[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Sikhismo

Ez nahasi Sikkim.
Sikhismoa
Sortzailea Nanak gurua
Jainkoa Waheguru
Erlijio mota monoteista
Jarraitzaileak eta kopurua sikhak, 21-26 milioi inguru
Testu sakratua Granth Sāhib Ji
Gurtzeko hizkuntza punjabera
Kokapena  India
Lurralde sakratua Amritsar (Punjab,  India)
Simboloa khanda
Tenpluak Gurdwara. Handiena Amritsarko Urrezko Tenplua da.

Sikhismoa (punjaberaz ਸਿੱਖੀ, sikkhī) XV. mendean Punjaben sorturiko erlijio monoteista da, Nanak Dev Ji guruaren eta beste hamar sikh guruen irakaspenetan oinarrituta. Mundu osoan, bosgarren erlijiorik handiena da fededunei erreparatuz gero, eta gehien zabaltzen ari denetako bat. Sikhismo hitza sanskritoko sikh hitzetik dator; sikh da sikhismoaren jarraitzaileak izendatzeko erabiltzen den terminoa, eta ikasle esan nahi du sanskritoz.

Sikhismoa Guru Nanak fedearen lehen guruaren (1469–1539) eta haren ondorengo bederatzi guru sikhen irakaspen espiritualetatik garatu zen. Hamargarren guruak, Gobind Singh-ek (1666–1708), sikh eskritura ''Guru Granth Sahib'' izendatu zuen bere oinordeko gisa, giza guruen ildoa itxiz eta eskritura ezarriz 11. eta betiereko bizirik dagoen azken guru gisa, espirituala edo bizitzaren guru fededuna eta sikhentzat gida[1][2][3]. Guru Nanak irakatsi zuen egiazko, fidel, kontrolpeko eta garbitasunezko bizitza aktibo, sortzaile eta praktikoa bizitzeak egia metafisikoaren gainetik dagoela eta gizon idealak Jainkoarekin batasuna ezartzen, bere borondatea ezagutzen eta gauzatzen duela[4]. Borondate hori, Guru Hargobindek, seigarren guru sikhak (1606–1644), erreinuen elkarbizitza kontzeptua ezarri zuen: miri ('politikoa'/'denborazkoa') eta piri ('espirituala').

Sikh eskritura «Mul Mantar»-ekin (edo Mool Mantar (ਮੂਲ ਮੰਤਰ) idatzita) hasten da, Ik Onkar-i, ੴ, (Jainko bakarra) buruzko oinarrizko otoitza[5][6]. Guru Granth Sahiben artikulatutako sikhismoaren oinarrizko sinesmenek fedea eta meditazioa barne hartzen dituzte sortzaile bakarraren izenean gizadi osoaren jainkozko batasuna eta berdintasuna; seva-n aritzea (zerbitzu eskuzabala); guztien onurarako eta oparotasunerako justiziaren alde borrokatzea, eta jokaera zintzo eta bizibiderako hornikuntza etxekoburuaren bizitza daraman bitartean[7][8][9]. Estandar honi jarraituz, sikhismoak baztertzen du edozein erlijio-tradiziok egia absolutuaren monopolioa duenik[Oh 1][10].[iii][21] Sikhismoak simran azpimarratzen du (ਸਿਮਰਨ, guruen irakaspenen meditazioa eta oroitzapena)[11], musikalki adieraz daitekeena kirtanen bidez edo, barrura begira, naam japna (haren izenean egindako meditazioa) bidez, Jainkoaren presentzia sentitzeko bitarteko gisa. Jarraitzaileei «Bost Lapurrak» (lizunkeria, amorrua, gutizia, atxikimendua eta egoa) eraldatzen irakasten die[12].

Sikh santutegi nabarmenak:
1. Golden Temple, Akaal Takht 2. Kesgarh Sahib 3. Damdama Sahib 4. Patna Sahib 5. Hazur Sahib 6. Panja Sahib 7. Nankana Sahib 8. Dera Sahib 9. Ber Sahib 10. Kartarpur Sahib, Dera Baba Nanak 11. Hemkund Sahib 12. Sis Ganj Sahib
Tarn Taran Sahib – Munduko Sarovar handiena (igerileku sakratua)

Erlijioa jazarpen erlijiosoaren garaian garatu zen, hinduismotik zein islametatik konbertituak lortuz[13]. Indiako agintari mogolek bi guru sikh torturatu eta exekutatu zituzten —Guru Arjan (1563–1605) eta Guru Tegh Bahadur (1621–1675)—, islamera bihurtzeari uko egin ostean. Sikhen aurkako jazarpenak Guru Gobind Singh-ek Khalsa sortzea ekarri zuen, 1699an, kontzientzia eta erlijio askatasuna babesteko agindu gisa[14][15], Sant-Sipāhī (soldadu-santu) ezaugarriak adierazten zituzten kideekin). Sikh komunitatea A.D. Smith-ek komunitate politizatu baten definizioarekin bat datorrela ikus daiteke, ondorengo agintarien mendean arbasoen mito komunak eta martirioaren eta jazarpenaren oroitzapen historikoak partekatzen dituena[16].

Salbazioa helburu, sikhismoak, Waheguru jainko bakarraren izenean, meditazio pertsonala eta diziplina sustatzen ditu. Sikh fededunek hamar guru nagusien irakaspenei jarraitu behar diete, bai eta Granth Sāhib Ji liburu sakratuaren testuan agindutakoari ere.

Sikhismoa bat dator Punjabeko historia, kultura eta gizartearekin. Munduko 26 milioi sikhetatik, gehienak, Indian eta Pakistanen kokatutako Punjab eskualdean bizi dira. Hala ere, diaspora handia sortu da bi estatu hauetatik kanpo.

Terminologia

aldatu

Sikh eskritura gehienak Gurmukhī alfabetoan idatzi ziren, Guru Angad-ek laṇḍā idazkeretatik estandarizatutako idazkera bat, historikoki gaur egungo Pakistanen eta Ipar Indian erabilitakoa[17][18]. Sikhismoaren jarraitzaileak sikh izenez ezagutzen dira; guruaren ikasle edo dizipulu esan nahi du. Euskarazko sikhismo hitza punjaberazko «sikhi» aditzetik dator (punjaberaz: ਸਿੱਖੀ Sikkhī, Sikh-etik ਸਿੱਖ, , (dizipulu/ikasle)[Oh 2], zeina «ikaskuntzaren bide-garaia»-tik datorren eta erroa sikhana (ikasi) hitzean duen[19][20].

Filosofia eta irakaspenak

aldatu

Sikhismoa Indiako erlijio edo erlijio dharmiko gisa sailkatzen da, budismo, hinduismo eta jainismoarekin batera[Oh 3][Oh 4][21].

Sikhismoaren oinarria Guru Nanak eta bere ondorengoen irakaspenetan aurkitzen da[22][23]. Sikh etikak garapen espiritualaren eta eguneroko jokabide moralaren arteko kongruentzia azpimarratzen du. Guru Nanakek, bere sortzaileak, honela laburbildu zuen ikuspuntu hau: «Egia da bertute gorena, baina goragokoa da egiazko bizitzea»[24]: :234Sikhismoak Ėk nūr te sab jag upjiā (argi bakarretik, unibertso osoa sortu zen) azpimarratzen du[25].

Irakaspenak

aldatu

Sikhismoa erlijio monoteista eta panenteista da: Jainko bakarra dago, eta Jainkoa, aldi berean, barnean dago eta guzti-guztia barnebiltzen du. Jainkoa Ik Onkar gisa sinbolizatzen da Punjaberaren Gurmukhi eskrituran[26][27]. Sikhismoan, Jainkoaren kontzeptu orokorra Waheguru (Irakasle zoragarria) da; Waheguru nirankar (formagabea), akal (denboragabea), karta purakh (sortzailea) eta agam agochar-tzat (ulertezina eta ikusezina) hartzen da[28].

Zentzu literalean, Jainkoak ez du generorik sikhismoan, baina, metaforikoki, Jainkoa maskulino gisa aurkezten da, eta Jainkoaren boterea, femenino gisa. Esaterako, Gobind Singh Ji hamargarren guruak behin eta berriz aipatzen du Jainkoa akaal purkh (denbora eta espaziotik haratago) eta nirankar (formarik gabe) izenarekin; halaber, Jainkoa bere aita gisa aipatzen du, eta Jainkoaren ahalmen sortzailea, bere ama gisa. Modu berean, beste adibide bat da sikh eskriturak, Guru Granth Sahib-ek, esaten duela gizaki guztiak arima-emaztegaiak direla, senarrarekin, Jaunarekin, bat egiteko gogoa dutenak[29]. Horrez gain, guruek Guru Granth Sahiben idatzi ere egin zuten mundu asko daudela zeinetan Jainko transzendentalak bizitza sortu duen[30].

Sikh eskriturak Jainkoarekin hasten da, Ik Onkar (ੴ) gisa (formarik gabekoa)[6][24]::227, sikh tradizioan Jainkoaren batasun monoteista gisa ulertua. Ik onkar (batzuetan letra larriz idatzita) modu lausoagoan itzultzen da, hala nola errealitate goren bakarra, sortzaile bakarra, espiritu oro-zabaltzailea eta beste modu batzuetan, Jainkoaren eta sorkuntzaren zentzu hedatu baina bateratu eta berezi bat adierazteko[31].

Mul Mantar tradizionala Ik Onkaretik Nanak hosee bhee sach arte doa. Guru Granth Sahib-en eta ondorengo raga bakoitzaren hasierako lerroak Ik Onkar aipatzen du[32]:

« «Badago izaki goren bat, betiereko errealitatea, sortzailea, beldurrik gabe eta etsaitasunik gabekoa, hilezkorra, inoiz ez haragitua, autoexistziala, benetako guruaren bitarteko graziaz ezagutzen dena» »
Guru Granth Sahib (17. mendea), 1. or.

Lilura mundutarra

aldatu
 
Akalees or Immortals-en zirriborroa, Emily Eden, 1844, Panjab Liburutegi Digitalak digitalizatua.

Māyā, behin-behineko lilura edo «irrealtasun» gisa definitu dena, Jainkoaren eta salbazioaren bilatzearen oinarrizko desbideratzeetako bat da: non munduko erakargarritasunak lilurazko aldi baterako asebetetze eta mina eta Jainkoaren debozio-prozesutik aldentzen duten ilusioa baino ez dute ematen. Hala ere, Nanakek azpimarratu zuen māyā ez zela munduaren irrealitatearekiko erreferentzia, bere balioekiko erreferentzia baizik. Sikhek uste dute egoaren, haserrearen, gutiziaren, atxikimenduaren eta lizunkeriaren eraginak, pānj chor (Bost lapurrak) izenez ezagutzen direnak, bereziki arreta galarazten dutela eta mingarriak direla; halaber, gaur egun mundua Kali Yuga (iluntasunaren aroa) egoeran dagoela uste dute, māyārekiko maitasunak eta atxikimenduak mundua desbideratzen duelako[33]. Bost lapurren aurrean zaurgarriak diren pertsonen patua da Jainkoarengandik bereiztea, eta egoera debozio intentsibo eta gupidagabearen ondoren bakarrik konpon daiteke[34].

Betiereko egia

aldatu
 
Akali-Nihang Sikh gerlari bat, Harmandir Sahib|Harmandir Sahiben, Urrezko Tenplua ere deitua
 
Jatorrizko Sikh sinboloa edo Nishan Sahib izeneko bandera

Guru Nanak-en arabera, giza bizitzaren helburu gorena da Akalekin (behin betikoa) berriro konektatzea. Hala ere, norberekoikeria da lotura hori egiteko oztoporik handiena. Nāmaren (Jainkoaren Izen jainkotiarra) oroitzapenari buruzko guruaren irakaspenak[35][36] norberekoikeriaren amaiera dakar. Guru Nanak-ek Guru (irakasle) hitza[37] izendatu zuen espirituaren ahotsa adierazteko: ezagutzaren iturri eta salbamenerako gida[38]. Ik Onkar unibertsalki immanentea denez, Guru ez da Akaletik bereizten, eta bat eta bera dira[39]. Norbera Gururekin soilik konektatzen da egiaren bilaketa desinteresatuaren metaketarekin[40]. Azken finean, bilatzailea konturatzen da gorputzaren barneko kontzientzia dela hitzaren bilatzailea/jarraitzailea dena, benetako Guru dena. Giza gorputza egiarekin batzeko bitarteko bat besterik ez da[39]. Pertsona baten bihotzean egia distiratzen hasten denean, pertsona horrek ulertzen du erlijio guztietako egungo eta iraganeko liburu santuen funtsa[41].

Askapena

aldatu

Guru Nanak-en irakaspenak ez dira zeruko edo infernuko azken helmuga batean oinarritzen, baizik eta Akalekiko batasun espiritual batean, eta horrek salbazioa edo jivanmukti (norberaren bizitzan zehar argia/askapena) eragiten du[42], hinduismoan ere aurkitzen den kontzeptua[43]. Guru Gobind Singh-ek argi dio gizakiaren jaiotza fortuna handiz lortzen dela; beraz, bizitza honi ahalik eta etekin handiena ateratzeko gai izan behar da[44].

Sikhek budismoan, hinduismoan eta jainismoan aurkitzen diren haragitze- eta karma-kontzeptuak onartzen dituzte, baina ez dute, halabeharrez, beste erlijio horietan aurkitutakoen antzeko soteriologia metafisikorik ondorioztatzen[44][45][46]. Hala ere, sikhismoak, bai karma, bai askapena «Jainkoaren graziaren kontzeptuarengatik aldatu egiten dira» (nadar, mehar, kirpa, karam, etab.)[43]. Guru Nanak-ek dioenez, «gorputza karmarengatik jaiotzen da, baina salbazioa graziaren bidez lortzen da»[47]. Jainkoarengana hurbiltzeko, sikhak: saihestu mayaren gaiztakeriak; gogoan izan betirako egia; shabad kirtan (ereserkien errezitazio musikala) praktikatu; egin naamen gogoetak, eta gizateria zerbitza ezazu. Sikhek uste dute satsang (sat jendearekin elkartzea, egiazkoak) edo sadh sangaten konpainian egotea dela haragitze-zikloetatik askatzeko bide nagusietako bat[48].

Boterea eta debozioa (Miri eta Piri)

aldatu

Miri-Piri Sikh erlijioan XVII. mendetik praktikatzen den doktrina bat da. Miren (bizitzaren alderdi sozial eta politikoak) eta Piren (bizitzaren alderdi espiritualaren gidak) doktrinak sikhismoaren lehen Guruak, Guru Nanak, ezagutarazi zituen, baina sikhismoaren seigarren Guruak, Guru Hargobind-ek proposatu zituen[49] 1606ko ekainaren 12an[50][51] Bere aitaren martirioaren ondoren, Guru Hargobind guru izatera igo zen, eta Baba Buddha Sikhen figura nagusiak emandako profezia bete zuen, guruak botere espirituala eta tenporala izango zuela. Guru Hargobindek Miri eta Piriren bi ezpatak aurkeztu zituen, autoritate mundutarra (soziala eta politikoa) eta espirituala sinbolizatu zutenak[52][50]. Miri eta Piriren bi kirpanak, erdian, khanda batekin lotzen dira, beraz, bien konbinazioa gorentzat jotzen da, non espirituaren bihotzetik sortutako ekintzak norberaren ekintza munduan duen xedea eta esanahia osatzen duen: espiritualtasuna[50][53].

Guru Nanak, lehen guru sikha eta sikhismoaren sortzailea, santu bhakti bat izan zen[54]. Gurtza forma garrantzitsuena bhakti (Wahegururekiko debozioa) dela irakatsi zuen[55]. Guru Arjanek, Sukhmani Sahibean, benetako erlijioa Jainkoarekiko debozio maitekorra dela gomendatu zuen[56][57]. Guru Granth Sahibek sikh batek bhakti etengabea nola egin behar duen buruzko iradokizunak biltzen ditu[55][58][59]. Zenbait adituk tradizio indiarren bhakti sekta deitzen diote sikhismoari[60][61], nirguni Bhakti azpimarratzen duela gaineratuz, hau da, dohanik edo forma fisikorik gabeko Jainkozko bati debozio maitekorra[61]::1–3[62][63] Mendebaldeko erudizioak, oro har, sikhismoa bhakti hindu mugimenduaren ingurunean sortzen dela jartzen du nagusiki, naiz eta, barruan, eragin islamiar sufi batzuk aitortzen dituen[64][65]:: 3, 42-3.  Indiako zenbait aditu sikh ez daude ados, eta sikhismoak sortu zen ingurunea gainditzen zuela diote. Azken analisiaren oinarria da bhakti tradizioak ez zirela argi eta garbi bereizten testu vedikoetan eta haien kosmologiatik eta mundu-ikuskera metafisikotik, eta Sikh tradizioa, berriz, argi eta garbi bereizten zela tradizio vedikotik[66].

Indiako Punjab eskualdetik kanpoko sikh sekta batzuek, hala nola Maharashtra eta Bihar-ekoak, aarti (lanpararen erabilera zeremoniala) praktikatzen dute, gurdwara sikh batean bhakti ospakizunetan[67][68]. Baina, gurdwara sikh gehienek debekatzen dute aartia beren bhakti praktiketan[65]::201.

Bhaktia azpimarratzen zuten bitartean, guru sikhek bizitza espirituala eta etxeko bizitza sekularra elkarri lotuta daudela irakatsi zuten, eta ez bereizita. Hori, logikoki, filosofia sikharen izaera panenteistatik dator[69]. Sikhen mundu-ikuskeran, eguneroko mundua «errealitate infinituaren» parte da, kontzientzia espiritualak handitzeak eguneroko munduan parte-hartze handiagoa eta bizia dakar[70]. Guru Nanak deskribatu zuen: «bizitza aktibo, sortzaile eta praktiko bat bizitzea egia, fideltasuna, autokontrola eta garbitasuna» egia metafisikoa baino altuagoa dela[71].

Seigarren guru sikhak, Guru Hargobindek, Guru Arjanen martirioaren ondoren, Mogol Inperio Islamikoaren zapalkuntzari aurre eginez, baieztatu zuen politika/denborazko (Miri) eta espiritual (Piri) erreinuak elkarren arteko filosofia dutela[72][73]::9. Bederatzigarren guru sikhen arabera, Tegh Bahadur, sikh idealak Shakti (denboralean bizi den boterea) bezainbeste Bhakti (meditazio-dohain espiritualak) izan beharko luke. Hori soldadu santuaren kontzeptuan garatu zuen hamargarren guru sikhak, Guru Gobind Singh-ek[73].

Guru Nanak-ek landutako gizateriaren kontzeptua, «norberaren/Jainkoaren kontzeptu monoteista», hobetu eta ezeztatu egiten du, eta «monoteismoa ia erredundantea bihurtzen da maitasunaren mugimenduan eta zeharkaldietan»[74]. Gizakiaren helburua, guru sikhek irakatsi zutenez, «norberaren eta bestearen, ni eta ez-niaren» bikoiztasun guztiekin amaitzea da, eguneroko bizitzaren ibilbidean oreka bateragarria lortzea, hau da: «banaketa-fusioan; norbera-bestean; ekintza-ekintza ezan; atxikimendua-urruntzean[74].

Ikus, gainera

aldatu

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ (Ingelesez) McLeod, W. H.. (2009-07-24). The A to Z of Sikhism. Scarecrow Press ISBN 978-0-8108-6344-6. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  2. ↑ James, William (2011). God's Plenty: Religious Diversity in Kingston. McGill–Queen's University Press. ISBN 978-0-7735-3889-4. pp. 241–42
  3. ↑ (Ingelesez) Mann, Gurinder Singh. (2001-05-03). The Making of Sikh Scripture. Oxford University Press ISBN 978-0-19-802987-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  4. ↑ (Ingelesez) Marwaha, Sonali Bhatt. (2006). Colors of Truth: Religion, Self and Emotions : Perspectives of Hinduism, Buddism, Jainism, Zoroastrianism, Islam, Sikhism and Contemporary Psychology. Concept Publishing Company ISBN 978-81-8069-268-0. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  5. ↑ (Ingelesez) Singh, Pashaura. (2003-09-26). The Guru Granth Sahib: Canon, Meaning and Authority. Oxford University Press ISBN 978-0-19-908773-0. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  6. ↑ a b Singha, H. S. (2000). The Encyclopedia of Sikhism. Hemkunt. pp. 20–21, 103. ISBN 978-81-7010-301-1. Archived from the original on 11 August 2023. Retrieved 3 October 2017
  7. ↑ Kalsi, Sewa Singh (2005). Sikhism. Religions of the World. Philadelphia: Chelsea House Publishers. pp. 41–50. ISBN 0-7910-8098-6 Archived from the original on 11 November 2023. Retrieved 15 May 2023
  8. ↑ Cole, William Owen; Sambhi, Piara Singh (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. p. 200
  9. ↑ Teece, Geoff (2004). Sikhism: Religion in focus. Black Rabbit Books. p. 4. ISBN 978-1-58340-469-0
  10. ↑ Reichberg, Gregory M.; Syse, Henrik (2014). Religion, War, and Ethics: A Sourcebook of Textual Traditions. Cambridge University Press. pp. 672–674. ISBN 978-1-139-95204-0
  11. ↑ (Ingelesez) Jun 9, Mumbai Mirror / Updated:; 2019; Ist, 06:00. «Where Hinduism and Sikhism meet» Mumbai Mirror (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  12. ↑ (Ingelesez) Jaswinder Singh Sandhu. 2022-12-03 (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  13. ↑ Singh, Pritam (2008). Federalism, Nationalism and Development: India and the Punjab Economy. Abingdon-on-Thames, England: Routledge. ISBN 978-1-134-04945-5 Nekazari hindu eta musulman ugari konbentzimendu, beldur, motibo ekonomiko edo hiruren konbinazioarengatik, sikhismora bihurtu ziren (Khushwant Singh 1999: 106; Ganda Singh 1935: 73).
  14. ↑ Pashaura Singh (2005), Understanding the Martyrdom of Guru Arjan, Journal of Punjab Studies, 12(1), pp. 29–62
  15. ↑ Gandhi, Surjit Singh (1 February 2008). History of Sikh Gurus Retold: 1606–1708. New Delhi: Atlantic Publishers. pp. 676–677. ISBN 978-81-269-0857-8
  16. ↑ (Ingelesez) Shani, Giorgio. (2000-03). «The Construction of a Sikh National Identity» South Asia Research 20 (1): 1–17.  doi:10.1177/026272800002000101. ISSN 0262-7280. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  17. ↑ «Encyclopaedia of Sikhism (ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼)» www.learnpunjabi.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  18. ↑ (Ingelesez) Shackle, Christopher; Mandair, Arvind. (2013-07-04). Teachings of the Sikh Gurus: Selections from the Sikh Scriptures. Routledge ISBN 978-1-136-45101-0. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  19. ↑ Mandair, Arvind-Pal Singh (2013). Sikhism: A Guide for the Perplexed. Bloomsbury Academic. pp. 3, 12–13. ISBN 978-1-4411-0231-7. Archived from the original on 8 March 2024. Retrieved 16 May 2016.
  20. ↑ Chahal, Devinder (July–December 2006). "Understanding Sikhism in the Science Age" PDF). Understanding Sikhism: The Research Journal (2): 3. Archived (PDF) from the original on 10 November 2013. Retrieved 10 November 2013.
  21. ↑ (Ingelesez) «Classification of religions | Principles & Significance | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  22. ↑ Singh, Patwant (2000). The Sikhs. New York: Alfred A. Knopf. p. 17. ISBN 0-375-40728-6
  23. ↑ [cnbctv18.com/india/when-is-guru-nanak-jayanti-check-date-and-all-you-need-to-know-15064101.htm "When is Guru Nanak Jayanti? Check date and all you need to know"] CNBC TV-18. 3 November 2022. Retrieved 21 September 2023. {{cite news}}: Check |url= value (help)
  24. ↑ a b (Ingelesez) Singh, Pashaura; Fenech, Louis E.. (2014-03). The Oxford Handbook of Sikh Studies. OUP Oxford ISBN 978-0-19-969930-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  25. ↑ Dokras, Dr Uday. (2021-01-01). «The Art & Architecture of THE GOLDEN TEMPLE COMPLEX, AMRITSAR» Indo Nordic Author's Collective (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  26. ↑ (Ingelesez) UNESCO; Rose, Tudor. (2015-05-11). Agree to Differ. UNESCO Publishing ISBN 978-92-3-100090-4. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  27. ↑ (Ingelesez) «BBC - Religions - Sikhism: Sikhism at a glance» www.bbc.co.uk (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  28. ↑ (Ingelesez) India, The Hans. (2018-09-01). «There is One God» www.thehansindia.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  29. ↑ Guru Nanak Dev Ji. Gurū Granth Sāhib. p. 17. Archived from the original on 3 May 2021. Retrieved 8 June 2021. If you long for your Husband Lord, O soul-bride, you must know that He is not met by falsehood.
  30. ↑ Guru Nanak Dev Ji. Gurū Granth Sāhib. p. 15. Archived from the original on 29 September 2007. Retrieved 15 June 2006. You are the One True Lord and Master of all the other beings, of so many worlds.
  31. ↑ Mayled, Jon. (2002). Sikhism. Oxford : Heinemann ISBN 978-0-435-33627-1. (Noiz kontsultatua: 2024-03-30).
  32. ↑ (Ingelesez) Singh, Pashaura. (2003-09-26). The Guru Granth Sahib: Canon, Meaning and Authority. Oxford University Press ISBN 978-0-19-908773-0. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  33. ↑ Singh, Nirmal (2008). Searches in Sikhism. Hemkunt Press. p. 68. ISBN 978-81-7010-367-7
  34. ↑ Parrinder, Geoffrey (1971). World Religions: From Ancient History to the Present. London: Hamlyn. p. 253. ISBN 978-0-87196-129-7
  35. ↑ Pruthi, Raj (2004). Sikhism and Indian Civilization. Discovery Publishing House. p. 204. ISBN 978-81-7141-879-4
  36. ↑ McLean, George (2008). Paths to the Divine: Ancient and Indian. Council for Research in Values & Philosophy. p. 599. ASIN 1565182480
  37. ↑ Batzuk ez daude ados ikuspuntu horrekin, eta diote sikhismoan guru bat «ez dela irakasle edo gidari, Jainkoaren beraren agerpena» baizik; ikus: Singh, Bhagat; Singh, G. P. (2002). Aupa. Hemkunt Press. or. 9. Sikh erlijioan, Guru hitzak ez du giza gorputzeko irakasle, aditu edo gidari bat adierazten. Jainkoak bere atributuak pertsonalki adierazi zituenean, pertsona horri «Guru Nanak» deitu zitzaion.
  38. ↑ Parrinder, Geoffrey (1971). World Religions: From Ancient History to the Present. London: Hamlyn. pp. 254–256. ISBN 978-0-87196-129-7
  39. ↑ a b Singh, R.K. Janmeja (Meji) (August 2013). "Gurbani's Guidance and the Sikh's 'Destination'. (PDF). The Sikh Review. 8. 61 (716): 27–35. Archived from the original. (PDF) on 3 December 2013. Retrieved 29 November 2013.
  40. ↑ Dhillon, Bikram Singh (January–June 1999). "Who is a Sikh? Definitions of Sikhism" (PDF). Understanding Sikhism – the Research Journal. 1 (1): 33–36, 27. Archived (PDF) from the original on 3 December 2013. Retrieved 29 November 2013
  41. ↑ Dhillon, Sukhraj Singh (May 2004). "Universality of the Sikh Philosophy: An Analysis" (PDF). The Sikh Review. Archived from the original (PDF) on 4 December 2013. Retrieved 29 November 2013
  42. ↑ Takhar, Opinderjit (2005). Sikh Identity: An Exploration of Groups Among Sikhs. Burlington, Vermont: Ashgate. p. 143. ISBN 978-0-7546-5202-1
  43. ↑ a b Grewal, J. S. (1998). The Sikhs of the Punjab. Cambridge University Press. pp. 25–36. ISBN 978-0-521-63764-0
  44. ↑ a b Chahal, Amarjit Singh (December 2011). "Concept of Reincarnation in Guru Nanak's Philosophy" (PDF). Understanding Sikhism: The Research Journal. 13 (1–2): 52–59. Archived (PDF) from the original on 3 December 2013. Retrieved 29 November 2013.
  45. ↑ Wilkinson, Philip (2008). Religions. Dorling Kindersley. pp. 209, 214–215. ISBN 978-0-7566-3348-6
  46. ↑ House, H. Wayne (April 1991). "Resurrection, Reincarnation, and Humanness" (PDF). Bibliotheca Sacra. 148 (590). Archived from the original (PDF) on 3 December 2013. Retrieved 29 November 2013.
  47. ↑ Singh, H. S. (2000). The Encyclopedia of Sikhism. Hemkunt Press. p. 80. ISBN 978-81-7010-301-1
  48. ↑ Kapoor, Sukhbir (2005). Guru Granth Sahib: An Advanced Study. Vol. I. Hemkunt Press. p. 188. ISBN 978-81-7010-317-2
  49. ↑ (Ingelesez) Marty, Martin E.; Appleby, R. Scott. (1993). Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance. University of Chicago Press ISBN 978-0-226-50884-9. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  50. ↑ a b c Singh, Dr Jasraj (2009). A Complete Guide to Sikhism. Unistar Books. p. 182. ISBN 9788171427543. Archived from the original on 4 April 2023. Retrieved 19 March 2023
  51. ↑ Grover, William (2008). Making Lahore Modern: Constructing and Imaging a Colonial City. U of Minnesota Press. p. 211. ISBN 9781452913384. Archived from the original on 4 April 2023. Retrieved 19 March 2023.
  52. ↑ Jakobsh, D. R. (2012). Sikhism. University of Hawaii Press.
  53. ↑ Singh, D. (1992). THE SIKH IDENTITY. Fundamental Issues, 105.
  54. ↑ Richard, H. L. (2007). "Religious Movements in Hindu Social Contexts: A Study of Paradigms for Contextual 'Church' Development" (PDF). International Journal of Frontier Missiology. 24 (3): 144. Archived (PDF) from the original on 16 June 2015. Retrieved 11 March 2016.
  55. ↑ a b Mayled, Jon. (2002). Sikhism. Oxford : Heinemann ISBN 978-0-435-33627-1. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  56. ↑ (Ingelesez) The Sikh and Sikhism. Atlantic Publishers & Distri (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  57. ↑ Singh, Nirmal (2008). Searches in Sikhism. New Delhi: Hemkunt Press. p. 122. ISBN 978-81-7010-367-7
  58. ↑ «PAGE 305 - Gurmukhi to English Translation and Phonetic Transliteration of Siri Guru Granth Sahib.» www.srigurugranth.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  59. ↑ (Ingelesez) Jhutti-Johal, Jagbir. (2011-04-07). Sikhism Today. Bloomsbury Publishing ISBN 978-1-4411-8140-4. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  60. ↑ Cole, William Owen, and Piara Singh Sambhi (1997). A Popular Dictionary of Sikhism: Sikh Religion and Philosophy. Abingdon-on-Thames, England: Routledge. ISBN 978-0-7007-1048-5 p.22
  61. ↑ a b Lorenzen, David (1995). Bhakti Religion in North India: Community Identity and Political Action. Albany: State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-2025-6
  62. ↑ Syan, Hardip (2014). P. 178 in The Oxford Handbook of Sikh Studies, edited by P. Singh and L E. Fenech. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-969930-8
  63. ↑ Mandair, Arvind-Pal Singh (2011). "Time and religion-making in modern Sikhism". In Murphy, A. (ed.). Time, History and the Religious Imaginary in South Asia. Abingdon-on-Thames, England: Routledge. pp. 188–190. ISBN 978-0-415-59597-1
  64. ↑ Elsberg, Constance (2003), Graceful Women. University of Tennessee Press. ISBN 978-1-57233-214-0. pp. 27–28
  65. ↑ a b Cole, William Owen; Sambhi, Piara Singh (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. ISBN 978-1-898723-13-4
  66. ↑ (Ingelesez) Singha, Dr H. S.. (2005). Sikh Studies. Hemkunt Press ISBN 978-81-7010-245-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  67. ↑ (Ingelesez) Pechilis, Karen; Raj, Selva J.. (2012-11-27). South Asian Religions: Tradition and Today. Routledge ISBN 978-1-136-16323-4. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  68. ↑ (Ingelesez) Singh, Pashaura; Hawley, Michael. (2012-12-07). Re-imagining South Asian Religions: Essays in Honour of Professors Harold G. Coward and Ronald W. Neufeldt. BRILL ISBN 978-90-04-24236-4. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  69. ↑ (Ingelesez) Nayar, Kamala Elizabeth; Sandhu, Jaswinder Singh. (2012-02-01). The Socially Involved Renunciate: Guru Nānak's Discourse to the Nāth Yogis. State University of New York Press ISBN 978-0-7914-7950-6. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  70. ↑ (Ingelesez) Sundararajan, K. R.; Mukerji, Bithika. (2003). Hindu Spirituality: Postclassical and Modern. Motilal Banarsidass Publ. ISBN 978-81-208-1937-5. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  71. ↑ (Ingelesez) Marwaha, Sonali Bhatt. (2006). Colors of Truth: Religion, Self and Emotions : Perspectives of Hinduism, Buddism, Jainism, Zoroastrianism, Islam, Sikhism and Contemporary Psychology. Concept Publishing Company ISBN 978-81-8069-268-0. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  72. ↑ (Ingelesez) Marty, Martin E.; Appleby, R. Scott. (1993). Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance. University of Chicago Press ISBN 978-0-226-50884-9. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  73. ↑ a b (Ingelesez) Gandhi, Surjit Singh. (2007). History of Sikh Gurus Retold: 1469-1606 C.E. Atlantic Publishers & Dist ISBN 978-81-269-0857-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).
  74. ↑ a b (Ingelesez) Mandair, Arvind-Pal S.. (2009-10-22). Religion and the Specter of the West: Sikhism, India, Postcoloniality, and the Politics of Translation. Columbia University Press ISBN 978-0-231-51980-9. (Noiz kontsultatua: 2024-03-31).

Oharrak

aldatu
  1. ↑ "Sikhismoak baztertzen du erlijio-tradizio jakin batek egia absolutuaren monopolioa duenik. Sikhismoak baztertzen du jendea beste erlijio tradizioetara bihurtzeko praktika". Kalsi, Sewa Singh (2008). Sikhism. London: Kuperard. p. 24. ISBN 978-1-85733-436-4.
  2. ↑ Sikhism (commonly known as Sikhī) originated from the word Sikh, which comes from the Sanskrit root śiṣya meaning "disciple", or śikṣa meaning "instruction". Singh, Khushwant. 2006. The Illustrated History of the Sikhs. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-567747-8. p. 15.Kosh, Gur Shabad Ratnakar Mahan. https://web.archive.org/web/20050318143533/http://www.ik13.com/online_library.htm
  3. ↑ "Indiako erlijioa den heinean, sikhismoak transmigrazioa baieztatzen du, heriotzaren ondoren etengabeko haragitzea". Brekke, Torkel (2014). Reichberg, G. M.; Syse, H. (eds.) Religion, War, and Ethics: A Sourcebook of Textual Traditions. Cambridge University Press. p. 672. ISBN 978-1-139-95204-0 – via Google Books
  4. ↑ "Sikhismoa, Indiako erlijioa, Punjaben sortu zen XV. mendearen amaieran." (McLeod 2019/1998).


Bibliografia

aldatu
  • Banga, Indu. (2017). Jacobsen, Knut A. ed. Brill's Encyclopedia of Sikhism. Brill Academic ISBN 978-90-04-29745-6..
  • Dilgeer, Harjinder Singh (1997), The Sikh Reference Book; Sikh University Press / Singh Brothers Amritsar, 1997.
  • Dilgeer, Harjinder Singh (2005), Dictionary of Sikh Philosophy; Sikh University Press / Singh Brothers Amritsar, 2005.
  • Dilgeer, Harjinder Singh (2008), Sikh Twareekh; Sikh University Press / Singh Brothers Amritsar, 2008.
  • Dilgeer, Harjinder Singh (2012), Sikh History (in 10 volumes); Sikh University Press / Singh Brothers Amritsar, 2010–2012.
  • Duggal, Kartar Singh. (1988). Philosophy and Faith of Sikhism. Himalayan Institute Press ISBN 978-0-89389-109-1..
  • Kaur, Surjit; Amongst the Sikhs: Reaching for the Stars; New Delhi: Roli Books, 2003, ISBN 81-7436-267-3
  • Khalsa, Guru Fatha Singh; Five Paragons of Peace: Magic and Magnificence in the Guru's Way, Toronto: Monkey Minds Press, 2010, ISBN 0-9682658-2-0, GuruFathaSingh.com
  • Khalsa, Shanti Kaur; The History of Sikh Dharma of the Western Hemisphere; Espanola, New Mexico, US: Sikh Dharma; 1995 ISBN 0-9639847-4-8
  • Singh, Khushwant. (2006). The Illustrated History of the Sikhs. Oxford University Press ISBN 978-0-19-567747-8..
  • Singh, Patwant. (1999). The Sikhs. Random House ISBN 978-0-385-50206-1..
  • Takhar, Opinderjit Kaur, Sikh Identity: An Exploration of Groups Among Sikhs. Burlington, Vermont: Ashgate; 2005 ISBN 0-7546-5202-5

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Sikhismo&oldid=9669621"(e)tik eskuratuta