koniec

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: Koniec, kóniec, and kōniec

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *konьcь. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /kɔ(ː)ɲɛt͡s/
  • IPA(key): (15th CE) /kɔɲɛt͡s/, /koɲɛt͡s/

Noun

[edit]

koniec m inan

  1. (attested in Sieradz-Łęczyca) end (place where a thing ends, border, edge)
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[1], 28, 12:
      Wydzal gest we znye drab, stoyøcz na zemy[ø], koncem nyeba dosyøgayøcz (cacumen illius, sc. scalae, tangens caelum)
      [Widział jest we śnie drab, stojąc na ziemi[ø], końcem nieba dosięgając (cacumen illius, sc. scalae, tangens caelum)]
    • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[2], 34, 3:
      Strona polvdna […] bødze myecz koncze (terminos) przecziw wschodv slvnecznemv morze slone
      [Strona połudna […] będzie mieć końce (terminos) przeciw wschodu słunecznemu Morze Słone]
    • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[3], [4], [5], volume XXII, Łęczyca, page 25:
      Sed draco pro fraude te pungens cuspide, zarazayąncz conczem
      [Sed draco pro fraude te pungens cuspide, zarażając końcem]
    • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 50:
      Kv *konczą ad oram (tunc abiit Salomon in Asiongaber et in Ailath ad oram maris Rubri II Par 8, 17)
      [Ku końcu ad oram (tunc abiit Salomon in Asiongaber et in Ailath ad oram maris Rubri II Par 8, 17)]
    • 1880-1894 [1476], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎[6], volume III, Krakow, page 333:
      Margareta […] cum Jacobo […] niwa […], ktora lyezy ku crakowskyey drodze konczem, a drugem koncziem ku Swiaskowey roley […] obligauerunt
      [Margareta […] cum Jacobo […] niwę […], ktora leży ku krakowskiej drodze końcem, a drugiem końcem ku Święszkowej rolej […] obligauerunt]
    • 1868 [1497], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎[7], volume XV, page 336:
      Ornamentum Armenicale, quod konyecz dicitur
      [Ornamentum Armenicale, quod koniec dicitur]
    1. extra pieces of land at the end of cultivated fields
      • 1868 [1488], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎[8], volume XVI, page 211:
        Nicolaus dedit... superficies agrorum al. coyncze, quas deberet piscina perfundere
        [Nicolaus dedit... superficies agrorum al. końce, quas deberet piscina perfundere]
    2. (attested in Greater Poland) foot, base (part of a mountain or hill)
      • 1959 [1419], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1048, Poznań:
        Na dol mlinow ma gidz stara szamicza asz na conedz gori
        [Na doł młynow ma jić stara samica aż na koniec gory]
  2. ending (final section of a work, i.e. a book)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[9], page 839:
      O tem tez bog oczyecz movy przez proroka Izayascha na konczv kxyag
      [O tem też Bog Ociec mowi przez proroka Izaijasza na końcu ksiąg]
  3. (attested in Lesser Poland, Masovia) end, finish (time in which something stops)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 144, 3:
      Welyky pan..., a welkosczy yego ne koncza (non est finis)
      [Wieliki pan..., a wielkości jego nie końca (non est finis)]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[11], page 480:
      Muszycz szye to stacz, alye nye nathychmyast konyecz albo skonanye (sed nondum est finis Mat 24, 6)
      [Musić sie to stać, ale nie natychmiast koniec albo skonanie (sed nondum est finis Mat 24, 6)]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 47:
      Nyektorzy w wycząganyv pyenyądzy koncza nye kladącz (terminum non imponens), lakomye sz vczązenym szkod wyczągayą pyenyądze
      [Niektorzy w wyciąganiu pieniędzy końca nie kładąc (terminum non imponens), łakomie z uciążenim szkod wyciągają pieniądze]
  4. (attested in Lesser Poland) end; death
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[12], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 5:
      Ziawon vczin mne, gospodne, konecz moy (finem meum)
      [Zjawion uczyń mnie, Gospodnie, koniec moj (finem meum)]
  5. (attested in Greater Poland) result
    • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 73:
      Mozely ten woyth szynkowacz... a mozely yemu thego myastho bronycz... albo nye, albo na kthory konyecz tho ma przydz podlug prawa?
      [Możeli ten wojt szynkować... a możeli jemu tego miasto bronić... albo nie, albo na ktory koniec to ma przyć podług prawa?]
  6. (attested in Masovia) end; goal, aim
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 21:
      Nyekthorzi... ny pod czyyą chorąngwyą z naszey woyszki stanowycz szą obykli, na then konyecz a k themv konczv (ad hunc finem), aby... woyenney strozzey szą vwyarowali
      [Niektorzy... ni pod czyją (i.e. pod niczyją) chorągwią z naszej wojski stanowić się obykli, na ten koniec a k temu końcu (ad hunc finem), aby... wojennej strożej się uwiarowali]
  7. (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain.
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎[13], Greater Poland, page 11 arg:
      W konyecz psalm Dawydow (in finem psalmus David) za oktawę, to iest dzyen sødny
      [W koniec psalm Dawidow (in finem psalmus David) za oktawę, to jest dzień sądny]
  8. The meaning of this term is uncertain.
    • 1883 [1300], Wilhelm Haeusler, editor, Urkundensammlung zur Geschichte des Fürstenthums Oels bis zum Aussterben der Piastischen Herzogslinie [Collection of documents on the history of the Principality of Oleśnica up to the extinction of the Piast ducal line]‎[14], page 141:
      Extendit se apud aquam Wydavam a metis et terminis fidelis nostri Bogussii..., qui termini vlg. consca nuncupantur
      [Extendit se apud aquam Wydawam a metis et terminis fidelis nostri Bogussii..., qui termini vlg. koń[s]ca nuncupantur]

Derived terms

[edit]
adjective
adverbs
verbs
[edit]
adverbs
nouns
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: koniec, końc (Middle Polish)
  • Silesian: kōniec

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “koniec”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “koniec”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “koniec”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “koniec, końc”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]
Polish Wikipedia has an article on:
Wikipedia pl

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish koniec.

Pronunciation

[edit]
 

Noun

[edit]

koniec m inan

  1. end, finish (time in which something stops)
    Synonyms: epilog, finał, finisz, końcówka, kres, meta, ostatnie podrygi, pointa, puenta, schyłek, zakończenie, zmierzch
    Antonyms: początek, zaranie
    1. end, death (final part of someone's life or of an objects functionality) [with z (+ instrumental) ‘of/to what’]
      Synonyms: śmierć, zejście, zgon
    2. end (final part of something, i.e. a work such as a movie or book)
      Synonyms: końcówka, zakończenie
      Antonym: początek
    3. (obsolete) result
      Synonyms: rezultat, skutek, wynik
  2. end (place where something ends)
    Synonyms: kres, kraniec
    Antonym: początek
    1. (Middle Polish) corner (place where two things meet)
      Synonym: róg
    2. (Middle Polish) edge, boundary
      Synonyms: brzeg, granica, kraj, krawędź
  3. failure (result of lack of success)
    Synonym: niepowodzenie
  4. (obsolete) end; goal, aim
    Synonym: cel
  5. (Middle Polish) penis
    Synonyms: see Thesaurus:prącie
  6. (Middle Polish) end; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[15], page 115b:
      Effectus, Dokonánie/ Spełnienie/ Koniec/ Moc/ álbo Przemożność.
      [Effectus, Dokonanie/ Spełnienie/ Koniec/ Moc/ albo Przemożność.]

Declension

[edit]
Declension of koniec
singular plural
nominative koniec końce
genitive końca końców
dative końcowi końcom
accusative koniec końce
instrumental końcem końcami
locative końcu końcach
vocative końcu końce

Interjection

[edit]

koniec

  1. down with...! [with z (+ instrumental) ‘with what’]

Derived terms

[edit]
adverbs
nouns
particles
phrase
proverbs
verbs
verbs

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), koniec is one of the most used words in Polish, appearing 55 times in scientific texts, 40 times in news, 29 times in essays, 67 times in fiction, and 58 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 249 times, making it the 210th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “koniec”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 190

Further reading

[edit]
  • koniec in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • koniec z kimś/czymś in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • koniec in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “koniec”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “KONIEC”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2015 November 6
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “koniec”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “koniec”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “koniec”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 440
  • koniec in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
  • Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “koniec”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN

Slovak

[edit]
Slovak Wikipedia has an article on:
Wikipedia sk

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *konьcь.

Pronunciation

[edit]

Noun

[edit]

koniec m inan (related adjective koncový, diminutive konček)

  1. end
    Antonym: začiatok
  2. death
    Synonyms: skon, smrť

Declension

[edit]
Declension of koniec (pattern stroj)
singularplural
nominativekonieckonce
genitivekoncakoncov
dativekoncukoncom
accusativekonieckonce
locativekoncikoncoch
instrumentalkoncomkoncami

Derived terms

[edit]

Further reading

[edit]
  • “koniec”, in Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak), https://slovnik.juls.savba.sk, 2003–2024
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=koniec&oldid=82678862"