Alciono

Ĉi tiu artikolo temas pri Eŭropa alciono. Por informoj pri la tuta familio de birdoj kutime nomataj alcionoj, vidu la artikolon Alcededoj.

La Eŭropa alciono (Alcedo atthis) estas la plej konata specio de alcionoj, kaj la sola inter ili kiu renkonteblas en Eŭropo. Ĝi estas malgranda brilkolora birdo kun brile bluaj supraj partoj de plumaro kaj oĥra aŭ oranĝkolora brusto kaj ventro, kiu specialiĝas je kaptado de fiŝoj en freŝakvaj riveroj aŭ lagoj. Ĝia arealo kovras grandan parton de Eŭroazio, de okcidenta Eŭropo ĝis sudorienta Azio, kaj en tiuj regionoj oni de tempo al tempo simple nomas ĝin "alciono". Ankaŭ la vorto "alcedo", pli propra por la tuta genro, iam uzatas por tiu ĉi specio.

Kiel legi la taksonomion

Eŭropa alciono

Biologia klasado

Regno:	Animaloj
Filumo:	Ĥorduloj
Klaso:	Birdoj
Ordo:	Koracioformaj
Familio:	Alcededoj Alcedinidae
Subfamilio:	Riveralcionoj Alcedinidae
Genro:	Alcedo
Specio:	A. atthis

Dunomo

Alcedo atthis
(Linnaeus, 1758)

Konserva statuso

Konserva statuso: Malplej zorgiga

Arealo de Eŭropa alciono. Verda: tutajare, flava: nur en reprodukta sezono, blua: nur vintre.

Aliaj Vikimediaj projektoj

Sistematiko en Vikispecioj

Komunejo pri Eŭropa alciono

v • d • r

Aspekto

Alciono

Temas pri tute nekonfuzebla specio, eĉ se oni ne vidas sed oni aŭdas ĝin.

Laŭ la korpo ĝi estas tre malgranda birdo, mallonga je 16 cmj. La plej rekonebla koloro de la alciono estas bluo: brillazura bluo ĉedorse (ĉefe kiel vertikala larĝa strio) kun helbluaj punktoj kaj punktostrio kaj iome verda bluo ĉe la flugiloj, ambaŭ bluoj tute brilegaj. La ventro kaj malsupra parto estas oranĝobruna ankaŭ brile. Ĝi havas ankaŭ blankajn makulojn en la gorĝo (pli ampleksa) kaj ambaŭflanke de la kolo (preskaŭ malantaŭ, pli etaj) dividitaj de blua strio al la dorso.

Aliaj fizikaj detaloj estas longega, forta kaj pikega beko, nigra ĉe maskloj kaj kun ruĝa suba makzelo ĉe inoj, granda kapo kompare kun la eta korpo, etaj kruroj ruĝegaj.

Plej surprizege povas esti ĝia vidado dum flugo ekzemple laŭ rojoj aŭ riveretoj kie ĝi kutime loĝas. Unue oni aŭskultas klare ĝian voĉon, kiu konsistas el laŭta "piii" po kvin aŭ dek sekundoj; do, oni povas antaŭimagi pli malpli kie kaj kiam aperos la birdo, kiu flugas laŭ la direkto de la rojo ĉu supren ĉu malsupren. En tiu momento oni vidos brilan bluan punkton kiu flugas rekte kaj rapidege unu aŭ du metrojn super la akvo, kvazaŭ kuglo aŭ sageto blua preterpasos onin kaj daŭre flugos laŭ ties direkto.

Medio

Tiuj orientalisaj kaj palearktisaj birdoj vivas ĉe rojoj, riveroj, kanaloj, lagetoj, ktp. vintre povas translokiĝi al mar bordo aŭ marĉejoj. Ili loĝas ie ajn en Eŭropo (escepte de Skandinavio -krom la suda Svedio-, Skotio, la altaj montaroj alpaj kaj apeninaj aŭ la mediteraneaj insuloj) kaj sudorienta Azio; videblas ankaŭ meze de ambaŭ zonoj. Ofte en la montaro alia specio okupas ties lokon, la cinklo.

La nestojn ili faras kiel abelmanĝuloj en truoj konstruitaj en vertikalaj sablejoj ofte ĉe la samaj akvujoj kie ili fiŝkaptas.

Kutimoj

Pariĝado.

La flugon la alciono faras ĉiam sola (neniam laŭfamilie aŭ laŭgrupe). Se dumfluge ĝi vidos homojn aŭ iun ajn danĝeron, ĝi ŝanĝos la rapidecon de la voĉo al pii pii ĉiun sekundon kaj eĉ povos ŝanĝi la direkton de la flugo dekstren aŭ maldekstren, sed plej ofte ne antaŭen.

Ili manĝas fiŝetojn (65 % de la dieto), ranojn, ranidojn, akvajn insektojn, riverkrabojn ktp. Por kapti ilin la alciono gvatas sur branĉo de arbo, arbusto aŭ roko apud la akvo (ofte dum senmova flugado super ĝi) kaj subite ĝi merĝas kvazaŭ sago, subnaĝas, prenas la ĉaŝaĵon kaj revenas al la sama loko de gvatado kie draste skuas la kaptaĵon kontraŭ la starejo ĝis ties morto. Poste ĝi turnas la predon por engluti unue la kapon kaj neniam dekomence la voston kaj nur poste la birdo englutas tiun. Fotoj kaj filmetoj de fiŝkaptado fare de alciono estas spektaklaj majstroverkoj.

Dum la epoko de reproduktado rapide ili alportas la manĝaĵon al la idoj (ofte ne nur unu fiŝeton sed kelkajn samtempe!). Dum la epoko de flatpariĝado ili alportas predon al la ino kiel allogo aŭ konvinko ke temas pri bonkvalita utila patro.