Amerika oksikoko
La amerika oksikoko (Vaccinium macrocarpon) - ankaŭ nomata grandfrukta vakcinio aŭ grubero laŭ la platdiĉa: Kraanbeere (kraan= gruo) aŭ la angla: Cranberry (cran= gruo) - estas tapiŝema arbusto, kun fajnaj branĉoj, kreskanta oriente de Norda Ameriko.
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Vaccinium macrocarpon
| ||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Vaccinium macrocarpon Aiton 1789 | ||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||
Ĝi estas specio de genro vakcinio (Vaccinium) el la familio Erikacoj (Ericaceae). La populara nomo grubero venas de la filamentoj de la floro, kiuj formas grusimilan bekon. [1]
Vakcinioj hejmiĝis en Eŭropo, Azio kaj Nordameriko. La amerika specio Vaccinium macrocarpon estas pli robusta ol la ordinara vakcinio (Vaccinium oxycoccus).[2]
La grubero estas kultivata en Usono, precipe en Nov-Anglio grandskale. Tie la beroj estas manĝataj aparte dum la Tago de rikolto. La grubero esta pli amara kaj acida ol la eŭropa vakcinio.
Priskribo
redakti
La planto esta ĉiamverda arbusto aŭ ĥamefito, kiu disvastigas sin per fadenformaj kuŝantaj branĉoj. La kreskoformo esta kuŝanta - altenkreskanta, tio signifas ke la malnovaj partoj de la branĉoj kuŝas sur la grundo kaj kreskigas radikojn, la branĉpintoj staras vertikale. La branĉoj senfine kreskas (ĝis 1 m jare), kaj la malnovaj partoj formortas post kelkaj jaroj kiam ili estas superkreskantaj de najbaraj plantoj aŭ de musko. Kampo kun gruberoj tial aspektas kiel razeno. Unuopaj plantoj ne estas videblaj.
La foliaj estas ĉiamverdaj kaj 1 ĝis 2 cm longaj; oblongaj – ovformaj kun pintaj apeksoj. La floroj estas rozkoloraj-blankaj kun forte refalditaj petaloj. La frukto similas laŭ la grandeco al malgrandaj ĉerizoj. La naturaj fruktoj estas brile ruĝaj. La beroj havas kvar aerkamerojn, per tio la bero estas pli malpeza ol akvo.
Disvastiĝo
redaktiLa natura hejmejo de Vaccinium macrocarpon estas en pluvmarĉoj en orienta Nordameriko. La disvastiĝ-regiono etendiĝas de Nov-Brunsviko kaj Novlando en Kanadoa kaj dude ĝis Norda Karolino, Tenesio kaj Virginio.
Vaccinium macrocarpon hejmiĝis kiel novplanto en pluraj marĉoj de Germanio kaj la nederlandaj insuloj Terschelling kaj Vlieland [3]
Rikolto
redakti
La beroj esta multe pli malpezaj ol akvo. Por rikolti la berojn oni inundas la kampojn. La beroj drivas sur la akvosurfaco, kie oni povas kolekti ilin facile. En Eŭropo Latvio estas la lando kun la plej granda produkta kapacito de gruberoj.[4] La sendifektaj kaj maturaj fruktoj estas vendataj freŝe. El tromaturaj fruktoj estas farataj kompoto aŭ suko. La suko estas esenca ingredienco de Cosmopolitan-koktelo.
Kultivaroj
redaktiEstas konataj ĉ. 130 kultivaroj de la grubero, parte kun malhelruĝaj ĝis nigraj beroj. Sed nombro de la komerce la plej kultivataj kultivaroj estas nur 12. La plej gravaj estas Ben Lear, Early Black, Howes, McFarlin kaj Searles.[5]
Malsanoj
redaktiLa folioj de la grubero povas esti atakataj de la fungo Exobasidium perenne.[6]
Referencoj
redakti- ↑ Bitte, was sind eigentlich Cranberrys? In: Welt Online.
- ↑ Britannica, 2004
- ↑ online atlas of the British and Irish flora.
- ↑ Mintauts Abolins, Rudite Sausserde, Marta Liepniece, Dace Sterne: Cranberry and blueberry production in Lavia. In: Agronomijas Vestis, 12, 2009, S. 7–13.
- ↑ Artbeschreibung, Arkivigite je 2007-11-21 per la retarkivo Wayback Machine In: uga.edu. (engl.)
- ↑ Nancy L. Nickerson: A previously unreported disease of cranberries caused by Exobasidium perenne sp. nov. In: Canadian Journal of Plant Pathology, 6, Nr. 3, 1984, S. 218–220.
Literaturo
redakti- Karl Stoll, Ulrich Gremminger: Besondere Obstarten. Vom Reichtum seltener, südländischer und wildwachsender Früchte. Eugen-Ulmer-Verlag, Stuttgart 1986, ISBN 3-8001-6186-9.
Eksteraj ligiloj
redakti- Kranbeeren können Gefäße bei Arteriosklerose wieder elastisch machen. In: wissenschaft.de
- Kranbeeren machen Darmviren den Garaus. In: wissenschaft.de
- Kariesschutz mit Cranberries In: stern.de
- Vaccinium macrocarpon bei Pfaf.org, (englisch)
- tela botanica Arkivigite je 2009-11-07 per la retarkivo Wayback Machine france
