Leonardo Sciascia

Leonardo Sciascia
	; Irudi gehiago
; Europarlamentaria
; Italiako Errepublikako diputatua
; Europarlamentaria
Bizitza
Jaiotza	Racalmuto, 1921eko urtarrilaren 8a
Herrialdea	Italiako Erresuma (1921eko urtarrilaren 8a - 1946ko ekainaren 18a); Italia (1946ko ekainaren 18a - 1989ko azaroaren 20a)
Lehen hizkuntza	italiera
Heriotza	Palermo, 1989ko azaroaren 20a (68 urte)
Hobiratze lekua	Grave of Leonardo Sciascia (en) ; Racalmuto cemetery (en)
Heriotza modua	: Mieloma
Hezkuntza
Hizkuntzak	italiera; frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, idazlea, kazetaria, eleberrigilea, antzerkigilea, gidoilaria, poeta, saiakeragilea eta maisu/maistra
Lantokia(k)	Estrasburgo; Brusela eta Erroma
Lan nabarmenak	ikusi Equal Danger (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Bagutta Prize (1986) ; Crotone Prize (1962) : The Day of the Owl (en) ;
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Radical Party (en)

Leonardo Sciascia (Racalmuto, 1921eko urtarrilaren 8a – Palermo, 1989ko azaroaren 20a), idazle, saiakeragile eta politikari italiarra. Hainbat egunkari eta aldizkaritako kolaboratzailea izan zen, eta beti esku-hartze aktiboa izan zuen Italiako arazo politiko eta sozialetan.

Bizitza

Leonardo Sciasciaren esaldi bat Racalmuto herrian.

Leonardo Sciascia Racalmuton jaio zen, Agrigentoko probintzian (garai hartan Girgenti deitua). Bi anaia zituen, bera baino gazteagoak. Aita, Pasquale Sciascia, sufre-meategi bateko bulegaria zen, eta ama, Genoveffa Martorelli, etxekoandrea, artisau familia bateko alaba; idazlearen historiak sufre-meategian ditu sustraiak, izan ere haren aitak eta aitonak bertan lan egiten zuten.

Ikasketak

Zazpi urte zituenean, lehen hezkuntza hasi zuen Racamulton eta hasiera-hasieratik irakurle sutsua izan zen. Familia osoa Caltanissettara joan zen bizitzera 1935ean eta bera “IX Maggio” Maisu Eskolan matrikulatu zen; Vitaliano Brancati irakasle izan zuen bertan eta, denboraren poderioz, Leonardoren eredu bilakatu zen eta idazle frantziarren lanak irakurtzera bultzatu zuen. Giuseppe Granata (ondoren senatari komunista bihurtu zena) ere izan zuen irakasle, eta berari esker, Estatu Batuetako literatura eta ilustratuak ezagutu zituen. Bere autobiografian dio Caltanissettan bere bizitzako urterik onenak igaro zituela, urte ahaztezinak; bertan bizi izan zituen bere bizitzako lehenengo esperientziak eta aurkikuntzak, eta baita bere prestakuntza kulturalaren oinarria jaso ere.

Lizentziatura eta lehen lanak

Leonardo Sciasciari Racalmuton ipinitako estatua.

Soldadutza egitera joateko deitu ziotenean, osasun azterketan bi aldiz ez zuten onartu; hirugarrenean, ordea, bai, baina eginkizun sedentarioak egokitu zizkioten. 1941ean maisu-titulua lortu zuen; urte hartantxe hasi zen lanean bere herrian, ez ordea eskolan, baizik eta gari uztak kontrolatzen zituen Estatuaren partzuergo batean. Lan horretan, 1948ra arte aritu zen eta horri esker gertutik erzagutu ahal izan zuen bere herriko nekazarien bizimodua.

1944an ezkondu zen, Racalmutoko eskola elementalean irakasten zuen Maria Andronico izeneko maistra batekin; bi alaba izan zituzten, Laura eta Anna Maria.

Sciasciaren anaia batek, Giuseppek, bere buruaz beste egin zuen 1948an, eta heriotza hark eragin sakona izan zuen Leonardoren aldartean. 1949an, Racalmutoko eskola elementalean hasi zen irakasten.

Lehen idazlanak: poesia eta saiakerak

1950ean Favole della dittatura argitaratu zuen eta Pier Paolo Pasoliniren ohar eta hitzaurrearekin. Liburua hogeita zazpi poesia-testu laburrez osatuta dago.

Bi urte geroago, 1952an, La Sicilia, il suo cuore poesia-bilduma argitaratu zuen, Emilio Greco eskultore siziliarraren irudiekin.

1953an, Siziliako Gobernuak emandako “Pirandello saria” eman zion, Pirandello e il pirandellismo saiakera idazteagatik. Urtebete geroago, 1954an, literaturari eta ikerketa etnologikoei buruzko aldizkari antologiko batzuetan idazten hasi zen, eta Salvatore Sciasciak argitaratzen zituen «Galleria» eta «I quaderni di Galleria» aldizkarien zuzendari kargua hartu zuen bere gain.

1956an, Le parrocchie di Regalpetra deitutako laburpen autobiografikoa argitaratu zuen, bere herriko eskolan irakasle bizi izandako irakasle-esperientzia kontatzeko helburuarekin. Urte horretantxe, Caltanissettako eskola batera bidali zuten lanera.

Erroman: Ipuinak

1957-1958 ikasturtean, Erromako Hezkuntza Publikoaren Ministerioan lanean hasi zen, eta udazken hartan hiru ipuin argitaratu zituen, Gli zii di Sicilia liburu-sortaren barruan aurki ditzakegunak. Liburua La zia d’America ipuinarekin hasten da (Amerikaren mitoa desakralizatzeko asmoz). Bigarren ipuina La morte di Stalin da, eta kasu honetan ere pertsonaia mito bat da, komunismoarena, hain zuzen ere; oraingoan, Stalin da mito horren adierazpena, Calogero Schirò siziliarraren begietan. Hirugarren ipuina, Il quarantotto, Italiako batasunaren garaiko kontakizun batzuk kontatzen ditu siziliar baten ikuspegitik. Ipuin honetan, idazleak klase nagusiaren axolagabekeria eta zinismoa salatu nahi ditu, aurretik Federico De Robertok I Viceré liburuan (1894) eta Giuseppe Tomasi di Lampedusak Gattopardo elaberrian jorratu zuten bide beretsutik.

Liburua argitaratu ondoren, beste ipuin bat gehitu zion 1960ko edizioan, L’antimonio. Kritikarien aldetik oniritzia lortu zuen, eta Pasolinik ipuinari buruzko artikulu bat idatzi zuen Officina aldizkarian. Ipuin horretan, meatzari siziliar baten istorioa kontatzen du; meatzaria, gas leherketa batetik bizirik atera ondoren, Abisiniako gerrara joan zen boluntario, eta geroago Espainiako gerra zibilean parte hartu zuen.

Caltanissettan: eleberriak

Sciascia Erroman geratu zen urtebetez eta itzulitakoan Caltanissettan bizitzen jarri zen familiarekin, bertako Udalaren Irakaskuntza Patronatoan lanpostu bat hartuta.1961ean Hontzaren eguna eman zen argitara, euskaraz Koldo Bigurik itzulia eta Literatura Unibertsala bildumaren barruan Ibaizabal argitaletxeak plazaratua, eta idazlearen lanen erreferentzia genero izango zen polizia-nobelaren lehenengo eredua dela esan daiteke. Eleberri honetan oinarrituko zen 1968an Damiano Damiani zinemagileak egin zuen izen bereko filma; 60ko hamarkadan Sciasciak bere nobelarik entzutetsuenetako batzuk idatziko zituen, siziliar kulturari buruzko ikerketa historikoak ardatz harturik.1963an, XVIII. mendeko Palermo hirian girotutako Il consiglio d'Egitto argitaratu zuen. Bertan Giuseppe Vella abade faltsutzaile trebeak aintzinako kode arabiar bat “asmatzen” du, baroi siziliarrak zilegitasun eta onura askorik gabe utz zitekeena Caracciolo Erregeordearen mesedean.

Saiakera berriro

1964an Morte dell'Inquisitore saiakera edo kontakizun laburra argitaratu zuen; XVII. mendean girotutako liburu honetako pertsonaia nagusia Diego La Matina fraide heretiko siziliarra da, Inkisizioaren biktima izan zena, Siziliako Erresumako Juan Lopez De Cisneros inkisidorea hiltzeagatik.

Ondoko urtean, 1965ean, Feste religiose in Sicilia izeneko beste saio bat argitaratu zuen, Ferdinando Scianna argazkilariaren bilduma baten aurkezpenaren barruan; lan honetan, Sizilia eta Espainia alderatzen ditu, bi herrietako gizartean sineskera erlijiosoek eta mitoek duten garrantziaren ikuspuntutik.

Antzerkia

1965ean, "L'onorevole" izenburuko komedia atera zuen, gobernuaren eta mafiaren arteko konplizitatea gogorki salatzen zuen lana.

Elaberrigintzan berriro

1966an elaberrigintzara itzuli zen, A ciascuno il suo lanarekin, aurreko Hontzaren eguna liburuan erabilitako elaberri beltzaren ereduari jarraituz. Lan honetan, kontakizuneko protagonista institutu-irakasle bat da, Paolo Laureana izenekoa, jakin-min hutsagatik ikertzen hasten dena herriko botikariaren eta haren lagun mediku baten hilketa; ikerketa horretan, herrikoen isiltasunarekin egingo du topo, beladurraren eta ustelkeriaren eraginez. Elio Petri zine-zuzendariak izen bereko film bat egin zuen 1967an liburu honetan oinarrituta.

Palermon

1967an Palermora joan zen bizitzera eta "Siziliako idazleak" zeritzan antologia bat argitaratu zuen Salvatore Guglielminorekin batera.

1969an Corriere della Sera egunkariarekin kolaboratzen hasi zen eta "Recitazione della controversia liparitana dedicata ad A.D." eman zuen argitara; testu honetan, antzezpen moduan kontatzen da Lipariko gotzaindegiak ez zuela ordaindu nahi txitxirio-zama bat saltzeagatik zegokion zerga (XVIII. mendearen hasieran girotuta dago), eta, horretarako, gotzainak zergalariak eskumikatu zituela, baina Erregek eskumika hori bertan behera utzi zuela. Hutsala dirudien istorio honen atzean, ordea, Sobiet Batasunaren eta haren estatu sateliteen arteko harremanei buruzko salaketa bat ezkutatzen da. Izenburuko A.D. inizial horiek Alexander Dubčeki dagozkio, 1968ko Pragako Udaberria deitutakoaren protagonista izandakoari.

Polizia-elaberriak berriro

1971an "Il contesto" eleberria argitaratu zuen, genero beltzera itzulirik. Liburu honetan, Rogas izeneko inspektoreak justiziaren oker baten ondorio den arazo bat konpondu eta epaile batzuen hilketa argitu behar du. Kontakizuna alegiazko herrialde batean gertatzen den arren, argi dago irakurlearentzat herrialde hori Italia dela. Liburu honek ikamika dexente harrotu zuen, ikuspegi politikotik, literaturaren ikuspegitik baino areago, baina Sciasciak ez zuen eztabaida horretan parte hartu nahi izan eta, horregatik, Campiello Sari garrantzitsurako hautagaitzari uko egin zion.

Francesco Rosi zine zuzendariak film bat egin zuen eleberri honetan oinarriturik, Cadaveri eccellenti izenburuarekin, 1976an.

1971an, halaber, egiazko kronika beltzeko gertakizunei salaketa soziala eransteko joerarekin jarraitu zuen, Atti relativi alla morte di Raymond Roussel izeneko lana argitaratuz. Bide horri eutsi zion geroago ere, 1976ko I pugnalatori eta 1978ko L'affaire Moro eleberriekin.

1973an Il mare colore del vino (euskaraz, Itsaso ardo kolorea, Josu Zabaletak itzulia, Erein, 1984) ipuin sorta plazaratu zuen.

Politikagintza

PCIren zerrendetan aurkeztu zen 1975eko udal hauteskundeetan, independente gisa, Palermoko udalerako. Bigarren geratu zen, alderdiko idazkari erregional Achille Occhettoren ondoren eta Renato Guttuso hautagai ospetsuaren aurretik.

Urte hartantxe, La scomparsa di Majorana argitaratu zuen, 30eko hamarkadan desagertu zen Ettore Majorana izeneko italiar fisikari bati buruzkoa.

Bi urtez jarraitu zuen Palermoko udalean, 1977an dimisioa aurkeztu baitzuen, Italiako Alderdi Komunistarekin hainbat desadostasun aurkitu eta gero. 1979an Partito Radicale delakoaren proposamena onarturik, Europar Parlamenturako eta Italiako Diputatuen Ganberarako hauteskundeetara aurkeztu zen; bietarako aukeratua atera ondoren, Diputatuen Ganbara hautatu zuen, bai eta 1983ra arte bertan jardun ere, Aldo Mororen hilketa argitzeko parlamentu-batzordean lan egin zuelarik batez ere; gogor kritikatu zuen Italiar Estatuak Mororen bahiketan zehar erakutsi zuen "jarrera irmoa", Brigada Gorriekin negoziatzearen alde azaldu ere azaldu baitzen, nahiz eta berak argi eta garbi gaitzesten zuen indarkeriaren erabilera. Botorea zorrotz kritikatzen zuen, bai eta haren sekretu aitorrezinak ere. Hainbat delituren aurkako neurriak gogortu eta Estatuaren aparatuei botere bereziak onartu zizkien emergentziazko legeriaren aurka agertu zen; mafiako eta terrorismoko "pentito" edo damutuen erabilera gaitzetsi zuen, bere ustez abantaila gehiegi onartzen baitzien gaizkile damutuei seguruak ez ziren errebelazioak egitearen truke, eta jende errugabea kaltetu zezakeelako. Estatuaren eta terrorismoaren arteko harreman ilunak salatu zituen lehenengoetarikoa izan zen.

1978an "L'affaire Moro" izeneko liburua argitaratu zuen, italiar politikari horren bahiketa eta hilketa eta geroagoko auziari buruz.

Frantziako kulturarekiko harremanak

Urte horietan bidaia ugari egin zituen Parisera eta asko ugaldu ziren kultura frantsesarekin zituen harremanak.

1979an "Candido ovvero un sogno fatto in Sicilia" argitaratu zuen, Voltaire idazle frantsesaren lanean oinarrituta.

1980an "Il volto sulla maschera" eta Anatole France idazle frantsesaren liburu baten itzulpena argitaratu zuen, "Il procuratore della Giudea" ("Le Procurateur de Judée", frantsesez).

1984an "Stendhal e la Sicilia" izenburuzko entsegu bat argitaratu zuen, idazle frantses horren jaiotzaren gorazarrez.

Bizitzako azken urteak

Urte haietan, medikuek mieloma diagnostikatu zioten eta gero eta sarriago joan behar izan zuen Milanera sendatzera, baina, hala ere, idazten jarraitu zuen.

1986an "La strega e il capitano" argitaratu zuen, Alessandro Manzoni idazlearen jaiotza ospatzearren idatzitako entsegua.

Autobiografia kutsuko hiru eleberri poliziako labur plazaratu zituen geroago: "Porte aperte" 1987an, "Il cavaliere e la morte" 1988an eta "Una storia semplice" 1989an, azken hau Caravaggioren maisulan baten lapurretan inspiratua.

Hil baino hilabete batzuk lehenago, bere azken hiru idazlanak egin zituen: "Alfabeto pirandelliano", "A futura memoria (se la memoria ha un futuro)", hil ondoren argitaratua, eta "Fatti diversi di storia letteraria e civile".

Bibliografia

Leonardo Sciasciaren idazlanak

Le favole della dittatura, Bardi, Roma 1950
La Sicilia, il suo cuore, Bardi, Roma, 1952
Pirandello e il pirandellismo, Salvatore Sciascia, Caltanissetta, 1953
Le parrocchie di Regalpetra , Laterza, Bari, 1956 e 1967
Gli zii di Sicilia, Salvatore Sciascia, Caltanissetta, 1958 e Einaudi, Torino, 1960 con l'aggiunta de L'antimonio
Il giorno della civetta, Einaudi, Torino, 1961
Il consiglio d'Egitto, Einaudi, Torino, 1963
Morte dell'Inquisitore, Laterza, Bari, 1964
L'Onorevole, Einaudi, Torino, 1965
Feste religiose in Sicilia (fotografie di Ferdinando Scianna), Leonardo da Vinci, Bari, 1965
A ciascuno il suo, Einaudi, Torino, 1966
Narratori in Sicilia, (in collaborazione con S. Guglielmino), Mursia, milano, 1967
Recitazione della controversia liparitana dedicata ad A.D., Einaudi, Torino, 1969
La corda pazza, Einaudi, Torino, 1970
Atti relativi alla morte di Raymond Roussel, Esse Editrice, Palermo, 1971
Il contesto, Einaudi, Torino, 1971
Il mare color del vino, Einaudi, Torino, 1973
Todo modo, Einaudi, Torino, 1974
Luciano e le fedi (Prefazione ai Dialoghi di Luciano), Einaudi, Torino, 1974
La scomparsa di Majorana, Einaudi, Torino, 1975
I pugnalatori, Einaudi, Torino, 1976
Candido, ovvero un sogno fatto in Sicilia, Einaudi, Torino, 1977
L'affaire Moro, Sellerio, Palermo, 1978
Nero su nero, Einaudi, Torino, 1979
Dalle parti degli infedeli, Sellerio, Palermo, 1979
Il teatro della memoria, Einaudi, Torino, 1981
Conversazioni in una stanza chiusa, (con davide Lajolo), Sperling & Kupfer, Milano, 1981
Kermesse, Sellerio, Palermo, 1982
La sentenza memorabile, Sellerio, Palermo, 1982
Cruciverba, Einaudi, Torino, 1983
Cronachette, Sellerio, Palermo, 1983
Per un ritratto dello scrittore da giovane, Sellerio, Palermo, 1985
La strega e il capitano, Bompiani, Milano, 1986
1912+1, Adelphi, Milano, 1986
Porte aperte, Adelphi, Milano, 1987
Il cavaliere e la morte, Adelphi, Milano, 1988
Ore di Spagna, Pungitopo, Marina di Patti, 1988
Alfabeto pirandelliano, Adelphi, Milano, 1989
Una storia semplice, Adelphi, Milano 1989
Fatti diversi di storia letteraria e civile, Sellerio, Palermo, 1989
A futura memoria (se la memoria ha un futuro), Bompiani, Milano, 1989
Occhio di capra , Piccola Biblioteca Adelphi, Adelphi, Milano, 1990
Opere – 1956.1971, A cura di Claude Ambroise, Classici Bompiani, ISBN 88-452-4413-X
Opere – 1971.1983, A cura di Claude Ambroise, Classici Bompiani, ISBN 88-452-5001-6
Opere – 1984.1989, A cura di Claude Ambroise, Classici Bompiani, ISBN 88-452-5302-3

Sciascia euskaraz

Itsaso ardo kolorea (Il mare colore del vino), itzultzailea Josu Zabaleta, Erein, 1984.
Hontzaren eguna (Il giorno della civetta), itzultzailea Koldo Biguri, Ibaizabal argitaletxea, Literatura Unibertsala bilduma, 1991.

Film bihurtutako Sciasciaren idazlanak

1967: A ciascuno il suo di Elio Petri
1968: Il giorno della civetta di Damiano Damiani
1969: Un caso di coscienza di Giovanni Grimaldi
1976:
- Cadaveri eccellenti di Francesco Rosi, tratto dal romanzo Il contesto
- Todo modo di Elio Petri
- Una vita venduta di Aldo Florio, dalla novella L'antimonio
1990: Porte aperte di Gianni Amelio
1991: Una storia semplice di Emidio Greco
2001: Il Consiglio d'Egitto di Emidio Greco

Kanpo loturak

(Italieraz) Amici di Leonardo Sciascia
(Italieraz) Approfondimento
(Italieraz) Recensione Il giorno della civetta
(Italieraz) Parco letterario Leonardo Sciascia

Datuak: Q317142
Multimedia: Leonardo Sciascia / Q317142