Plurlingveco
Plurlingveco[1] aŭ multlingveco[2] (ankaŭ en nombro de aliaj lingvaj versioj de Vikipedio) povas koncerni la fenomenon de sola homo parolanta du aŭ pli da lingvoj, de komunumo de homoj parolantaj du aŭ pli da lingvoj, aŭ de kontakto inter homoj parolantaj malsamajn lingvojn.
Plurlingvaj homoj estas kvante superaj al unulingvaj en la homaro.
Por plurlingva homo oni fojfoje uzas la vorton «poligloto», precipe se la homo scipovas multajn lingvojn (multlingveco) aŭ lernas lingvojn ŝatokupe.
Generale, oni parolas pri dulingveco kaj trilingveco por la fenomenon de sola homo parolanta de du kaj tri lingvoj.
Kiu defendas plurlingvecon, diris ke estas bona ĉar povas eviti ke kelkaj lingvoj malaperos. Ekzistas multaj lingvoj kiuj malaperas kaj 90% da lingvoj en la mondo povas malaperiĝi en ĉirkaŭ 50 jarojn.
"Multlingveco signifas, ke niaj pensoj ne kongruas al aparta lingvo, aŭ alkroĉiĝas al siaj vortoj. Nia multlingva lingvo estas la lingva libereco de nia spirita libereco." - Mario Wandruszka (1911-2004)[3]
Plurlingveco en Eŭropo
redaktiEkzistas oficiala leĝaro pri plurlingveco en Eŭropa Unio. Sed, la unua lingvo kiu volas lerni multaj eŭropaj personoj, estas la angla. Grupo de Intelektuloj por Interkultura Dialogo, kreita je instigo de la Eŭropa Komisiono, faris proponojn (2008) por fortigi Eŭropon pere de la diverseco de lingvoj[4]. Ĉiuj lingvoj, kulturoj, religioj aŭ valoroj estas respektindaj ĉar ili devenas de malsimilaj kulturaj evoluoj[5].
En 2016 okazis poliglota kunveno en Bratislavo, kie proksimume triono de la partoprenantoj parolis Esperanton. Multegaj esperanto-parolantoj subtenas la ideon ke lingvoj valoras esti protektataj kontraŭ lingva hegemonio kaj ke lingva diverseco estas riĉaĵo[6] kaj konservinda heredaĵo de la koncernaj parolkomunumoj.
Esperantista konsorcio el 9 partneroj de 6 landoj, gvidata de kroata Esperanto-eldonejo Izvori lanĉis en 2017-2018 la Erasmus+-projekton. “Multlingvisma Akcelilo”[7] Vidu ankaŭ: Esperanto en EU
Alternativoj
redakti
En la tuta mondo, kulturo havas multajn formojn, ekzemple ĝia lingvo, ĝia tradicio, ĝia propra muziko, ktp. Pro tio, registaroj de hispanaj landoj en Ameriko pensas ke estas bona ideo instrui al sia popolo la indiĝenajn lingvojn, kiaj la gvarania.
Ankaŭ ekzistas personoj kiuj pensas ke estas bona ideo por la mondo, uzi planlingvon, ekzemple Esperanton.
Kaj aliaj personoj pensas ke estas bona ideo por la mondo, uzi mortintan lingvon. Ekzemple, la latina lingvo.
Arto
redaktiMuziko
redaktiPliaj informoj: Multlingveco en muziko.
Teatro
redaktiLa uzo de pluraj lingvoj ekzemple en unusama arta prezento estas simbolo de internacia "inter-lingva" aranĝo. Needcompany, internacia teatra kompanio en Bruselo, ofte ludas verkojn de Ŝekspiro,en kiuj la aktoroj foje estas devigataj paroli en diversaj lingvoj. Tiel la teatraĵo fariĝas aktiva lingva ago kaj formo de lingvopolitiko en Bruselo[8].
Vidu ankaŭ
redakti- Internaciigo
- Dua lingvo
- Dulingveco
- Fremda lingvo
- Lingvaj rajtoj
- Poligloto
- Plurlingveco en Luksemburgo
- Eŭropa observejo pri plurlingveco
- Eŭropa konferenco pri plurlingveco
- Eŭropa Tago de Lingvoj
- Fremda lingvo
- Antoine Cassar
- Ingrid Piller
- Denny Vrandečić
- Lingva diverseco
- Kultura diverseco
- Translingvado
Referencoj
redakti- ↑ Noto : Plurlingveco indikas la ĉeeston de multaj lingvoj en la persona posedo de individuo. Fonto : La Salcburga Deklaro por Multlingva Mondo (decembro 2017, PDF)
- ↑ Noto : Multlingveco indikas la uzon de multaj lingvoj en socio aŭ grupo. Ekzistas pluraj specoj de multlingveco; difinoj povas esti aplikataj al individuoj, komunumoj, ŝtataj kaj internaciaj organizaĵoj. Fonto : La Salcburga Deklaro por Multlingva Mondo (decembro 2017, PDF)
- ↑ (germana) Die Mehrsprachigkeit des Menschen (la plurlingveco de la homo), Deutscher Taschenbuch Verlag, Unabridged Edition, Munich 1981 ISBN 3-423-01723-6, p. 334
- ↑ (fr) Un défi salutaire comment la multiplicité des langues pourrait consolider l’Europe (Bonvena defio - kiel la multlingvismo povus foritigi Eŭropon, Eŭropa Komisiono, Bruselo, 2008.
- ↑ (fr) Boris Cyrulnik, La force de penser par soi-même, Youtube-filmeto, la 28-an de novembro 2022
- ↑ (Esperanto kun angla subtekstigo) Evildea, Ĉu Esperanto savos aŭ estingos la aliajn lingvojn ? (Will Esperanto save or extinguish the other languages), YouTube
- ↑ Eŭropa Bulteno, numero 176, decembro 2017.
- ↑ (nl) Rudi Laermans, Ruimten van cultuur, (PDF), p. 79, eld. Van Halewyck, Leuven, 2001
Bibliografio
redakti- (angla) "THE MIME VADEMECUM - Mobility and Inclusion in Multilingual Europe" (senpaga PDF je peto tie ĉi) : kolekto de 72 demandoj pri plurlingveco por tiuj, kiuj bezonas kompreni multlingvismon aŭ ekkompreni lingvajn aferojn. Legantoj povas uzi la 'vademekon' kiel ilon por konatiĝi kun la plej novaj progresoj en esploro pri lingva politiko, junio 2018, MIME.
- (esperanto, germana), Werner Bormann, Helmar G. Frank, Por plurlingveco de Eŭropo - Für Europas Mehrsprachigkeit, Akademia Libroservo de Institut für Kybernetik, 1994, ISBN 3-929853-02-7
Eksteraj ligiloj
redakti- Esperanto akcelas plurlingvecon, Esperanta retradio, la 27-an de majo 2017.
- Plurlingveco estas sana (1/2), Esperanta retradio, la 18-an de majo 2017.
- La projekto "Plurlingva alfabetigo", Esperanta retradio, la 11-an de novembro 2016.
- (angla) The Salzburg Statement for a Multilingual World (la deklaro de Salzburg por multlingva mondo), kun traduko al Esperanto de la deklaro de lingvistoj por multlingva mondo, la 12-a de decembro 2017.