Ròcamador
Ròcamador (okzitanieraz Ròcamador, frantsesez eta ofizialki: Rocamadour) Okzitaniako udalerri bat da. Administratiboki Frantziako Lot departamenduan dago, Okzitania eskualdean. 2013an 633 biztanle zituen.
| Ròcamador | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Frantziako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Okzitania | ||||||||||
| Departamendua |  Lot | ||||||||||
| Izen ofiziala | Rocamadour | ||||||||||
| Posta kodea | 46500 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 44°47′58″N 1°37′04″E / 44.7994°N 1.6178°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 49,42 km² | ||||||||||
| Altuera | 279 m, 110 m eta 364 m | ||||||||||
| Mugakideak | Alvignac, Calès, Couzou, Gramat, Lacave, Meyronne, Montvalent eta Rignac | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 611 (2021eko urtarrilaren 1a) −6 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 12 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| mairierocamadour.fr | |||||||||||
Ròcamadorrek historikoki bisitariak erakarri ditu Dordogna ibaiaren adarra den arroilaren ondoan duen kokapena dela eta. Ama Birjinaren santutegiak eta bere inguruan dauden monumentuek erromesak erakarri dituzten mendeetan zehar, euren artean errege, apezpiku eta nobleak ere.
Demografia
aldatuBiztanleria
aldatu2007an Rocamadour udalerrian erroldatutako biztanleak 633 ziren. Familiak 240 ziren, horien artean 72 pertsona bakarrekoak ziren (40 bakarrik bizi ziren gizonak eta 32 bakarrik bizi ziren emakumeak), 84 seme-alabarik gabeko familiak ziren, 72 seme-alabak dituzten bikoteak ziren eta 12 seme-alabak dituzten guraso-bakarreko familiak ziren.
Biztanleriak, denboran, ondorengo grafikoan ageri den bilakaera izan du:[1]
Ikus jatorrizko Wikidatako eskaera eta iturriak.
Etxebizitza
aldatu2007an 417 etxebizitza zeuden, 263 familiaren etxebizitza nagusia ziren, 105 bigarren erresidentzia ziren eta 49 hutsik zeuden. 365 etxeak ziren eta 52 apartamentuak ziren. 263 etxebizitza nagusietatik 190 bere jabearen bizilekua ziren, 55 alokairuan okupaturik zeuden eta 18 doan lagata zeuden; 2 etxek gela bat zuten, 22 etxek bi zituzten, 59 etxek hiru zituzten, 82 etxek lau zituzten eta 98 etxek bost zituzten. 151 etxek euren parking plaza propioa zuten azpian. 136 etxetan ibilgailu bat zegoen eta 110 etxetan bat baino gehiago zituzten.[2]
Biztanleria-piramidea
aldatu2009an sexu eta adinaren araberako biztanleria-piramidea hau zen:
| Gizonak | Adinak | Emakumeak |
|---|---|---|
0 | 0 | |
0 | 0 | |
0 | 12 | |
0 | 0 | |
36 | 16 | |
12 | 20 | |
12 | 24 | |
16 | 20 | |
16 | 12 | |
32 | 24 | |
40 | 20 | |
36 | 32 | |
16 | 32 | |
16 | 8 | |
28 | 8 | |
8 | 16 | |
40 | 16 | |
24 | 16 | |
8 | 24 | |
0 | 12 |
Ekonomia
aldatu2007an lan egiteko adina zuten pertsonak 415 ziren, horien artean 341 aktiboak ziren eta 74 inaktiboak ziren. 341 pertsona aktiboetatik 322 lanean zeuden (184 gizon eta 138 emakume) eta 19 langabezian zeuden (10 gizon eta 9 emakume). 74 pertsona inaktiboetatik 33 erretiraturik zeuden, 16 ikasten zeuden eta 25 "bestelako inaktibo" gisa sailkaturik zeuden.[4]
Diru sarrerak
aldatu2009an Rocamadour udalerrian 272 unitate fiskal zeuden, 605 pertsonek osaturik. Pertsona bakoitzeko diru-sarrera fiskalaren mediana urteko 18.014 euro zen.[5]
Ekonomia jarduerak
aldatu2007an zeuden 138 komertzioetatik, 1 erauzte enpresa zen, 6 janari enpresak ziren, 4 bestelako produktu industrialen fabrikazioko enpresak ziren, 5 eraikuntza enpresak ziren, 45 ibilgailuen saltze eta konpontze enpresak ziren, 8 garraio enpresak ziren, 43 ostalaritza eta jatetxe enpresak ziren, 4 finantziazio enpresak ziren, 11 higiezinen enpresak ziren, 6 zerbitzu enpresak ziren eta 5 «beste zerbitzu jarduera batzuk» multzoan sailkatutako enpresak ziren.[6]
2009an zeuden norbanakoentzako 22 zerbitzu publikoetatik, 1 posta bulegoa zen, 3 ibilgailuen konpontzeko eta nekazaritza tresnetako lantokiak, 1 zurgina, 1 argiketaria eta 16 jatetxeak.[7]
2009an zeuden 17 establezimendu komertzialetatik, 3 120 m2 baino gutxiagoko dendak, 1 okindegi zen, 1 arrandegi zen, 3 arropa dendak eta 9 etxerako tresna dendak ziren.[8]
2000. urtean Rocamador udalerrian 47 nekazaritza-ustiategi zeuden, 2.300 hektarea erabiltzen.[9]
Hezkuntza eta osasun ekipamenduak
aldatu2009an inguruko herriekin osatutako barreiatutako lehen-hezkuntzako eskola bat zegoen.
Gertuen dauden herriak
aldatuDiagrama honek gertuen dauden herriak erakusten ditu.
Rocamadour
Couzou (3,7 km) Rignac (6,3 km) Calès (6,5 km) Alvignac (6,8 km) Lacave (7,0 km) Meyronne (8,4 km) Carlucet (8,6 km) Gramat (8,7 km) Montvalent (9,0 km) Miers (9,3 km) Le Bastit (9,4 km) Reilhaguet (9,6 km) Creysse (9,8 km) Saint-Sozy (9,9 km)
Historia
aldatuHistoriaurrea
aldatuRocamador eta bere kobazulo ugariek Paleolitoan bizi ziren gizakiak, Grotte des Merveilles haitzuloko marrazkiek erakusten duten bezala. Linars haitzuloa eta haren ataria lur azpiko nekropoli eta habitat izan ziren Brontze Aroan. Gorpuzkiak Cabraireteko museoan eta Rocamadorreko udaletxeko atarian ikusgai daude.
Burdin aroan, Cadurcoak (Cadurci) herri galoa bizi zen eskualdean. Herri baten aztarnak, Couzoutik gertu, Salvate bailaran, aurkitu zituzten. badirudi Alzou ibarrean, Tournefoliotik behera dagoen oppidum batean, Galiarren Gerraren baitan egondako borroka bat egon zela.[10]
Erdi Aroa
aldatuRòcamador herriko hiru solairuak Erdi Arokoak dira, eta gizartearen hiru ordenak islatzen dituzte: zaldunak goian, elizgizon erlijiosoei lotutako eraikinak erdian eta eraikin laikoak ibaitik gertu.
Dokumentu bakan batzuen arabera, 1105ean, kapera txiki bat eraiki zuten Rupis Amatoris izeneko labarreko babesleku batean, San Martin de Tulle eta Saint-Pierre Marcilhac abadia beneditarren lurraldeen mugan.
1112an, Eble de Turenne, Tulleko abadea, Ròcamadorren kokatu zen. 1119an, lehen dohaintza bat egin zuen Eudes de la Marche kondeak eta 1148an lehen miraria iragarri zen. Ama Birjinarenganako erromesaldiak jende asko erakartzen zuen. Ama Birjina Beltzaren irudia XII. mendekoa da. Geraud d'Escoraillesek, abadea izen zena 1152tik 1188ra, eraikin erlijiosoak eraiki zituen, bisitarien dohaintzek finantzatuak. Lanak XII. mendearen amaieran amaitu ziren.
Ròcamadorrek Europan ospe handia zuen, santutegiko monje batek idatzitako XII. mendeko Livre des Miracles ikus baitaiteke, eta erromes ugari jaso zituen. 1159an, Leonor Akitaniakoaren senarra, Enrique II.a, Ròcamadorrera joan zen Ama Birjinari sendatzeagatik eskerrak ematera.
1166an, bertako biztanle bat lurperatu behar zutenean, ukitu gabeko gorputz bat aurkitu zen, zeina San Amadourrena zela esan baitzuten. Horrela, Rocamadourrek bere santua aurkitu zuen. Gutxienez lau kontakizun, gutxi gorabehera kondairaz beteak, San Amadour Jesusen hurbileko pertsonaia gisa aurkeztu zuten. 1183. urtean, Enrike Gaztea eta bere anaia Geoffroy, Rikardo Lehoibihotza anaiaren aurka matxinatzen ari direnean, Poitoun sartu eta dena lapurtzen dute. Gero, Enrike Gazteak, Ròcamadoreko santutegia arpilatu zuen, eta egun gutxira disenteriak harrapatu zuen eta gutxira hil zen[11].
1211n, Arnaud Amalricek, Albitarren aurkako Gurutzadarako Aita Santuaren ordezkariak, negua pasa zuen Ròcamadorren. Gainera, 1291n, Nicolas IV. aita santuak hiru induljentzia bulda eman zizkien bisitariei, urtebetekoak eta berrogei egunekoak. XIII. mendearen amaieran, Ròcamadorren ospearen garaienean dago. Gazteluan hiru dorrek babesten dute, lubanarro handi batek eta zaintzaile ugarik.
Gainbehera
aldatu1317an, monjeek Rocamador utzi zuten. Gotzainak izendatutako kanonigoen kapitulu batek gunea administratzen hasi zen.
XIV. mendean, klima hozte batek, goseteek, eta hainbat izurritek, izurri beltzek besteak beste, Europa suntsitu zuten.
1427an santutegia berreraikitzeko ahalegina egon zen, baina finantza- eta giza baliabiderik ez ziren lortu. Hitz handi batek Notre-Dam kapera zapaldu du. 1479an berreraiki zuen Dionisio de Bar Tulleko abadeak.
Ondoren, erlijio-gerren baitan, mertzenario protestanteek eraikin erlijiosoak eta haien erlikiak suntsitu dituzte 1562an. Kanonigoek, 1563an Pio IV.a Aita Santuari egindako erregu batean, eragindako kalteak deskribatzen dituzte: «Erabat birrinduta daude. Hau mina!. Eskulturak, koadroak, kanpaiak, apaingarriak eta bitxiak erre eta arpilatu dituzte, Jainkoaren gurtzarako behar zen guztia…». Erlikiak profanatuak eta suntsituak dira, San Amadorren gorputza barne. Lekukoen arabera, Bessonie kapitain protestanteak errementari-mailuz apurtzen du hau esaten duen bitartean: «Apurtu egingo zaitut, ez duzulako erre nahi izan». Bessonie eta Duras kapitainek, XII. mendetik gorde izan den Andre Mariaren altxorretik dirua ateratzen dute Condé printzearen armadarentzat: 20.000 libera.
Iraultzaren garaian, berriz arpilatu zuten.
XIX. mendeko berreraikuntza
aldatuMende horretan monumentu historikoak kontserbatzeko borondate politiko bat sortu zen Frantzian . 1830eko apirilaren 13an, Baumes jaunak, Loten prefektuak, gutun bat idatzi zuen Barne ministroari premiazko laguntza eskatzeko. Caillaux abateak 1822an ezarritako 8.500 frankoko aurrekontua gehitu zuen. Eskutitz hau erantzunik gabe geratu zen. Loterako monumentuen zerrenda egin zen, Ròcamadorren kapera han agertu zen lehentasunezkoa, baina Estatuak edo Ròcamador udalerriak ez zuen finantzaketarik eman, prozesu batek hondatu baitzuen.
1855. urtearen hasieran, Jacques Bardou, Cahors-eko gotzainak, loteria handi bat egiteko burutazioa izan zuen dirua biltzeko. Barne Ministerioak lanetarako planak eta aurrekontuak ezartzeko betebeharra ezarri zuen. Departamentuko arkitektoak egin zituen dokumentu horiek, eta aurrekontua prestatu zen. Hiru zozketa egin ziren baina ez zen beharrezko kopurua lortu.
Cahors-eko gotzainak Jean Baptiste Chevalt, Montaubaneko elizbarrutiko apaiz arkitekto eta arkeologo jarri zuen lanen arduradun eta lanak 1858an hasi ziren. Finantziazio publikorik ez zegoenez, eta beste atzerapen batzuk saihesteko, gotzainak ez zituen lanak monumentu historikoen batzordearen kontrolpean jarri, eta, horrek tentsio handiak eragin zituen Loteko prefektuak. Lanak egin ziren eraikin erlijiosoetan eta gazteluan, eta 1872an zati handiena bukatua zegoen.
Erromesaldia eta XX. mendeko biziraupena
aldatu
Erromesaldiaren azken proba, 216 eskailera-maila belauniko igotzean datza, erlijio-gunera iristeko (zazpi eliza eta XIX. mendeko zaharberritzeek eraiki ezin izan zituzten beste hamabi). Azkenik, santutegien barrualdera irizten direnean, igoera horren ondoren, erromesek hainbat objektu uzten dituzte (zinopariak). Ezagunenak dira, oraindik ere, kateetatik askatutako kondenatuen girgiluak, marinel salbatu eta eskertuen ontziak, edo XIX. eta XX. mendeetan kaperaren horman grabatutako eta zintzilikatutako marmol-plakak. Erromesen intsignia "sportelle"-a da.
Gaur egun, Ròcamador, Frantzian turismo gehien jasotzen duten lekuen artean bigarrena da, Mont-Saint-Michell ondoren.
Bere gertuko ingurunetik haratago oraindik badu oihartzuna eta esanahia santutegiak. 2012. urtean, adibidez, Andaluziako herri bateko arkeologia zerbitzuak, Nabas de Tolosan aurkitutako "arabiarren" gezia eskaini zion santutegiari 2012an. Oparia Ama Birjinari eskaini zioten eskerrak emateko, "kristautasunaren garaipenean laguntzeagatik, Espainiako patua aldatu zuen guduan".[12]
Kondairak
aldatu
Santutegi honen inguruan elezahar ugari sortu dira, batzuk erreferentzia politiko-historikoez osatuta. Bada, horietako batzuk Nafarroako erresumaren historiako pasarteak aipatzen dituzte, eta gaur egun ezagunena, Errolanen ezpatarena izan daiteke. San Amadorren hilobiaren gainean, arrokan sartuta, Errolanen Durandal ezpata dago. Errolan Orreagako batailan zauritu zen, eta olifantea jo zuen osaba Karlomagnori laguntza eskatzeko, eta horrek ezin izan zuen sorotsi. Baina Errolanek, hil aurretik, bere ezpata sakratua eman zion Mikel goinageruari, eta Pirinioetako zeruetara bota zuen indar osoz, Ròcamadorren sartu zen arte[13].
1241eko kronika frantses batek dioenez, Navas de Tolosako bataila hemengo Ama Birjinari esker irabazi zuen. Haren zutoihala tropen aurrean jarri baitzen kristauek gudua galdutzat jotzen zutenean, hain zuzen. Gorago azaldu dugun bezala, gudaren aztarna bat erakusketan da da gaur egun mirari hori gogora arazteko.
Rocamadorreko Ama Birjin beltza Euskal Herrian
aldatuEuskal Herrira ere zabaldu zen Ama Birjina horrekiko gurtza, Donejakueko bidearen historiari eta gaskoien migrazioari lotuta. Besteak beste, Lizarran, eliz txiki bat dauka eta Zangotzako Andre Maria Erregina elizan[14] bere irudia gurtzen da. Bestalde Antso VII.ak censum[Oh 1] bat kobratzeko kontratua eman zien eta Antso VI.aren arreba, Santxa, Rocamadorreko mirarien liburuan pasarte bateko protagonista da: "Ito ezin izan zuten emakumea", hain zuzen.[15]
Galeria
aldatu-
Santutegiaren bigarren solairuaren panoramika. Ezkerrean, Ama Birjina Beltzaren basilika dago. -
Ama birjinaren kaperako sarrera. -
Kaperak eta beste eraikin erlijiosoak dauden solairuko zehaztasuna. -
Gaztelua -
Beheko solairua; herrian sartzeko sarrera-arkua. XIX mende amaiera edo XX. mende hasierako argazkia -
Arroilaren ikuspegia -
Jaun Done Mikelen kaperako horma irudia. -
Gazteluaren lorategia -
Eliz gizon eta emakumeak eskaileretan gora belauniko igotzen XX. mende hasieran. -
Gurutze-bidearen helburuan dagoen Hilobi Santua. -
Rocamadorreko Ama Birjinak marinelei laguntza ematen die, eta horregatik bere kaperan, itsasontziak aurki daitezke zinopari moduan Ama Birjinari emanda. -
Rocamadorreko Ama Birjina -
Ama birjinaren kapera -
Ama birjinaren kaperako horman dagoen irudia -
Amador deuna edo San Amador
Oharrak
aldatu- ↑ Jabari handi bat aldi baterako edo biziarteko lagatzea ustiatzeko kontratua zen. "Lagapen hori, ordaindu beharreko mailegu bati lotzen zitzaion, lagatako ondasunen ardura hartzen zuenaren betebeharrak zehazten zituen kontratu zehatz baten bidez. (https://www.um.es/lexico-comercio-medieval/index.php/v/lexico/21681/censo)
Erreferentziak
aldatu- ↑ Population et logements par commune depuis le recensement de 1962 (1961 pour les Dom) à 1999
- ↑ Logement, 1968-2007
- ↑ Population par sexe et âge quinquennal de 1968 à 1999. http://www.recensement-2007.insee.fr+(Noiz kontsultatua: 2010-07-13).
- ↑ Emploi et population active 1999 et 2007
- ↑ Revenus fiscaux des ménages en 2008
- ↑ Créations et stock d'établissements par commune en 2009
- ↑ Nombre d'équipements des services aux particuliers
- ↑ Nombre d'équipements et de services dans le domaine du commerce en 2009
- ↑ Exploitations agricoles
- ↑ Michelle Cheveau (zuz.): "Concots, Richesse du patrimoine orale", bil. Carnets de notes, 1998ko abendua, 430 or. (ISBN 2-9510050-6-7)
- ↑ (Ingelesez) Almost Kings - Henry the Young King. 2018-03-1.
- ↑ Gezia gordetzen duen kaxan irakurritako etiketan.
- ↑ (Gaztelaniaz) Arlote, Pepe. (2022-01-04). «Los 126 milagros de la Virgen Negra de Rocamadour» Deia.
- ↑ (Gaztelaniaz) Labeaga Mendiola, José Cruz. (1987). «EL CULTO A LA VIRGEN DE ROCAMADOR ENSANGUESA» Narria: Estudios de artes y costumbres populares 45-46: 15-20. ISSN 0210-9441 ISSN-e 0210-9441..
- ↑ (Gaztelaniaz) Hermoso de Mendoza, Javier. (2018). Rocamador. .
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu- (Frantsesez)Résumé statistique[Betiko hautsitako esteka] INSEEren udalerriko estatistiken laburpena.
- (Frantsesez)Évolution et structure de la population[Betiko hautsitako esteka] INSEEren udalerriko datuen fitxa.
- (Frantsesez)France par comune Frantziako udalerri guztietako datu zehatzak mapa baten bitartez eskuragarri.
- (Frantsesez) Service de la Communication du Sanctuaire Notre-Dame de Rocamadour: Sanctuaire de Notre Dame de Rocamadour.
Datuak: Q382628
Multimedia: Rocamadour / Q382628