Geedzeco: Malsamoj inter versioj

'''Geedzeco''' estas socie agnoskata kaj ofte laŭ [[juro]] aŭ laŭ [[eklezio]] firmigita ligo inter personoj, nomataj ''geedzoj'' kiam ili estas viro kaj virino. La plej kutima formo estas la ligo inter unu [[viro]], nomata ''edzo'', kaj unu [[virino]], nomata ''edzino''. En kelkaj landoj eblas, ke iu persono edz(in)iĝu al pli ol unu persono. Nur en 28 landoj eblas [[samseksaj edzeco kaj edzineco]]; en aliaj, nur estas akceptita nur geedzeco. Geedzeco estas [[institucio]], ĉe kiu interpersona rilato (kutime [[amo|ama]] rilato) estas agnoskata de la [[ŝtato]], de [[religio|religia aŭtoritato]] aŭ de ambaŭ. Ĝia signifo dependas de la socia kaj kultura kadro kaj ŝanĝiĝadis dum la homa evoluo. En la plej multaj socioj edzeco komencas per iu speciala [[geedziĝaj kaj partnerec-registriĝaj ceremonioj kaj festoj|geedziĝa ceremonio aŭ festo]] nome [[nupto]].[[Dosiero:HogarthMarriage.jpg|eta|''Marriage à-la-mode'' (Moda edzeco, satira pentraĵo de [[William Hogarth]] 1745.|alternative=|maldekstra]]Edzeco estas socie aŭ ceremonie agnoskita unuigo aŭ laŭleĝa kontrakto inter geedzoj kiuj establas rajtojn kaj devigojn inter ili, inter ili kaj ties filoj, kaj inter ili kaj ties bofamilio,<ref>{{Cite book|last1=Haviland|first1=William A.|last2=Prins|first2=Harald E. L.|last3=McBride|first3=Bunny|last4=Walrath|first4=Dana|year=2011|title=Cultural Anthropology: The Human Challenge|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-495-81178-7|edition=13th}} "''A nonethnocentric definition of marriage is a culturally sanctioned union between two or more people that establishes certain rights and obligations between the people, between them and their children, and between them and their in-laws.''"</ref> same kiel por la socio ĝenerale. La difino de edzeco varias laŭ la diferencaj kulturoj, sed ĝi estas principe [[institucio]] en kiu interpersona rilataro, kutime [[Seksumado|seksa]], estas agnoskita. En kelkaj kulturoj, edzeco estas rekomendata aŭ konsiderata por esti deviga antaŭ persekuti ajnan [[Seksumado|seksan]] aktivecon. Larĝe difinite, edzeco estas konsiderata kultura universalaĵo.

[[Dosiero:Dräkt, Gustav III, gnr 3485 & dräkt, Sofia magdalena, gnr 3502. Fel föremålsref - Livrustkammaren - 16527.tif|eta|Vestaĵoj de svedaj reĝaj geedzoj de 1766, Muzeo Livrustkammaren en Stokholmo.]]
Edzeco povas esti agnoskita de [[ŝtato]], [[organizaĵo]], religisreligia aŭtoritato aŭ eklezio, [[tribo|triba grupo]], loka [[komunumo]] aŭ socia grupo de kolegoj, geamikoj ktp. Ĝi estas ofte rigardita kiel [[kontrakto]]. [[Civila edzecogeedzeco]], kiu ne ekzistas en kelkaj landoj, estas edzecogeedzeco sen religia enhavo farita de registara institucio interkonsentekonforme kunal la geedzafamilia juro de la koncerna jurisdikcio, kaj agnoskita kiel kreanto de rajtoj kaj devigoj propraj deal la edzecogeedzeco. Nuptoj povas esti plenumitaj en nereligia [[Civila edzeco|civila ceremonio]] aŭ en religia etoso pere de [[nupto|nupta]] ceremonio. La ago geedziĝi kutime kreas regulajn aŭ jurajn devigojn inter la koncernaj individuoj, kaj rilate al ajna ido kion ili povus produkti. Laŭ terminoj de jura agnosko, plej suverenaj ŝtatoj kaj aliaj jurisdikcioj limigas edzecon al [[Aliseksemo|aliseksemaj]] paroj kaj nur malgranda nombro de tiuj permesas [[poliginio]]n, [[infana edzeco|infanan edzecon]], kaj [[devigita edzeco|devigitan edzecon]]. Laŭlonge de la 20a jarcento, kreskanta nombro de landoj kaj de aliaj jurisdikcioj estis malpezigintaj la malpermesojn kaj estis permesantaj jurajn agnoskojn por ekzemple [[interrasa edzeco]], [[interreligia edzeco]], kaj plej jŭseĵuse, [[samseksa edzeco]].<ref>[http://blogs.kqed.org/lowdown/2013/07/15/nations-that-have-legalized-same-sex-marriage/ Map: In Legalizing Gay Marriage, England Joins Growing International Community | The Lowdown] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130727195748/http://blogs.kqed.org/lowdown/2013/07/15/nations-that-have-legalized-same-sex-marriage/ |date=2013-07-27 }}. Blogs.kqed.org (15a de Julio 2013). Alirita la 5an de Septembro 2013.</ref> Kelkaj kulturoj permesas la dissolvon de la edzeco pere de [[divorco]] aŭ geedzonuligon. La laŭleĝa malligigo de geedzoj nomiĝas [[divorco]]. En kelkaj areoj, la infana edzeco kaj la poligamio povas okazi spite la ŝtataŝtatan jurojuron kontraŭ tiuj praktikoj.
[[Dosiero:El-matrimonio-romano.jpg|eta|Skulptaĵo reprezentanta paron edziniĝintan en [[Antikva Romo]].|alternative=|maldekstra]]

[[Dosiero:Huwelijksportret van de Prins van Oranje en Prinses Máxima.jpg|eta|Nederlanda reĝa geedziĝo de [[Willem-Alexander (Nederlando)|Willem-Alexander]] kaj [[Máxima Zorreguieta|Máxima]], [[2002]].]]
Individuoj povas geedziĝi pro kelkaj tialoj, inklude juraj, sociaj, [[Libido|libidaj]], emociaj, financaj, [[Spirito|spiritaj]], kaj religiaj celoj. La geedzigitoj povas esti influita per [[Incesto|socie determinitaj reguloj pri incesto]], preskribaj geedzigaj reguloj, gepatra elekto kaj individua deziro. En kelkaj areoj de la mondo, [[aranĝita edzeco]], [[infana edzeco]], [[poligamio]], kaj foje [[devigita edzeco]], povas esti praktikata kiel kultura tradicio. Male, tiaj praktikoj povas esti malpermesitaj kaj punitaj en partoj de la mondo kun komplikoj por la rajtoj de virinoj kaj eĉ pro [[internacia juro]].<ref>[http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2008/ Country Reports on Human Rights Practices for 2008], Vol. 1, p. 1353, US Department of State.</ref> En disvolviĝintaj partoj de la mondo, estis ĝenerala tendenco al certigo pri [[Virinaj rajtoj|samrajteco]] ene de la geedzoj por virinoj kaj laŭleĝe agnoskado de edzeco de paroj [[interreligia edzeco|interreligiaj]] aŭ [[interrasa edzeco|interrasaj]], kaj [[samseksa edzeco|samseksaj]]. Tiuj tendencoj koincidas kun la pli larĝa movado por [[homaj rajtoj]].[[Dosiero:Cartepoly.png|eta|Poligamio en la mondo en [[2015]].|500px500ra]][[Dosiero:Van Eyck - Arnolfini Portrait.jpg|eta|dekstra|180px180ra|Burĝaj geedzoj.]]

[[Antropologio|Antropologoj]] estis proponintaj kelkajn konkurencajn difinojn de edzeco en klopodo por enhavi la ampleksan varion de geedzaj praktikoj observitaj tra kulturoj.<ref name="Bell">{{Cite journal|last=Bell|first=Duran|title=Defining Marriage and Legitimacy|jstor=2744491|url=http://www.economics.uci.edu/~dbell/marriageandlegit.pdf|work=Current Anthropology|year=1997|volume=38|issue=2|pages=237–54|doi=10.1086/204606|issn = 0011-3204 }}</ref> Eĉ ĉe okcidenta kulturo, "difinoj de edzeco estis karenigitaj el unu pinto al alia kaj ĉie intere" (kiel diris Evan Gerstmann).<ref>Gerstmann, Evan. ''[https://books.google.com/books?id=6o9FQgK7H8gC&pg=PA22 Same-sex Marriage and the Constitution]'', p. 22 (Cambridge University Press, 2004).</ref>[[Dosiero:Joseph Israels Jüdische Hochzeit Wien.jpg|eta|Pentraĵo''Juda geedziĝo'', pentraĵo de [[Jozef Israëls]] (1824-1911):de juda geedziĝo (1903).]]

=== LegitimadoLegitimeco de idaro ===

La antropologia manlibro ''Notes and Queries'' (1951) difinis edzecon kiel "unio inter viro kaj virino tia ke filoj naskiĝintaj el virino estas la agnoskita legitimita idaro de ambaŭ partneroj."<ref name="Notes">{{CiteCitaĵo bookel libro|titletitolo=Notes and Queries on Anthropology|publisherjaro=1951|eldoninto=Royal Anthropological Institute|year=1951|pagepaĝo=110}}</ref> Kiel agnosko de praktiko de la [[Nueroj]] de Suda Sudano kiu permesas al virinoj agadi kiel edzo en kelkaj cirkonstancoj (la ''fantoma edzeco''), [[Kathleen Gough]] sugestis modifi tion al "virino kaj unu aŭ pliaj aliaj personoj."<ref name="Gough">{{CiteCitaĵo journal|last=Gough|first=E.el Kathleengazeto|titletitolo=The Nayars and the Definition of Marriage|workfamilia nomo=Gough|persona nomo=E. Kathleen|jaro=1959|gazeto=Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland|year=1959|pagespaĝoj=89:23–34}} Nuera in-ina edzeco estas termino por familio kiu ne havas filojn. Ĝi ne estas formo de lesbanismo.</ref>

En analizo de geedzo inter la Najaroj, nome multvira socio en [[Barato]], Gough trovis, ke la grupo ne havis edzan rolon en la konvencia senco; tiu unueca rolo de okcidento[[Okcidento]] estis dividita inter neloĝanta "socia patro" de la filoj de la virino, kaj ŝiaj amantoj kiuj estis la veraj generintoj. Neniu el tiuj viroj havis jurajn rajtojn al la filoj de la virino. Tio devigis Gough dismeti seksan aliron kiel ŝlosila elemento de edzeco kaj difini ĝin en terminoj de legitimadolegitimeco de idoj sole: edzeco estas "rilataro establita inter virino kaj unu aŭ pliaj aliaj personoj, kiuj havigas filon naskitan al virino sub cirkonstancoj ne malpermesitaj de reguloj de rilataro, kiu ricevas tute nasko-statusajn rajtojn komunajn al normalaj membroj de sia socio aŭ socia tavolaro."<ref>{{CiteCitaĵo bookel libro|lasttitolo=Marriage, Family and Residence|familia nomo=Gough|firstpersona nomo=Kathleen|titlejaro=Marriage,1968|ĉapitro=The FamilyNayars and Residencethe Definition of Marriage|yearloko=1968Nov-Jorko|publishereldoninto=Natural History Press|location=New York|pagepaĝo=68|editorredaktinto=Paul Bohannan & John Middleton|chapter=The Nayars and the Definition of Marriage}}</ref>

Ekonomia antropologo [[Duran Bell]] estis kritikantekritikis la legitim-bazitan difinon sur la bazo ke kelkaj socioj ne postulas edzecon por legitimadolegitimeco. liLi asertis, ke legitim-bazita difino de edzeco estas cirkulavaste akceptita en socioj kie senlegitimadosenlegitimeco ne havas aliajn jurajn aŭ sociajn implikojn por filoj aliajkrom oltio, ke la patrino estas needziniĝinta.<ref name = "Bell" />
[[Dosiero:Boda principios S XX.jpg|dekstra|eta|Geedziĝaj vestoj de la komenco de la 20a jarcento ([[1935]]), [[Barcelono]], [[Hispanio]].]]

[[Edmund Leach]] kritikis la difinon de Gough kiel tro limiga en terminoj de agnoskita legitimigita idaro kaj sugestis, ke edzeco estu vidita en terminoj de diferencaj tipoj de rajtoj[[rajto]]j kiujn ĝi helpas establi. En artikolo de 1955 en la gazeto ''Man'', Leach asertis ke neniu difino de edzeco estu aplikita al ĉiuj kulturoj. Li proponis liston de dek rajtoj asociaj kun edzeco, inklude seksan monopolojmonopolon kaj rajtojn kun respekto al filoj, kun specifaj rajtoj diferencaj inter kulturoj. Tiuj rajtoj, laŭ Leach, inkludis:

# Establi socie gravan 'rilaton de afineco' inter la edzo kaj la gefratoj de sia edzino."<ref>{{CiteCitaĵo journalel gazeto|last=Leach|first=Edmund|titletitolo=Polyandry, Inheritance and the Definition of Marriage|journalfamilia nomo=ManLeach|persona nomo=Edmund|datedato=Dec 1955|volumegazeto=Man|volumo=55|issuenumero=12|page=183|doiCOI=10.2307/2795331|paĝo=183}}</ref>

[[Dosiero:Bride and groom signing the book.jpg|260px260ra|eta|Ĵusaj geedzoj subskribante registron.]]

En artikolo de 1997 en la gazeto ''Current Anthropology'', [[Duran Bell]] priskribas edzecon kiel "rilato inter unu aŭ pliaj homoj (ĉu masklo aŭ ino) en ariĝo al unu aŭ pliaj virinoj kio havigas al tiuj homoj peto-rajton de seksa aliro ene de hejma grupo kaj identigas virinojn kiuj portas la devigon akcepti la petojn de tiuj specifaj homoj." En referenco al "homoj en ariĝo", Bell referencas al korporacio de parencaj grupoj kiaj stirpoj kiuj, post esti paginta fianĉoprezon, retenas rajton por la idaro de virino eĉ se ŝia edzo (stirpano) mortas ([[Levirato]]). En referenco al "homoj (ĉu masklo aŭ ino)", Bell referencas al virinoj ene de la stirpo kiuj povas stariĝi kiel "sociaj patroj" de la filoj de la edzino naskitaj el aliaj amantoj. (Vidu Nueran "fantoman edzecon")<ref name="Bell" />[[Dosiero:Bride-groom-kiss.jpg|dekstra|260px260ra|eta|Tipa foto de ĵusaj geedzoj.]]

'''Monogamio''' estas formo de edzeco en kiu individuo havas nur unu edz(in)on dum sia vivodaŭro aŭ je ajna tempo (seria monogamio).

La kompara studo de edzeco tra la tuta mondo fare de la antropologo [[Jack Goody]] uzante la ''Ethnographic Atlas'' trovis fortan kunrilaton inter intensaintensiva plugagrikulturo[[plugilo|plug]]-[[agrikulturo]], [[doto]] kaj monogamio. Tiu modelo troviĝis en larĝa gamo de eŭraziaj socioj el [[Japanio]] al [[Irlando]]. La majoritato de socioj el Sub-Sahara Afriko kiuj praktikas etendan ŝpatan agrikulturon, kontraste, montras kunrilaton inter "edzinprezo," kaj poligamio.<ref name="Goody 1976 7">{{CiteCitaĵo bookel libro|last=Goody|first=Jack|titletitolo=Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain|yearfamilia nomo=Goody|persona nomo=Jack|jaro=1976|publisherloko=Kambriĝo|eldoninto=Cambridge University Press|location=Cambridge|pagepaĝo=7}}</ref> Plua studado bazita sur la ''Ethnographic Atlas'' montris statistikan kunrilaton inter pliiĝanta grando de socio, la kredo en "altaj dioj" por elteni homan moralon, kaj monogamio.<ref>{{CiteCitaĵo journal|last=Roes|first=Fransel L.gazeto|titletitolo=The Size of Societies, Monogamy, and Belief in High Gods Supporting Human Morality|journalfamilia nomo=Roes|persona nomo=Frans L.|jaro=1992|gazeto=Tijdschrift voor sociale wetenschappen|year=1992|volumevolumo=37|issuenumero=1|pagespaĝoj=53–8}}</ref>

En la landoj kiuj ne permesas poligamion, persono kiu edziĝas en unu el tiuj landoj al persono dum ankoraŭ estas laŭleĝe edz(in)igita al alia fifaras krimon de [[bigamio]]. En ĉiuj okazoj, la dua edzeco estas konsiderata laŭleĝe nula kaj malvalida. Krom ke la dua kaj sekvaj geedziĝoj estas malvalidaj, la bigamiano estas ankaŭ submetebla al aliaj punoj, kiuj varias ankaŭ inter la diversaj jurisdikcioj.
[[Dosiero:Brauysegen im Bett.gif|eta|Plenumo de la ''geedzaj devoj'' antaŭ aŭtoritatoj, gravuraĵo de la 15a jarcento.]]

Registaroj kiuj eltenas monogamion, povas permesispermesi facilan divorcon[[divorco]]n. En multaj okcidentaj landoj la divorcaj indicoj alproksimiĝas al 50%. Tiuj kiuj regeedziĝas kaj poste denove divorcas estas averaĝe 3 fojojn. Divorco kaj regeedziĝo povas tiele rezulti en "seria monogamio", t.e. multoblaj geedziĝoj sed nur unu laŭleĝa edz(in)o je ĉiu tempo. Tio povas esti interpretata kiel formo de plurala pariĝado, kiel ĉe tiuj socioj kie hegemonias inestraj familioj en [[Karibio]], [[Maŭricio]] kaj [[Brazilo]] kie estas ofta rotacio de needzaj partneroj. En ĉio, tiuj estas kalkulitaj je 16 al 24% de la "monogamia" kategorio.<ref>{{CiteCitaĵo book|last=Fox|first=Robinel libro|titletitolo=Reproduction & Succession: Studies in Anthropology, Law and Society|yearfamilia nomo=1997Fox|publisher=Transactionpersona Publishersnomo=Robin|locationjaro=1997|loko=New Brunswick, NJ|pageeldoninto=Transaction Publishers|paĝo=34}}</ref>

Seria monogamio kreas novan tipon de parenco, la "eks-"oj, la eksulo, eksulino. La "eks-edzino", por ekzemplo, restas aktiva parto de la vivo de ŝia "eks-edzo", ĉar ili povas resti kunligita al transpaso de rimedoj (edzinelteno, filelteno), aŭ kunhavado de filzorgado. Bob Simpson notas ke en la brita situacio, seria monogamio kreas la koncepton de "etenda familio" – nombraj familinaojfamilianoj tiele kunligitaj, inklude multhejmaj filoj (eblaj eksuloj povas esti eks-edzino, eks-bofrato ktp., sed ne "eks-filo"). Tiuj "neklaraj familioj" ne kongruas kun la muldilo de la monogamia kerna familio. Kiel serio de konektitaj familianoj, ili similas al la poliginia modelo de separataj familianoj eltenita de patrinoj kun gefiloj, ligita al maskloj al kiuj ili estas aŭ estis edziniĝintaj aŭ divorcitaj.<ref>{{CiteCitaĵo book|last=Simpson|first=Bobel libro|titletitolo=Changing Families: An Ethnographic Approach to Divorce and Separation|yearfamilia nomo=Simpson|persona nomo=Bob|jaro=1998|publisherloko=BergOksfordo|locationeldoninto=OxfordBerg}}</ref>
[[Dosiero:En Tyrkisk Notar, Som Afslutter En Aegtepagt (Martinus Rørbye).jpg|eta|''Turka notario, preparantepreparanta geedziĝon'', en pentraĵo de Martinus Rørbye.]]

Poligamio estas edzeco kiu inkludas pli ol du partnerojpartnerojn.<ref name="Zeitzen">{{CiteCitaĵo book|last=Zeitzen|first=Miriamel Koktvedgaard|title=Polygamy: a cross-cultural analysislibro|url=https://books.google.com/books?id=WIzHjpTJgdQC&pg=PA3|publishertitolo=BergPolygamy: a cross-cultural analysis|pagefamilia nomo=3Zeitzen|persona nomo=Miriam Koktvedgaard|yearjaro=2008|isbneldoninto=Berg|ISBN=1-84520-220-1|paĝo=3}}</ref> Kiam viro estas edzo de pli ol unu virino samtempe, la rilato estas nomata [[poliginio]], kaj ne estas edzeco inter la edzinoj; kaj kiam la virino estas edziniĝinta al pli ol unu edzo samtempe, ĝi estas nomata [[poliandrio]], kaj ne estas geedza ligo inter la edzoj. Se edzeco inkludas multajn edzojn kaj edzinojn, ĝi povas esti nomata [[grupa edzeco]].<ref name=Zeitzen/>

Studo pri molekula [[genetiko]] de tutmonda homa genetika diverseco asertis, ke seksa poliginio estis tipa de homaj reproduktaj modeloj ĝis la ŝanĝo al sedentajnemigrantaj farmistaj komunumoj[[komunumo]]j proksimume antaŭ 10, 000 alĝis 5, 000 jaroj en Eŭropo kaj Azio, kaj pli ĵuse en Afriko kaj Ameriko.<ref>{{Cite journal|author=Dupanloup I, Pereira L, Bertorelle G, Calafell F, Prata MJ, Amorim A, Barbujani G|year=2003|title=A recent shift from polygyny to monogamy in humans is suggested by the analysis of worldwide Y-chromosome diversity|journal=J Mol Evol|volume=57|issue=1|pages=85–97|doi=10.1007/s00239-003-2458-x|pmid=12962309}}</ref> Kiel notite antaŭe, la kompara studo de antropologo [[Jack Goody]] pri la edzeco tra la tuta mondo uzante la ''Ethnographic Atlas'' trovis, ke la majoritato de socijosocioj de [[Sub-Sahara Afriko]] kiuj praktikas etendan ŝpatan agrikulturon montras kunrilaton inter "edzinprezo" kaj poligamio.<ref name="Goody 1976 7"/> Esplorado pri aliaj kruc-kulturaj ekzemploj konfirmis, ke la foresto de la [[plugilo]] estis la nura indikilo de poligamio, kvankam ankaŭ aliaj faktoroj kiaj alta masklomortindico en [[milito]] (en ne-ŝtataj socioj) kaj patogena streso (en ŝtataj socioj) havis ioman efikon.<ref>{{CiteCitaĵo journal|last=Ember|first=Carolel R.gazeto|titletitolo=What we know and what we don't know about variation in social organization: Melvin Ember's approach to the study of kinship|journalfamilia nomo=Ember|persona nomo=Carol R.|jaro=2011|gazeto=Cross-Cultural Research|year=2011|volumevolumo=45|issuenumero=1|pages=27–30|doiCOI=10.1177/1069397110383947|paĝoj=27–30}}</ref>

Edzeco estas klasitaj laŭ la nombro de laŭleĝaj edz(in)oj kiujkiujn individuo havas. La sufikso "-gamio" referencas specife al la nombro de edz(in)oj, kiel en [[Bigamio|bi-gamio]] (du edz(in)oj, ĝenerale kontraŭleĝa en plej landoj), kaj poli-gamio (pli ol unu edz(in)o).

Socioj montras varian akcepton de poligamio kiel kulturaj [[idealo]] kaj [[praktiko]]. Laŭ la ''Etnografia Atlaso'', el 1, 231 socioj notitaj, 186 estis monogamiaj; 453 havis porokazan poliginion; 588 havis pli oftan poliginion; kaj 4 havis poliandrion.<ref name="Atlas">[http://eclectic.ss.uci.edu/~drwhite/worldcul/Codebook4EthnoAtlas.pdf ''Ethnographic Atlas Codebook''] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20121118232413/http://eclectic.ss.uci.edu/~drwhite/worldcul/Codebook4EthnoAtlas.pdf |date=2012-11-18 }} derivita el la verko de George P. Murdock nome ''Ethnographic Atlas'' registrante la geedzecan komponon de 1231 socioj el 1960 al 1980</ref> Tamen, kiel Miriam Zeitzen verkas, socia toleremo al poligamio estas diferenca el la praktiko de poligamio, ĉar ĝi postulas riĉon por establi multajn familiejojn por multaj edzinoj. La fakta praktiko de poligamio en tolerema socio povas nuntempe esti malalta, kaj la majoritato de dezirantaj poligamianoj praktikas la monogamian edzecon. Studi la evoluon de la poligamio estas pli komplika en jurisdikcioj kie ĝi estis malpermesita, sed plue estas praktikata (''[[de facto]]'' poligamio).<ref name="Zeitzen 2008 5">{{CiteCitaĵo book|last=Zeitzen|first=Miriamel Koktvedgaardlibro|titletitolo=Polygamy: A Cross-Cultural Analysis|yearfamilia nomo=2008Zeitzen|publisherpersona nomo=BergMiriam Koktvedgaard|locationjaro=Oxford2008|pageloko=5Oksfordo|isbneldoninto=Berg|ISBN=1847886175|paĝo=5}}</ref>

Zeitzen notas ankaŭ, ke okcidentaj perceptoj de afrika socio kaj geedzecaj modeloj estas partianigitaj de "kontraŭdiraj koncernoj de [[nostalgio]] por tradicia afrika kulturo kontraŭ kritiko de poligamio kiel subpremado al virinoj aŭ malprofita por la disvolviĝo."<ref name="Zeitzen 2008 5"/> Poligamio estis kondamnita kiel formo de misuzo de [[homaj rajtoj]], kun koncernoj starigitaj super hejma perforto, devigita edzeco, kaj neglekto. La plej majoritato de la landoj el la mondo, inklude eventuale ĉiujn disvolviĝintajn landojn el la mondo, ne permesas poligamion. Estis alvokoj por la abolo de poligamio en disvolviĝintaj landoj.
[[Dosiero:Frans Hals - WeddingPortret portraitvan ofeen Isaacstel Abrahamszin Massaeen andlandschap Beatrix- vanGoogle derArt LaanProject.jpg|eta|Edzoparo, en pentraĵo de [[Frans Hals]], 1622.]]

Kvankam socio povas esti klasita kiel poliginia, ne ĉiu edzeco en ĝi necese estas; monogama edzeco povas fakte hegemonii. Pro tia fleksebleco antropologo [[Robin Fox]] atribuas sian sukceson kiel socia eltensistemo: "Tio ofte signifis – konsiderinte la malekvilibron en la seksaj proporcioj, la pli altan masklan infanmortindicon, la pli mallongan vivodaŭron de maskloj, la perdon de maskloj en [[milito]], ktp. – ke ofte virinoj estis lasitaj sen financa elteno el edzoj. Por korekti tiun kondiĉon, inoj devis esti mortigitaj dumnaske, resti solaj, iĝi prostitutinoj[[prostituitino]]j, aŭ esti enfermitaj en fraŭlaj religiaj ordenoj. Poliginiaj sistemoj havas la avantaĝon ke ili povas promesi, kiel faras [[Mormonoj]], hejmon kaj familion por ĉiu virino."<ref>{{CiteCitaĵo bookel libro|last=Fox|first=Robin|titletitolo=Reproduction & Succession: Studies in Anthropology, Law, and Society|yearfamilia nomo=1997Fox|publisher=Transactionpersona Publishersnomo=Robin|jaro=1997|locationloko=New Brunswick, NJ|pageeldoninto=Transaction Publishers|paĝo=48}}</ref>

Tamen, poliginio estas seksa afero kiu havigas al homoj nesimetriajnesimetriajn profitojprofitojn. En kelkaj okazoj, estas granda aĝodiferenco (ĝis unu generacio) inter viro kaj lia pli juna edzino, rezulte en povodiferenco inter ambaŭ. Tensioj ekzistas ne nur ''inter'' seksoj, sed ankaŭ ''ene de'' seksoj; maljunaj kaj junaj viroj konkurencas por edzinoj, kaj maljunaj kaj junaj edzinoj en la sama hejmo povas esperti radikale diferencajn vivkondiĉojn, kaj internan hierarkion. Kelkaj studoj sugestis, ke la rilato de edzino kun aliaj virinoj, inklude kunedzinojn, kromedzinon kaj inainan parencoparencon de edzo, estas pli kritika rilato ol tiu kun ŝia edzo pro ŝia produktaj, reproduktaj kaj personaj atingoj.<ref>{{CiteCitaĵo book|last=Zeitzen|first=Miriamel Koktvedgaardlibro|titletitolo=Polygamy: A Cross-Cultural Analysis|yearfamilia nomo=Zeitzen|persona nomo=Miriam Koktvedgaard|jaro=2008|publisherloko=BergOksfordo|locationeldoninto=OxfordBerg|pagespaĝoj=125–7}}</ref> En kelkaj socioj, la kunedzinoj estas parencoj, kutime fratinoj, praktiko nomita ''fratina poliginio''; nome antaŭ-ekzistanta rilato inter la kunedzinoj oni supozas, ke malpliigas la eblajn tensiojn ene de la edzeco.<ref name="Zeitzen 2008 9">{{CiteCitaĵo book|last=Zeitzen|first=Miriamel Koktvedgaardlibro|titletitolo=Polygamy: A Cross-Cultural Analysis|yearfamilia nomo=Zeitzen|persona nomo=Miriam Koktvedgaard|jaro=2008|publisherloko=BergOksfordo|locationeldoninto=OxfordBerg|pagepaĝo=9}}</ref>

Fox asertas, ke "la ĉefa diferenco inter poliginio kaj monogamio povus esti statigita tiele: dum plurala pariĝado okazas en ambaŭ sistemoj, sub poliginio kelkaj unioj povas esti agnoskitaj kiel laŭleĝaj geedzoj dum sub monogamio nur unu el la unioj estas tiele agnoskita. Ofte, tamen, malfacilas marki fortan kaj rapidan linion inter ambaŭ."<ref>{{CiteCitaĵo bookel libro|last=Fox|first=Robin|titletitolo=Reproduction & Succession: Studies in Anthropology, Law and Society|yearfamilia nomo=1997Fox|publisher=Transactionpersona Publishersnomo=Robin|locationjaro=1997|loko=New Brunswick, NJ|pageeldoninto=Transaction Publishers|paĝo=21}}</ref>

Ĉar poligamio en Afriko estas pli kaj pli submetita al juraj limigoj, varianta formo ''[[de facto]]'' (male al laŭleĝa aŭ ''[[de jure]]'') de poliginio estas praktikata en urbaj centroj. Kvankam ĝi ne inkludas multajn (nune nelaŭleĝajn) formalaformalajn edzeconedzecojn, la hejmaj kaj personaj aranĝoj sekvas malnovajn poliginiajn modelojn. La ''de facto'' formo de poliginio troviĝas ankaŭ en aliaj partoj de la mondo (inklude kelkajn sektojn de Mormonoj kaj islamajn familiojn en Usono).<ref>{{CiteCitaĵo book|last=Zeitzen|first=Miriamel Koktvedgaardlibro|titletitolo=Polygamy: A Cross-Cultural Analysis|yearfamilia nomo=Zeitzen|persona nomo=Miriam Koktvedgaard|jaro=2008|publisherloko=BergOksfordo|locationeldoninto=OxfordBerg|pagespaĝoj=17, 89–107}}</ref>

En kelkaj socioj kiaj la [[Lovedu]] de [[Sudafriko]], aŭ la [[Nueroj]] de [[Suda Sudano]], aristokrataj virinoj povas iĝi femalaj 'edzoj.' Ĉe la Lovedu, tiu femala edzo povas ekhavi nombrajn poligamiajn edzinojn. Tio ne estas lesba rilataro, sed rimedo por legitime etendi reĝan stirpon per ligado de la gefiloj de tiuj edzinoj al ĝi. La rilataro estas konsiderata nek poliginia, nejnek poliandria, ĉar la ina edzo estas fakte ekhavante virseksajn socipolitikajn rolojn.<ref name="Zeitzen 2008 9"/>

Religiaj grupoj havas diferencajn vidpunktojn pri la legitimeco de la [[poliginio]]. Ĝi estas permesata en [[Islamo]] kaj [[Konfuceismo]], kvankam en plej areoj nuntempe ĝi estas neofta.<ref name="Dinah">{{CiteCitaĵo webel la reto|url=http://dinahproject.com/articles_view_details.asp?id=217|archiveurltitolo=Polygamy in History|eldoninto=The Dinah Project|arkivurl=https://web.archive.org/web/20101031155502/http://dinahproject.com/articles_view_details.asp?id=217|archivedatearkivdato=[[31a de oktobro]] [[2010]]|title=Polygamy in History|publisher=The Dinah Project}}</ref><ref>{{CiteCitaĵo webel la reto|url=http://threekingdoms.com/history.htm|titletitolo=Romance of Three Kingdoms – by Luo Guanzhong – History|publishereldoninto=Threekingdoms.com|alirdato=2016-02-12|arkivurl=https://web.archive.org/web/20120415045747/http://threekingdoms.com/history.htm|arkivdato=2012-04-15}}</ref> [[Judismo]], [[Kristanismo]] kaj [[Hinduismo]] estis permesintaj poliginiopoliginion en la pasinteco, sed ĝi estas malpermesita nuntempe en tiaj socioj.<ref name="Dinah"/>
[[Dosiero:Nepalese marriage.jpg|eta|[[Nepalo|Nepala]] nuptofesto en tradicia vestaro.]]

[[Poliandrio]] estas rimarkinde pli rara ol poliginio, kvankam malpli rara ol la figuro ofte citata en la ''Ethnographic Atlas'' (1980) kiu listigis nur tiujn poliandriajn sociojn troviĝantajtroviĝantajn en la [[Himalajaj Montoj]]. Pli ĵusaj studoj trovis 53 sociojn ekster la 28 trovitaj en Himalajo kiuj praktikas poliandrion.<ref>{{Cite journal|last1=Starkweather|first1=Katherine|last2=Hames|first2=Raymond|title=A survey of non-classical polyandry|journal=Human Nature|date=Junio 2012|volume=23|issue=2|page=149}}</ref> Ĝi estas plej ofta en egalecaj socioj markitaj de alta maskla mortindico aŭ maskla forestismo. Ĝi estas asocia kun ''partebla patreco'', la kultura kredo ke filo povas havi pli ol unu patro.<ref>{{Cite journal|last1=Starkweather|first1=Katherine|last2=Hames|first2=Raymond|title=A survey of non-classical polyandry|journal=Human Nature|date=Junio 2012|volume=23|issue=2|page=150}}</ref>

La klarigo por poliandrio en la Himalajaj Montoj estas rilataj al la malabundo de tero; la geedziĝo de ĉiuj fratoj en familio de la sama edzino (''frata poliandrio'') ebligas ke la familia tero restu sentuŝanetuŝita kaj nedividita. Se ĉiu frato edziĝas separate kaj havas filojn, familia tero estu dispartita en neelteneblaj malgrandaj kampopecetoj. En Eŭropo, tio estis evitata pere de la socia praktiko de nepartabla [[heredo]] (tio estas senheredigi plej idojn, kelkaj el kiuj ixgisiĝis fraulajfraŭlaj gemonaĥoj kaj pastroj).<ref>{{CiteCitaĵo bookel libro|last=Levine|first=Nancy|titletitolo=The Dynamics of polyandry: kinship, domesticity, and population on the Tibetan border|yearfamilia nomo=Levine|persona nomo=Nancy|jaro=1998|publisherloko=Ĉikago|eldoninto=University of Chicago Press|location=Chicago}}</ref>

[[Grupa edzeco]] (konata ankaŭ kiel ''mult-flanka edzeco'') estas formo de [[pluramemo]] en kiu pli ol du personoj formas [[familio|familian unuiĝon]], kun ĉiuj membroj de la grupa edzeco konsiderataj geedzigitaj al ĉiuj la aliaj membroj de la grupa edzeco, kaj ĉiuj membroj de la edzeco kunhavas [[patro|patran]] respondecon por ajna filo produktita el la edzeco.<ref name="murdock-1949-definition">Murdock, 1949, p. 24. "''Grupa edzeco'' aŭ patra unuiĝo enhavanta samtempe kelkajn virojn kaj kelkajn virinojn."</ref> Neniu lando laŭleĝe akceptas grupagrupan edzecon, nek laŭleĝe nek kiel geedza [[civila juro]], sed historie ĝi estis praktikita de kelkaj kulturoj de Polinezio, Azio, Papuo-Nov-Gvineo kaj Ameriko – same kiel ĉe kelkaj [[Intenca komunumo|intencaj komunumoj]] kaj alternativaj subkulturoj kiaj la komunumo Oneida en sub-ŝtato [[Novjorkio]]. El la 250 socioj registritaj de la usona antropologo George P. Murdock en 1949, nur la [[Kaingangoj]] de Brazilo havis grupagrupan edzecon.<ref>{{CiteCitaĵo journalel gazeto|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/247131/group-marriage|titletitolo=Group Marriage|workgazeto=Encyclopædia Britannica}}</ref>
[[Dosiero:Royal Wedding Stockholm 2010-Slottsbacken-03.jpg|eta|250px250ra|Sveda reĝa geedziĝo de [[Viktoria (Svedio)|Viktoria]] kaj de [[Princo Daniel]], 2010.]]

=== InfanaRiproĉeblaj edzecogeedzecoj ===

Infana edzeco estas edzeco kie unu aŭ ambaŭ partneroj estas sub la aĝo de 18.<ref name="Child Marriage">[http://www.unicef.org/protection/57929_58008.html Child Marriage] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20180907061839/https://www.unicef.org/protection/57929_58008.html |date=2018-09-07 }} UNICEF (2011)</ref><ref>{{CiteCitaĵo webel la reto|url=http://www.hrw.org/news/2013/06/14/q-child-marriage-and-violations-girls-rights|titletitolo=Q & A: Child Marriage and Violations of Girls' Rights - Human Rights Watch|publisher=|accessdatealirdato=7a de Oktobro 2014}}</ref> Ĝi estas rilata al la fila [[Fianĉiĝo|fianĉigo]] kaj al la [[adoleska gravedeco]].

Infana edzeco estis ofta tra la historio, eĉ ĝis la 1900-aj jaroj en Usono, kie en 1880, en la ŝtato [[Delavaro]], la aĝo de akcepto por edzeco estis 7jara7 jara aĝo.<ref name="gmu-aoc">{{Citecite web|last1=Robertson|first1=Stephen |title=Age of Consent Laws [Table] |url=https://chnm.gmu.edu/cyh/caseprimary-studiessources/230?section=primarysources&source=24 |website=Children and& Youth in History |publisher=[[:en:Roy Rosenzweig Center for History and New Media]] |accessdate=18a9 novembro 2020 |archiveurl=https://archive.today/20180109155442/https://chnm.gmu.edu/cyh/primary-sources/24 |archivedate=9 januaro 2018 |quote=Komentita de OktobroStephen 2015Robertson, kompilita el kombinaĵo de historiaj kaj nuntempaj fontoj |url-status=live}}</ref> Nuntempe ĝiĝin estas malakceptita de lamalaprobas internaciaj organizoj por homaj rajtojhomrajtaj organizaĵoj.<ref name="bbc.co.uk">{{CiteCitaĵo webel la reto|url=http://www.bbc.co.uk/worldservice/people/features/ihavearightto/four_b/casestudy_art16.shtml|titletitolo=I have a right to - BBC World Service|publisher=|accessdatealirdato=7a de Oktobro 2014}}</ref><ref name="who.int">{{CiteCitaĵo webel la reto|url=http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2013/child_marriage_20130307/en/|titletitolo=WHO - Child marriages: 39 000 every day|publisher=|accessdatealirdato=7a de Oktobro 2014}}</ref> Infana edzeco estas ofte aranĝitajaranĝita inter la familioj de estontaj gefianĉoj, foje tiom tuje kiom la filino estas naskiĝinta.<ref name="bbc.co.uk"/> Tamen, en la fino de la 1800-aj jaroj en Anglio kaj en Usono, [[Feminismo|feministaj]] aktivuloj ekplendis por la altigado de la aĝo de geedzecaj konsentoleĝoj, kiuj estis finfine ŝanĝita en la 1920-aj jaroj, kiam oni levis ĝin ĝis 16-18.<ref name="encyclopedia-aoc">{{Cite web|last1=Bullough|first1=Vern L.|title=Age of Consent|url=http://www.encyclopedia.com/topic/age_of_consent.aspx|website=Encyclopedia|publisher=Gale Group|accessdate=18a de Oktobro 2015}}</ref>

En la jaro 1552, John Somerford kaj Jane Somerford Brereton estis geedzigitaj je aĝo de 3 kaj 2, respektive. Dekdu jarojn poste, en 1564, John iris al divorco.<ref name="woman-compendium">{{Cite book|authors=Hermann Heinrich Ploss, Max Bartels, Paul Bartels|title=Woman: An Historical Gynæcological and Anthropological Compendium|date=1935|publisher=William Heinemann (Medical Books) Ltd.|location=London, England|isbn=978-1-4831-9419-6|page=129|url=https://books.google.com/books?id=_yW0BQAAQBAJ&pg=PA129&lpg=PA129&dq=129}}</ref><ref name="faqs-aoc">{{Cite web|title=Age of Consent|url=http://www.faqs.org/childhood/A-Ar/Age-of-Consent.html|website=Faqs.org|accessdate=18a de Oktobro 2015}}</ref>
[[Dosiero:Giotto - Scrovegni - -12- - Wedding Procession.jpg|dekstra|250px250ra|eta|[[Giotto di Bondone]], ''La Procesio de geedziĝo de la Virgulino''.]]
Kvankam infana edzeco povas okazi ĉe knaboj kaj ĉe knabinoj, plej forta majoritatoplimulto de infanaj virinojgeedzoj estas knabinoj.<ref>[http://www.unicef.org/policyanalysis/files/Note_on_Child_Marriage.pdf A Note on Child Marriage] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20180819082235/https://www.unicef.org/policyanalysis/files/Note_on_Child_Marriage.pdf |date=2018-08-19 }} UNICEF (Julio 2012), p. 3</ref> En multaj okazoj, nur unu geedza partnero estas infano, kutime la femalo, pro la gravo kion oni donas en multaj socioj al la ina [[virgeco]].<ref name="bbc.co.uk" /> Kaŭzoj de infana edzeco povas esti [[malriĉeco]], edzinprezo, [[doto]], leĝoj kiuj permesas infanainfanan edzecon, [[religio|religiaj]] kaj [[Kunula premo|sociaj premoj]], regionaj kutimoj, timo resti needziniĝinta, kaj perceptita malkapablo de virinoj por labori por mono.

Nuntempe, infana edzeco estas tre disvastigitajdisvastigita en partoj de la mondo; kaj plej ofta en [[Suda Azio]] kaj en [[sub-Sahara Afriko]], kie pli ol duono de la virinoj en kelkaj landoj en tiuj mondoregionoj estas edzinigitaj antaŭ iliaj 18 jaroj.<ref name="bbc.co.uk"/>

Junulinoj kiuj edziniĝas antaŭ la 18-jaraĝo estas je pli granda risko iĝi viktimoj de hejma violento, ol tiuj kiuj edziniĝas poste, speciale kiam ili edziniĝas al multe pli aĝa viro.<ref name="who.int"/>

==== SamseksajGeedzeco kajpro triagenraj edzecokonveno ====

Kiel oni menciis jam, ekzistas kelkaj tipoj de sam-seksaj, ne-seksa edzeco en kelkaj stirpo-bazaj socioj; tiu sekcio rilatas al sam-seksaj unuiĝoj. Kelkaj kulturoj inkludas individuojn ĉu tria-seksajn (duspirituloj aŭ transseksigitaj), kiaj la ''berdaĉe'' de la Zunioj en Nov-Meksiko. We'wha, unu el la plej prestiĝaj maljunuloj de la Zunioj (nome Ihamana, spirita estro) servis kiel sendito de la Zunioj al Vaŝingtono, kie li kunvenis kun la Prezidento [[Grover Cleveland]]. We'wha havis edzon kiu estis ĝenerale agnoskita kiel tio.<ref>{{CiteCitaĵo journal|last=Eskridge|first=Williamel N.gazeto|titletitolo=A History of Same-Sex Marriage|journalfamilia nomo=VirginiaEskridge|persona Lawnomo=William ReviewN.|yearjaro=1993|volumegazeto=Virginia Law Review|volumo=79|pagesnumero=1453–587|doiCOI=10.2307/1073379|issuepaĝoj=71453–58}}</ref>
[[Dosiero:Wedding-chantelois-gomez.jpg|eta|Nupto de Mathieu Chantelois kaj Marcelo Gomez.]]
Kvankam estas relative ĵusa praktiko garantii al sam-seksaj paroj la saman formon de leĝalaŭleĝa patra agnosko kiel ofte oni garantias al miksamiks-seksaj paroj, estas ioma historio de registritaj sam-seksaj unuiĝoj tra la tuta mondo.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=1ha9GgWNmy0C&pg=PT267 |title=The Origins and Role of Same-sex Relations in Human Societies |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-3513-5|year=2009|author1=Neill|first1=James}}</ref><ref name="same_sex_marriage_a09">{{Cite book|last1=Alderson|first1=Kevin|last2=Lahey|first2=Kathleen A.|title=Same-Sex Marriage: The Personal and the Political|url = https://books.google.com/?id=hR0_CoNj6GAC&pg=RA1-PA16|year = 2004|publisher = Insomniac Press |isbn=978-1-894663-63-2|page=16}}</ref> [[Antikva Grekio|Antikvgrekaj]] [[Samseksemo|samseksemaj rilatoj]] estis kielkvazaŭ modernajmoderna kunula edzeco, malkiel diferenc-seksa edzeco en kiuj la edz(in)oj havas malmultajn emociajn ligojn, kaj la edzo havis liberon engaĝiĝi en ekstergeedzaj seksaj rilatoj. La [[Teodozia kodo]] (''C. Th.'' 9.7.3) publikigita en la jaro 438 metis severajn punojn aŭ eĉ morton por sam-seksaj rilatoj,<ref>''ubi scelus est id, quod non proficit scire, ubi venus mutatur in alteram formam, ubi amor quaeritur nec videtur, iubemus insurgere leges, armari iura gladio ultore, ut exquisitis poenis subdantur infames, qui sunt vel qui futuri sunt rei.''[http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber09.htm#7 Ancientrome.ru] "kie oni trovos tiun krimon, kiu maltaŭgas eĉ esti konata, ni ordonas la leĝon levi armilon per revenĝa glavo kontraŭ la fifamaj viroj kiuj estas, aŭ estos en estonteco kulpaj je tio, kaj povas suferi la plej severajn punojn." traduko de Lord William Blackstone, ''Commentaries on the Laws of England'' (Oxford: Clarendon Press, 1769, Vol. IV, pp. 215–16.</ref> sed la preciza intenco de la leĝo kaj ties rilato kun la socia praktiko estas neklara, ĉar ekzistas nur kelkaj ekzemploj de sam-seksa edzeco en tiu kulturo.<ref>{{CiteCitaĵo journal|last = Kueflerel gazeto|firsturl=Mathewhttp://jfh.sagepub.com/cgi/content/short/32/4/343|year=2007|titletitolo=The Marriage Revolution in Late Antiquity: The Theodosian Code and Later Roman Marriage Law|journalfamilia nomo=Kuefler|persona nomo=Mathew|jaro=2007|gazeto=Journal of Family History|volumevolumo=32|pagesnumero=343–70|url=http://jfh.sagepub.com/cgi/content/short/32/4/343|doiCOI=10.1177/0363199007304424|issuepaĝoj=4343–70}}</ref> Sam-seksaj unuiĝoj okazis ankaŭ en kelkaj regionoj de Ĉinio, kia [[Fuĝjano]].<ref>{{Cite book|last1=Hinsch|first1=Bret|title=Passions of the Cut Sleeve: The Male Homosexual Tradition in China|year=1990|publisher=Reed Business Information, Inc.|isbn=0-520-07869-1}}</ref>

Kelkaj kulturoj praktikis portempajn kaj kondiĉakondiĉajn edzeconedzecojn. Ekzemploj estas la [[Keltoj|kelta]] praktiko de [[manengaĝiĝo]] kaj fiksafiks-daŭra edzeco en la islamaj komunumoj. Antaŭ-islamaj [[araboj]] praktikis formon de portempa edzeco kiu sekvas nuntempe en la nuna praktiko de la ''Nikah Mut'ah'', nome kontrakto por fiksa-daŭra edzeco. La islama profeto [[Muhammad]] aprobis portempan edzecon – nome ''sigheh'' en [[Irano]] kaj ''muta'a'' en [[Irako]] – kiuj povas havigi legitimigan kovron por seksolaboristoj.<ref>{{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=pnGwP9-FĥYC&pg=PA36|titolo=Deconstructing sexuality in the Middle East: challenges and discourses|familia nomo=İlkkaracan|persona nomo=Pınar|jaro=2008|eldoninto=Ashgate Publishing, Ltd.|ISBN=0-7546-7235-2|paĝo=36}}{{404|date=January 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> La samaj formoj de portempa edzeco estis uzitaj en Egipto, Libano kaj Irano por fari donacon de homa ovaro laŭleĝe por envitra fekundigo; tamen virino ne povas uzi tiun tipon de edzeco por atingi sperman donacon.<ref>{{Cite bookjournal|last=Inhorn|first=Marcia|title=Making Muslim Babies: IVF and Gamete Donation in Sunni versus Shi'a Islam|journal=Culture, Medicine and Psychiatry|year=2006|volume=30|issue=4|pages=427–50|doi=10.1007/s11013-006-9027-x|pmid=17051430|pmc=1705533}}</ref> Interislamaj polemikoj rilataj al la ''Nikah Mut'ah'' rezultis en tio ke tiu praktiko estis limigita ĉefe al la [[Ŝijaismo|Ŝijaismaj]] komunumoj. La patrinliniaj [[Mosuoj]] de Ĉinio praktikas tion kion ili nomigas "voja edzeco".

{{Ĉefartikolo|Nupto}}En la plej multaj socioj, edzeco komenciĝas per '''geedziĝa ceremonio kaj/aŭ festo'''. La maniero de la [[ceremonio]] kaj festo dependas de la socio. En modernaj socioj kutime ekzistas kaj religiaj kaj ŝtataj ceremonioj. Depende de la religieco de la paro kaj de la ŝtataj leĝoj, oni faras aŭ ambaŭ ceremoniojn aŭ nur unu el ili. La ŝtata ceremonio kaj registrado de la geedziĝo ankaŭ nomiĝas "civila geedziĝo". En [[Okcidenta civilizo|Okcidentaj]] landoj oni kutime festas kun la [[familio]] kaj [[amiko]]j post unu el la du ceremonioj. La vorto '''geedziĝo''' rilatas al la tuta ceremoniaro kaj festado kiu kondukas al la stato de edzeco. Ĉe samseksaj paroj oni parolas pri "edziĝo" aŭ "edziniĝo" anstataŭ pri "geedziĝo" (en la ŝtatoj kie eblas [[samseksa edzeco]]). En landoj, kie ekzistas [[Registrita partnereco|registritaj partnerecoj]], ofte ekzistas ceremonio kaj festo rilata al tiu registriĝo, kiu ofte imitas aŭ iugrade similas al tradicia geedziĝo.
[[Dosiero:2007-09-01trauungköln.jpg|eta|Nupto en [[Evangeliismo|Evangelia]] kirko.]]
Apud la esprimoj "geedziĝo", "geedziĝa ceremonio" kaj "geedziĝa festo", ekzistas ankaŭ la malpli ofte uzata [[novradiko]] "nupto", kies plej ofta signifo estas "geedziĝa ceremonio aŭ festo", sed kiu ankaŭ povas senŝanĝe esti uzata por ceremonioj kaj festoj kondukantaj al samseksa edzeco aŭ registrita partnereco. '''Nupto''' estas [[ceremonio]] kaj [[festo]], per kiu du (aŭ pli da) homoj (plej ofte [[fianĉo]] kaj fianĉino) publike celebras sian intencon pri vivkomuneco (plej ofte [[geedziĝo]]). Plej ofte la nupton sekvas pli ampleksa [[nuptofesto]]. La vorto ''nupto'' estas [[sinonimo]], ne nur [[beletro|beletra]], de ''geedziĝo'' aŭ ''edz(in)iĝo''. La vorto ankaŭ indikas la oficialan vivligitecon inter samseksaj paroj, kiujn en kelkaj landoj oni jure same sankcias. La Nederlanda [[Remonstrantoj|Remonstranta]] eklezioEklezio estis, kiom sciate, la unua kristana [[eklezio]] en la mondo, kiu oficiale agnoskis samseksajn nuptojn. Pluraj aliaj eklezioj sekvis.

En [[Brazilo]] estas multaj formoj de edzeco. Vere, oni povas deklari iun ajn homgrupon "familio". Do, ekzemple, studentoj kiu vivas en sama domo povas deklari sin, laŭleĝe, "familio", la problemo estas la difino de ekonomiaj rilatoj de grupo, kiel heredaj kaj asekuraj rajtoj. Brazila leĝoleĝaro konsideras edzigita paronparo, unu viron kaj unu virinon kiuj seksumas kaj deziras formi familion. Do, al brazila juro, paro ne bezonas formaligi geedzigon, eĉ se unu el ili (aŭ eĉ ambaŭ) jam estis edz(in)igita kun alia persono, ĉar ankaŭ oni ne bezonas formaligi divorcon. Tiel, estas multaj manieroj formi edzigangeedzecan geparon en Brazilo:

La antaŭgeedziĝa seksrilato estas seksumado praktikita de homoj antaŭ geedziĝo. Historie, la antaŭgeedziĝaj seksrilatoj estis konsiderataj kiel morala [[tabuo]] en multaj kulturoj, kaj konsiderata [[peko]] ĉe plej multaj religioj, sed ekde la [[1960-aj jaroj]] ĝi fariĝis pli vaste akceptita, precipe en okcidentaj landoj. Studo de 2014 de Pew pri tutmonda moraleco trovis, ke antaŭgeedziĝa seksrilato estis konsiderata aparte neakceptebla en "ĉefe islamaj nacioj", kiel [[Malajzio]], [[Indonezio]], [[Jordanio]], [[Pakistano]] kaj [[Egiptio]], ĉiu havante pli ol 90% malaprobonda malaprobo, dum homoj en okcidenteŭropaj landoj estis kiuj plej akceptas.

* [[bigamioBigamio]]

* [[civilaCivila edzeco]]

* [[Geedziĝoj Esperantistaj]],
* [[GeedzoGeedzoj]]

Ekzistas pluraj [[proverbo]]j pri edzeco en la [[Proverbaro Esperanta]] de [[L. L. Zamenhof]], inter ili<ref>[{{Citaĵo el la reto |url=http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php] |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2008-08-16 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20111225060747/http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php |arkivdato=2011-12-25 }}</ref>:{{citaĵo|''Edzo kaj edzino estas nur unu.''}}{{citaĵo|''Edzo kaj edzino -- ĉiela difino.''}}{{citaĵo|''Geedzoj en paco vivas en reĝa palaco.''}}

* [http://www.edzperanto.org/index.php Edzperanto (serĉado de edz(in)oj por esperantistoj)] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100518071352/http://www.edzperanto.org/index.php |date=2010-05-18 }} {{eo}}

<gallery mode="packed" heights="200">

{{Projektoj|commonscat=WeddingWeddings|q=Geedzeco}}