zakładać

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

From za- +‎ kładać. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /zakɫadat͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /zakɫadat͡ɕ/

Verb

[edit]

zakładać impf

  1. (attested in Lesser Poland) to provide with strong foundations, to embed firmly, to build
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 47, 2:
      Zacladana iest weselim wszelika zema gora Syon (fundatur exsultatione universae terrae, war. universa terra, mons Sion)
      [Zakładana jest wiesielim wszelikiej ziemie gora Syjon (fundatur exsultatione universae terrae, war. universa terra, mons Sion)]
  2. to put something somewhere as a foundation
    • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[2], section 4,2:
      Sinv moy, posluchay... slow mich vst a ge w syerczv twem iako silni fundament zakladay (quasi fundamentum construe)
      [Synu moj, posłuchaj... słow mych ust a je w siercu twem jako silny fundament zakładaj (quasi fundamentum construe)]
  3. (attested in Masovia) to build from scratch
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 82:
      Bo slvgy ny[e]wolne pan, chcze gdze (pro gdze chcze), poszadzycz moze, dzedzyną nową przes nye zakladayącz a pothnoszącz (hereditatem per ipsos novam erigendo)
      [Bo sługi ni[e]wolne Pan, gdzie chce, posadzić może, dziedzinę nową przez nie zakładając a podnosząc (hereditatem per ipsos novam erigendo)]
  4. (attested in Greater Poland) to provide help or material support
    • 1974 [1428], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎[3], volume IV, number 728, Kalisz:
      Yako mye Jaroslaw nye sacladal dzeszancz[cz]ø grzywen any gich vszitka mam
      [Jako mie Jarosław nie zakładał dziesięci[cz]ą grzywien ani jich użytka mam]
  5. (attested in Lesser Poland) to slander
    • 1923 [1467], Helena Polaczkówna, editor, Najstarsza księga sądowa wsi Trześniowa 1419-1609‎[4], Trześniów, Podkarpackie Voivodeship, page 82:
      Super me potwarz szacladas... Ego nullam potwarzy *ney szacladam
      [Super me potwarz zakładasz... Ego nullam potwarzy nie zakładam]
  6. to trip someone (to put one's foot under someone else as they are walking)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[5], page 653:
      Voyska poganska... yąly mylego Iesucrista..., nyektorzy z boku pchayącz, nyektorzy zakladayącz nogam Iesucristovem swe sprostne golyenye, przetoz muszyl pascz
      [Wojska pogańska... jęli miłego Jesukrysta..., niektorzy z boku pchając, niektorzy zakładając nogam Jesukrystowem swe sprostne golenie, przetoż musił paść]
  7. (reflexive with się) to defend oneself; to cover from legal obstacles
    • 1868 [1448], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎[6], volume XIV, page 252:
      Dum dominus iudex... Nicolao... homines reclinatos de Dunagow de iure Theuthunico adiudicavit al. skaszal, et ipse dominus archiepiscopus privilegio regali se protegebat al. zakladal sye non dando sentenciare al. skaszowacz domino iudici
      [Dum dominus iudex... Nicolao... homines reclinatos de Dunagow de iure Theuthunico adiudicavit al. skazał, et ipse dominus archiepiscopus privilegio regali se protegebat al. zakładał sie non dando sentenciare al. skazować domino iudici]
  8. (reflexive with się, attested in Masovia) to agree that a winner gains something from the loser
    • 1920 [1401], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 93, Płońsk:
      Iacusz... [ducit] testes contra Petrum...: Iacom sø ia ne szacladal s Potrkem o trzi copi ani o yastrzøb
      [Jakusz... [ducit] testes contra Petrum...: Jakom się ja nie zakładał z Piotrkiem o trzy kopy ani o jastrząb]

Derived terms

[edit]
nouns
[edit]
adjective
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: zakładać
  • Silesian: zakłŏdać

References

[edit]

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish zakładać. By surface analysis, za- +‎ kładać.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1; “zakładać”:(file)
  • Audio 2; “zakładać się”:(file)
  • Rhymes: -adat͡ɕ
  • Syllabification: za‧kła‧dać

Verb

[edit]

zakładać impf (perfective założyć)

  1. (transitive) to put on (to put clothing or equipment on a person or animal) [with dative ‘onto whom or what’; or with na (+ accusative) ‘onto what’]
    Antonym: zdejmować
    Nie zakładaj kurtki, jest ciepło. ― Don't put on the jacket, it's warm outside.
  2. (transitive) to install (to place something somewhere so that it may function)
    Zakładamy kablówkę w ciągu jednego dnia. ― We install cable TV in one day.
  3. (transitive) to grab (to perform a specific named grab according to the rules of hand to hand combat) [with dative ‘whom’]
  4. (transitive) to start; to found, to establish (to cause something to exist)
    W przyszłym miesiącu zakładamy z bratem firmę. ― Next month I am starting a company with my brother.
  5. (transitive) to create, to set up
    Gdy zakładasz hasło, powinieneś zwrócić szczególną uwagę na jego złożoność. ― When you set up a password, you should pay special attention to its complexity.
  6. (transitive, law) to file (to commit (official papers) to some office)
  7. (intransitive) to assume (to suppose to be true, especially without proof)
    Zakładam, że nie zrobiłeś tego, o co prosiłam? ― I assume you haven't done the thing I asked?
  8. (transitive) to spot, to cover (to pay for someone in the belief they will bay back) [with za (+ accusative) ‘for whom’]
  9. (transitive) to cover, to put next to each other (to place objects on a surface) [with instrumental ‘with what’]
    • 1900 (first published 1855), Zygmunt Kaczkowski, “Mąż Szalony”, in Wybór Pism Zygmunta Kaczowskiego‎[7], volume 1, Gebethner i Wolff, archived from the original on 2022-05-13, page 135:
      A kiedy Żyd z wielkim respektem panu kłaniając się z daleka, zaraz i to bez wielkiego targu tak wiele drzewa, desek i gontów z onych górskich wiosek zakupił, że pieniędzmi za nie cały stół wielki założył, to pan, mając to na uwadze, że dotychczas ani grosza za ten materyał nigdy nie wzięło starostwo, bardzo był rad Żydowi, a nawet go gorzałkiem i piernikiem częstował.
      And when the Jew, bowing to the lord with great respect from a distance, immediately, and that without much haggling, bought so much wood, boards, and shingles from those mountain villages that he covered a large table with the money for them, then the lord, bearing in mind that up to that time the starostwo had never gotten a penny for those materials, was very grateful to the Jew, and even offered him vodka and gingerbread.
  10. (transitive) to bookmark (to place a mark on a page in a book) [with instrumental ‘with what’]
  11. (transitive, archaic) to block, to bar (to keep closed by put]ting something in front of it)
    • 1980, Magdalena Dubanowiczowa, Na Mongolskich Bezdrożach: Wspomnienia Z Zesłania 1940-1942‎[8], Polska Fundacja Kulturalna, page 100:
      ...kazał szczelnie zatkać otwory w dachu i mocno założyć drzwi, bo nadchodzi wielki buran.
      ...he said to tightly block the holes in the roof and strongly bar the door, because a big blizzard was approaching.
  12. (transitive) to set (to establish a goal or plan)
  13. (transitive) to tuck (to place the edge of something under something else)
  14. (reflexive with się) to bet, to impone, to wager, to make a bet [with z (+ instrumental) ‘with someone’] [with o (+ accusative) ‘the stakes, or the event bet on’]
    • 2014 June 8, “Porwana piękna „nieznana””, in Rzeczpospolita‎[9], archived from the original on 2022-05-13:
      - ... jestem gotów założyć się, że o sprawie nie wiedział. ... – dodaje amerykański kolekcjoner.
      "... I am ready to bet that he didn't know about the problem. ..." adds an American collector.
    • 2020 January 30, Krzysztof Kowalski, “Para buch, koła w ruch”, in Rzeczpospolita‎[10], archived from the original on 2022-05-13:
      Inżynier Richard Trevithick założył się o tysiąc funtów szterlingów z właścicielem kopalni węgla w Penydarran w Anglii o to, czy automobil parowy jego konstrukcji umieszczony na szynach, po których jeździły konne wagoniki, zdoła przeciągnąć na określonym dystansie ładunek 10 ton.
      The engineer Richard Trevithick bet the owner of a coalmine in Penydarran in England a thousand pounds sterling over whether a steam car built by him, put on rails on which little horse-drawn carts usually rode, would manage to pull a load of 10 tons a given distance.
  15. (transitive, obsolete) to see, to find, to spot
  16. (transitive, Middle Polish) to determine
    Synonyms: ustanawiać, ustalać
  17. (reflexive with się) to be covered (to have many objects placed on top of) [with na (+ accusative) ‘on whom/what’]
    Synonym: nakładać się
  18. (reflexive with się, obsolete) to founded, to be established
  19. (reflexive with się, obsolete) to be based on
  20. (reflexive with się, obsolete) to hide behind something

Conjugation

[edit]
Conjugation of zakładać impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive zakładać
present tense 1st zakładam zakładamy
2nd zakładasz zakładacie
3rd zakłada zakładają
impersonal zakłada się
past tense 1st zakładałem,
-(e)m zakładał 		zakładałam,
-(e)m zakładała 		zakładałom,
-(e)m zakładało 		zakładaliśmy,
-(e)śmy zakładali 		zakładałyśmy,
-(e)śmy zakładały
2nd zakładałeś,
-(e)ś zakładał 		zakładałaś,
-(e)ś zakładała 		zakładałoś,
-(e)ś zakładało 		zakładaliście,
-(e)ście zakładali 		zakładałyście,
-(e)ście zakładały
3rd zakładał zakładała zakładało zakładali zakładały
impersonal zakładano
future tense 1st będę zakładał,
będę zakładać 		będę zakładała,
będę zakładać 		będę zakładało,
będę zakładać 		będziemy zakładali,
będziemy zakładać 		będziemy zakładały,
będziemy zakładać
2nd będziesz zakładał,
będziesz zakładać 		będziesz zakładała,
będziesz zakładać 		będziesz zakładało,
będziesz zakładać 		będziecie zakładali,
będziecie zakładać 		będziecie zakładały,
będziecie zakładać
3rd będzie zakładał,
będzie zakładać 		będzie zakładała,
będzie zakładać 		będzie zakładało,
będzie zakładać 		będą zakładali,
będą zakładać 		będą zakładały,
będą zakładać
impersonal będzie zakładać się
conditional 1st zakładałbym,
bym zakładał 		zakładałabym,
bym zakładała 		zakładałobym,
bym zakładało 		zakładalibyśmy,
byśmy zakładali 		zakładałybyśmy,
byśmy zakładały
2nd zakładałbyś,
byś zakładał 		zakładałabyś,
byś zakładała 		zakładałobyś,
byś zakładało 		zakładalibyście,
byście zakładali 		zakładałybyście,
byście zakładały
3rd zakładałby,
by zakładał 		zakładałaby,
by zakładała 		zakładałoby,
by zakładało 		zakładaliby,
by zakładali 		zakładałyby,
by zakładały
impersonal zakładano by
imperative 1st niech zakładam zakładajmy
2nd zakładaj zakładajcie
3rd niech zakłada niech zakładają
active adjectival participle zakładający zakładająca zakładające zakładający zakładające
passive adjectival participle zakładany zakładana zakładane zakładani zakładane
contemporary adverbial participle zakładając
verbal noun zakładanie

Derived terms

[edit]
nouns
verbs
[edit]
adjectives
nouns
verbs

Further reading

[edit]
  • zakładać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • zakładać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • zakładać in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “+32026”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zakładać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “ZAKŁADAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 06.01.2010
  • “ZAKŁADAĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 06.01.2010
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zakładać”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “zakładać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zakładać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 125
  • zakładać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=zakładać&oldid=82617720"