Internacia Fonetika Alfabeto

La Internacia Fonetika Alfabeto (IFA; angle International Phonetic Alphabet [IPA]; france L'alphabet phonétique international [API]) estis kreita de britaj kaj francaj fonetikistoj sub observado de la Internacia Fonetika Asocio, fondita en Parizo dum la jaro 1886. La organizaĵo kaj la alfabeto havas la mallongigon IFA. La IFA intencas esti norma alfabeto por la fonetika skribado de ĉiuj lingvoj. Multajn fojojn dum ĝia historio, la alfabeto ŝanĝiĝis, inkluzive de kelkaj grandaj ŝanĝoj oficialigitaj ĉe la IFA-Kunveno ĉe Kiel (1989); la plej aktuala versio aperis en 1993, reŝanĝita en 1996. La plejparto de la literoj elvenis el la latina alfabeto aŭ estas modifitaj latinaj literoj, kelkaj el ili elvenis el la greka alfabeto, kaj kelkaj aliaj ŝajne ne estas rilataj al iu ajn norma alfabeto.

Internacia Fonetika Alfabeto
fonetika alfabeto
Komenco	aŭgusto 1888 vd
Partoj simbolo de Internacia Fonetika Alfabeto vd
Retejo	Oficiala retejo

Lokoj de artikulacio

Labialo

Bilabialo

Labial-velaro

Labial-alveolaro

Labial-dentalo

Koronalo

Lango-labialo

Interdentalo

Dentalo

Alveolaro

Apeksa konsonanto

Laminalo

Postalveolaro

Alveolo-palatalo

Retroflekso

Dorsalo

Palatalo

Labial-palatalo

Velsono

Uvularo

Uvular-epiglotalo

Radikalo

Faringalo

Epigloto-faringalo

Epiglotalo

Glotalo

Ĉi tiu paĝo entenas fonetikan informon en la IFA, kiu povas ne ĝuste montriĝi per iuj retumiloj.

[Helpon!]

Priskribo

La konsonantoj kiuj elvenas rekte el la latina alfabeto preskaŭ ĉiam similas al siaj esperantaj sonoj: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /m/, /n/, /f/, /v/, /s/, /z/, /h/, /l/, /r/, /j/. Ankaŭ la kvin esperantaj vokaloj /i/, /e/, /a/, /o/, kaj /u/, samas al la IFA-vokalliteroj.

La restantaj simboloj, kiuj estas komunaj inter la IFA-a kaj la latina alfabeto, kiel /c/, /ø/, /y/, kaj /w/, reprezentas sonojn kiuj estas skribataj per tiuj literoj en aliaj lingvoj (en tio w identas al esperanta ŭ). /c/ estas palatala plozivo, kiel en la indonezia lingvo. /y/ estas la vokalo kiun signifas tiu litero en la skandinaviaj lingvoj (aŭ ü en la germana/turka/hungara/estona). La ĝenerala principo estas uzi nur unu simbolon por ĉiu fonemo, evitante du- aŭ tri-literaĵojn tiajn kiaj "sh" en la esperanta -h-sistemo, sx en la x-sistemo, "th" en la angla, "ch" kaj "eau" en la franca, "sch" kaj "ng" en la germana ktp.

La literoj kiuj estas modifitaj latinaj literoj ofte signifas similan sonon. Ekzemple, ĉiu retrofleksa konsonanto havas la saman simbolon al la sammaniere elparolata alveola konsonanto, kun hoketo ĉe la fundo de la litero.

Diakritiloj povas esti kombinataj kun IFA-literoj por skribi modifetitajn fonetikajn sonojn aŭ artikulaciajn ŝanĝetojn. Ekzistas ankaŭ specialaj signoj por supersegmentaĵoj kiel akcento kaj tono.

Kiam oni enmetas IFA-literojn en alian skribmanieron, ili estas izolataj el la resto de la teksto aŭ per diagonalaj strekoj ("/") aŭ per angulaj brakumoj ("[" kaj "]"). Lingvistoj uzas brakumojn kiam ili skribas laŭparole kaj montras ĉiun aŭdeblan kvalitan distingon de ĉiu sono. Ili uzas diagonalajn strekojn por montri nur la distingojn inter sonoj, kiujn uzas la lingvo por distingi inter vortoj.

IPA-numeroj

Ĉiu IFA-litero havas propran numeron, por ne estu konfuzo inter similaj signoj (ekzemple, ɵ kaj θ, ɤ kaj ɣ, or ʃ kaj ʄ) dum presado de manskribaĵoj. Diversaj grupoj havas diversaj intervaloj de numeroj.

Numerojn havas ne nur fonemoj, sed ankaŭ aliaj signoj. Ekzemple, la vasta antaŭa nerondigita vokalo [a] havas la numeron 304, la diakrita signo de centrigo [◌̈] havas numeron 415, do , do la vasta centra nerondigita vokalo [ä] havas IPA-numeron 304 415.

La alfabeto

Konsonantoj

Pulmonikaj Bilabialo Labial- dentalo Dentalo Alveolaro Post- alveolaro Retro- flekso Palatalo Velaro Uvularo Faringalo Epiglotalo Glotalo   Nepulmonikaj kaj pluaj simboloj Nazalo m ɱ n̪ n n̠ ɳ ɲ ŋ ɴ  Klaketo  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ Plozivo p b • • t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Injektivo  ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ Frikativo ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektivo  pʼ tʼ kʼ qʼ sʼ    Alproksimanto    β̞ ʋ ɹ ɻ j ɰ Ceteraj lateraloj  ɺ ɫ Trilo ʙ r • ʀ • Duoblartikulacia alproksimanto  ʍ w ɥ Frapeto • ѵ ɾ ɽ • Duoblartikulacia frikativo  ɕ ʑ ɧ Laterala frikativo ɬ ɮ • • • Afrikato  ts dz tʃ dʒ Laterala alproksimanto l ɭ ʎ ʟ Duoblartikulacia plozivo  k͡p ɡ͡b ŋ͡m

Noto 1: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas voĉan konsonanton.
Noto 2: Ombraj areoj reprezentas artikulaciojn juĝitajn maleblaj.

Vokaloj

Manieroj de artikulacio
Bruanto
Klaketo
Plozivo
Ejektivo
Injektivo
Afrikato
Frotsono
Siblanto
Sonoranto
Nazalo
Frapeto
Trilo
Alproksimanto
Fluanto
Vokalo
Duonvokalo
Lateralo
Ĉi tiu paĝo entenas fonetikan informon en la IFA, kiu eble ne ĝuste montriĝos en ĉiu retumilo. [Helpon!]

	Antaŭa				Centra				Malantaŭa
Malvasta	i	y			ɨ	ʉ			ɯ	u
			ɪ	ʏ			ʊ
Mezmalvasta	e	ø			ɘ	ɵ			ɤ	o
					ə
Mezvasta	ɛ	œ			ɜ	ɞ			ʌ	ɔ
	æ				ɐ
Vasta	a	ɶ							ɑ	ɒ

Noto: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas rondigitan vokalon.

Supersegmentaĵoj

ˈ	Ĉefakcentita silabo
ˌ	Duarange akcentita silabo
ː	Longeco
ˑ	Duone longa sono
˘	Mallongegeco
.	Silaba limo
|	Malgranda akcentogrupo (silabareto)
‖	Granda akcentogrupo (intonacio)
‿	Kunligilo (manko de aparteco)

Tonoj kaj akcentoj

e̋ aŭ ˥	Altega tono
é aŭ ˦	Alta tono
ē aŭ ˧	Meza tono
è aŭ ˨	Malalta tono
ȅ aŭ ˩	Malaltega tono
ě	Altiĝanta tono
ê	Malaltiĝanta tono
↓	Tona malaltigo
↑	Tona altigo
↗	Tutfraza tona altigo
↘	Tutfraza tona malaltigo

Diakritiloj

Diakritaj signoj

n̥ d̥	Senvoĉa	b̤ a̤	Spire voĉa	t̪ d̪	Dentala
s̬ t̬	Voĉa	b̰ a̰	Knare voĉa	t̺ d̺	Langopinta
tʰ dʰ	Aspiracia	t̼ d̼	Langolabiala	t̻ d̻	Langlamena
ɔ̹	Pli rondigita	tʷ dʷ	Bilabialigita	ẽ	Nazaligita
ɔ̜	Malpli rondigita	tʲ dʲ	Palataligita		Nazala konsonantofino
u̟	Antaŭigita	tˠ dˠ	Velarigita		Laterala konsonantofino
i̠	Malantaŭigita	tˁ dˁ	Faringita		Sen aŭdebla konsonantofino
ë	Alcentrigita	l̴	Velarigita aŭ faringita
e̽	Mezigita kaj alcentrigita	e̝	Malvastigita
ɹ̩	Silabnuklea	e̞	Vastigita
e̯	Nesilabnuklea	e̘	Antaŭigita langobazo
ə˞	Ro-eca	e̙	Malantaŭigita langobazo

Noto: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas rondigitan vokalon.

Vidu ankaŭ

• Loko de artikulacio
• Maniero de artikulacio
• Germana lingvo
• Lingvistiko
• Fonologio
• Akcento
• Diakrita signo
• SAMPA
• Listo de fonetikaj temoj
• Brajlo de IFA

Eksteraj ligiloj

• Oficiala hejmpaĝo de la IFA (angle)
• Interagaj tabeloj pri IFA
• Fonetika tajpilo Arkivigite je 2011-11-05 per la retarkivo Wayback Machine
• angle International Phonetic Alphabet (IPA) Chart in Unicode and XHTML/CSS — IFA-tabelo kaj tajpilo
• ^canIPA Natural Phonetics (angle, itale kaj france, kun PDF-dosieroj) Arkivigite je 2005-05-09 per la retarkivo Wayback Machine : Tre vastigita versio de la IFA/IPA (500 bazaj simboloj, 300 aldonaj kaj 200 kromaj), fare de Luciano Canepari [Luĉano Kanepari], profesoro ĉe la Universitato de Venecio (kiu krome estas Esperantisto kaj interesiĝas kaj verkas ankaŭ pri Esperanta fonetiko).