug smacht dóibh.
Ceapadh Ceannt ina cheannfort ar an 4ú Chathlán de Bhriogáid Bhaile Átha Cliath i Márta 1915. Go gairid ina dhiaidh sin, comhthoghadh ar Chomhairle Mhíleata an IRB é. Reáchtáladh go leor de chruinnithe de chuid na Comhairle Míleata ina theach sa Charnán.[3]
1916
cuir in eagarBa é an ceannfort é ar Cheathrú Cathlán na nÓglach le linn an Éirí Amach.
Ar Luain Cásca 1916, ghabh Ceannt agus 120 fear a tháinig ar dualgas i 4ú Chathlán dÓglaigh na hÉireann, Aontas Bhaile Átha Cliath Theas, teach oibre/ospidéal scaipthe thar dhá acra is caoga ar Shráid San Séamas agus roinnt foirgneamh clúdaithe (an South Dublin Union, an áit a bhfuil Ospidéal Naomh Séamas anois). Choinnigh siad cuid den ionad go dtí gur dúradh leo faoin ngéilleadh ginearálta an Domhnach ina dhiaidh sin.[3]
Bású
cuir in eagarCuireadh Ceannt ar thriail agus cuireadh chun báis é le scuad lámhaigh i bPríosún Chill Mhaighneann ar an 8 Bealtaine. I measc a ghaolta a bhí fágtha ina dhiaidh, bhí a bhean Áine OBrennan, a mhac óg Rónán, a dheartháir William, maorsháirsint bhratach i bhFiúsailéirí Ríoga Bhaile Átha Cliath (arm na Breataine) a bhí lonnaithe i Mainistir Fhear Maí, Co. Chorcaí.[3]
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “CEANNT, Éamonn (1881–1916) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
- ↑ Timothy Cahalan (2016-05-22). "Seachtar na Cásca Éamonn Ceannt 4 5".
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 "National Library of Ireland - 1916 Exhibition". www.nli.ie. Dáta rochtana: 2021-05-09.
- ↑ "1916 Seachtar na Cásca - Éamonn Ceannt | Seinnteoir | TG4 | Irish Television Channel, Súil Eile" (as ga) .
- ↑ "May 8th: Éamonn Ceannt, Michael Mallin, Seán Heuston, Con Colbert" (en). Ireland 2016 (2016-04-25). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2021-05-08. Dáta rochtana: 2021-05-08.