Svante Pääbo

Svante Pääbo
	; (2016) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Oscar Parish (en) eta Stockholm, 1955eko apirilaren 20a (69 urte)
Herrialdea	Suedia
Familia
Aita	Sune Bergström
Ama	Karin Pääbo
Ezkontidea(k)	Linda Vigilant (en)
Hezkuntza
Heziketa	Uppsalako Unibertsitatea
Hezkuntza-maila	Doktoretza
Hizkuntzak	alemana; ingelesa; suediera
Jarduerak
Jarduerak	genetista, biologoa eta evolutionary biologist (en)
Lantokia(k)	Leipzig
Enplegatzailea(k)	Municheko Unibertsitatea ; Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology (en) ; Okinawa Institute of Science and Technology (en)
Jasotako sariak	ikusi Gottfried Wilhelm Leibniz Prize (1992) ; honorary doctor of the University of Zurich (1994) ; Max Delbrück Medal (1998) ; Carus medal (1999) ; doctor honoris causa of the University of Helsinki (2000) ; Ernst Schering Prize (2003) ; Leipziger Science Award (2003) ; Louis-Jeantet Prize for Medicine (2005) ; Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena (2008) ; honorary doctor of Royal Institute of Technology (2008) ; Knight Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (2009) ; Kistler Prize (2009) ; Honorary Doctor at Karolinska Institutet (2012ko maiatzaren 25a) ; Gruber Prize in Genetics (2013) ; Sven Berggren prize (2013) ; Lomonosov Gold Medal (2014) ; Keio Medical Science Prize (2016) ; Breakthrough Prize in Life Sciences (2016) ; Foreign Member of the Royal Society (2016) ; Dan David Prize (2017) ; Princess of Asturias Award for Technical and Scientific Research (2018) ; Japan Prize (2020) ; Nierenberg Prize (2018) ; Newcomb Cleveland Prize (2010) ; H. M. The King's Medal ; Order of Merit of the Federal Republic of Germany ; Pour le Mérite ordena ; Medikuntzako Nobel Saria (2022) ; Massry Prize (2021) ; Order of the Polar Star - Commander's Grand Cross (2024ko martxoaren 21a) ;
Kidetza	Saxon Academy of Sciences and Humanities (en) ; Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia; Suediako Zientzien Errege Akademia; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala; Berlin-Brandenburg Academy of Sciences and Humanities (en) ; Frantziako Zientzien Akademia; Royal Swedish Academy of Engineering Sciences (en) ; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Academia Europaea (en) ; Royal Society
	eva.mpg.de… eta eva.mpg.de…

Svante Pääbo (suedieraz ˈsvanːtɛ ˈpæːbo ahoskatua; Stockholm, 1955eko apirilaren 20a) suediar genetikalaria da, eboluzioaren genetikan espezialitatua. 2022ko Medikuntzako Nobel Saria jaso zuen desagertutako hominidoen genomei eta giza eboluzioari buruzko» aurkikuntzak egiteagatik^[1].

Ibilbide profesionala

1986an Uppsalako Unibertsitatean kimikan lizentziatu zen.

Paleogenetikaren sortzaileetako bat da. 1947an neandertal gizakiaren DNA mitokondriala sekuentziatzea lortu zuenetako bat izan zen. 2006an neandertalen genoma berrarikuntza %60an burutu zela iragarri zuen, eta 2008an osatu zen lan hori. Neandertalen DNAtik bi datu nabarmen ondorioztatu ziren: batetik neandertalak ez dira sapiensen arbaso zuzenak, baina bai ahaidea. Duela 100.000-50.000 urte artean hibridazio edo gurutzaketa gertatu zen sapiens eta neandertalen artean, seguruenik Asia Hurbilean, eta horren ondorioz, gaur egungo genomaren % 1-4 neandertalena da, proportzio handiagoan Afrikatik kanpoko populazioetan, bertakoetan baino. Giza zabalkundearen historia berridatzi zen horrela: sapiensak Afrikan sortu ziren, baina handik uirten zirenean Eurasiara, neandertalekin gurutzatutako populazioak izan ziren hedatu zirenak^[2].

2010ean Denisovako gizakiren aurkikuntza iragarri zuen. Siberiako Denisova haitzuloko hezur batzuetan giza-genoma aurkitu zuten, baina oso desberdina neandertalengandik edo sapiensengandik. Hala ere, espezie berri horren aztarnak ere badira gaur egungo Eurasiako giza populazioetan. Lehen aldia izan zen Denisovarren aurkikuntzaren hau genetikak ahalbidetu duena hominido espezie baten identifikazioa.

2018an, beste hibridazio baten berri: Denisova leizeko beste hezur batean, ama neandertala eta aita denisovarra zuen neskato baten ebidentzia aurkitu zuen Pääboren taldeak^[3].

Aurkikuntza horiengatik Nobel Saria irabazi zuen 2022an. Hori garrantzitsua da, adibidez, gaur egun gizakiaren immunitate sistemak infekzioei nola eragiten dien aztertzeko.

Bizitza pertsonala

Bere amaren abizena darama, Karin Pääbo kimikari estoniarra. Aita Sune Bergströmek Medikuntzako Nobel Saria irabazi zuen 1982an.

1980ko hamarkadan AEBetan graduondokoa egiten ari zela, hies gaixotasunaren inguruko aktibismoan inplikatu zen. Bisexuala da Päabo^[4].

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2022-10-04).
↑ Zientzia Aldizkaria, Elhuyar. (2010). Neanderthalak ez ziren guztiz desagertu. .
↑ Galarraga, Ana. (2018-08-22). Ama neandertala eta aita denisovarra zituen neska bat identifikatu dute. Elhuyar.
↑ Pääbo, Svante. (2014). «ch.3 Amplifying the Past» Neanderthal man : in search of lost genomes. ISBN 978-0-465-02083-6. PMC 862400377. (Noiz kontsultatua: 2022-10-04).

Kanpo estekak

Datuak: Q170342
Multimedia: Svante Pääbo / Q170342

[1] (Ingelesez) «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2022-10-04).

[2] Zientzia Aldizkaria, Elhuyar. (2010). Neanderthalak ez ziren guztiz desagertu. .

[3] Galarraga, Ana. (2018-08-22). Ama neandertala eta aita denisovarra zituen neska bat identifikatu dute. Elhuyar.

[4] Pääbo, Svante. (2014). «ch.3 Amplifying the Past» Neanderthal man : in search of lost genomes. ISBN 978-0-465-02083-6. PMC 862400377. (Noiz kontsultatua: 2022-10-04).

[1]

[2]

[3]

[4]

Svante Pääbo
(2016) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Oscar Parish ^(en) eta Stockholm, 1955eko apirilaren 20a (69 urte)
Herrialdea	Suedia
Familia
Aita	Sune Bergström
Ama	Karin Pääbo
Ezkontidea(k)	Linda Vigilant ^(en)
Hezkuntza
Heziketa	Uppsalako Unibertsitatea
Hezkuntza-maila	Doktoretza
Hizkuntzak	alemana ingelesa suediera
Jarduerak
Jarduerak	genetista, biologoa eta evolutionary biologist ^(en)
Lantokia(k)	Leipzig
Enplegatzailea(k)	Municheko Unibertsitatea Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology ^(en) Okinawa Institute of Science and Technology ^(en)
Jasotako sariak	ikusi Gottfried Wilhelm Leibniz Prize (1992) honorary doctor of the University of Zurich (1994) Max Delbrück Medal (1998) Carus medal (1999) doctor honoris causa of the University of Helsinki (2000) Ernst Schering Prize (2003) Leipziger Science Award (2003) Louis-Jeantet Prize for Medicine (2005) Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena (2008) honorary doctor of Royal Institute of Technology (2008) Knight Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (2009) Kistler Prize (2009) Honorary Doctor at Karolinska Institutet (2012ko maiatzaren 25a) Gruber Prize in Genetics (2013) Sven Berggren prize (2013) Lomonosov Gold Medal (2014) Keio Medical Science Prize (2016) Breakthrough Prize in Life Sciences (2016) Foreign Member of the Royal Society (2016) Dan David Prize (2017) Princess of Asturias Award for Technical and Scientific Research (2018) Japan Prize (2020) Nierenberg Prize (2018) Newcomb Cleveland Prize (2010) H. M. The King's Medal Order of Merit of the Federal Republic of Germany Pour le Mérite ordena Medikuntzako Nobel Saria (2022) Massry Prize (2021) Order of the Polar Star - Commander's Grand Cross (2024ko martxoaren 21a)
Kidetza	Saxon Academy of Sciences and Humanities ^(en) Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia Suediako Zientzien Errege Akademia Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala Berlin-Brandenburg Academy of Sciences and Humanities ^(en) Frantziako Zientzien Akademia Royal Swedish Academy of Engineering Sciences ^(en) Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Academia Europaea ^(en) Royal Society

eva.mpg.de… eta eva.mpg.de…