Manxera
Manxera[2] (manxeraz, Gaelg edo Gailck[3]; ingelesez, Manx) —Manxeko gaelera izenaz ere ezaguna— Man uhartean (Erresuma Batua) hitz egiten den zelta hizkuntza da. Gaelera hizkuntzen azpitaldean sailkatzen da.
| Manxera | |
|---|---|
| Gaelg | |
 Manxeraren dialektoen mugak. | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Man uhartea |
| Hiztunak | Lehen hizkuntza: 56[1] Bigarren hizkuntza: 1.689 (biztanleen % 2,2) (2001) |
| Rankinga | Ez 100 mintzatuenen artean |
| Ofizialtasuna | Man uhartea |
| UNESCO sailkapena | 5: arrisku kritikoan |
| Araugilea | Coonseil ny Gaelgey |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza zeltak Uhartetar hizkuntza zeltak Hizkuntza goidelikoak | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | aditza-subjektua-objektua, nominatibo-akusatibo hizkuntza, hizkuntza azentuala eta hizkuntza fusionatzailea |
| Alfabetoa | latindar alfabetoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-1 | gv |
| ISO 639-2 | glv |
| ISO 639-3 | glv |
| Ethnologue | glv |
| Glottolog | manx1243 |
| Wikipedia | gv |
| Linguasphere | 50-AAA-aj |
| Linguist List | glv |
| UNESCO | 387 |
| IETF | gv |
| Endangered Languages Project | 8601 |
1974an hil zen Ned Maddrell, manxeraren usadiozko azken hiztuna. 1980ko hamarkadan, helduaroan manxera ikasia zuten hainbat ekintzailek beren seme-alabak elebidun hezteari ekin zioten, manxera eta ingelesa irakatsita.[4] Egun, hizkuntza biziberritzeko ahalegin horien ondorioz, berriz ere badira manxera lehen hizkuntzatzat duten hiztunak, horietako asko haurrak.[1] Izan ere, eskolak emateko hizkuntzatzat manxera darabilte Bunscoill Ghaelgagh (ahoskera: [bʊn-skolʲ ɣɪlgax]) ikastetxean. Man uharteko Balley Keeill Eoin herriko (ingelesez, Saint John's) Lehen Hezkuntzako eskola horretan, 4 urtetik 11ra bitarteko haurrak hezten dituzte.[5]
Hiztegia
aldatuJarraian, manxerazko hitz batzuk inguruko hizkuntzetakoekin (ingelesa, Eskoziako gaelera eta irlandera) alderatzen dira. Irlanderazko edo Eskoziako gaelerazko baliokidea aukeratzean, kasu bakoitzean bietatik gertukoena hartu da.
Argipena: gd = Eskoziako gaelera, ga = Irlandako gaelera
| Manxera | Euskara | Irlanderazko edo Eskoziako gaelerazko baliokidea |
| Moghrey mie | Egun on | Maidin mhaith (ga), Madainn mhath (gd) |
| Fastyr mie | Arratsalde on / Arrasti on | Feasgar math (gd) |
| Slane lhiat | Agur | Slán leat (ga), Slàn leat (gd) |
| Gura mie ayd | Eskerrik asko | Go raibh maith agat (ga) |
| baatey | txalupa | bàta (gd), bád (ga) |
| barroose | autobus | bus (ga eta gd) |
| blaa | lore | bláth (ga) |
| booa | behi | bó (ga eta gd ) |
| cabbyl | zaldi | capall (ga) |
| cashtal | gaztelu | caisleán (ga), caisteal (gd) |
| creg | harri / arroka | carraig (ga), creag (gd) |
| eeast | arrain | iasc (ga), iasg (gd) |
| ellan | uharte | eilean (gd), oileán (ga) |
| gleashtan | auto / ibilgailu | gluaisteán (ga) |
| kayt | katu | cat (ga eta gd) |
| moddey | txakur | madadh (ga eta gd), madra (ga)) |
| shap | denda | siopa (ga) |
| thie | etxe | taigh (gd), teach (ga)) |
| eean | txori | éan (ga), eun (gd) |
| jees | pare / bikote | dís (ga), dithis (gd) |
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b 2006ko irailean, 56 ikaslek Manxerazko Eskolan ikasten zuten. Horiek manxera lehen hizkuntza duten hiztun gisa hartzen dira, umetatik manxera eta ingelesa, maila berean, ikasi baitituzte.
- ↑ 47. araua - Hizkuntza hilak eta klasikoak. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-12-23).
- ↑ Ikus hizkuntza horri buruzko artikulua, manxeraz.
- ↑ (Ingelesez) K. David HARRISON: «Manx: How a Unique Island Got Its Voice Back», National Geographic, 2015-02-20.
- ↑ Bunscoill Ghaelgagh eskolaren webgunea, manxeraz eta ingelesez (2010eko uztailaren 7an hartua).
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu- (Ingelesez) Manxeraren Ikasketa Gunea
- (Ingelesez) Manxerari buruzko estekak
| Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu. |
Datuak: Q12175
Multimedia: Manx language / Q12175