külək

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: kulak, Kulak, kulák, kułak, and Kułak

Azerbaijani

[edit]
Other scripts
Cyrillic күләк
Abjad کولک

Etymology

[edit]

Cognate with dialectal Turkish külek, dialectal Kumyk кулек (kulek, “strong wind”), Chagatai [script needed] (külek).[1] Most recorded senses in Chagatai have connotations of "sea wind, sea storm, sea waves" (ibid.).

etymology note

Has been compared to dialectal Azerbaijani tülex (“wind”),[2] for which senses “brisk, lively; sly, cunning” have been recorded too (in the form tüləx).[3] These forms are, no doubt, related to Upper-Kondoma variety of Shor тӱйлек (“mad, crazy; storm, whirlwind”)[4] and Kondoma Shor тӱӱлек (“storm”) (ib. 388). Levitskaja compares Azerbaijani tülex (“wind”) (seemingly unaware of the senses “brisk, lively; sly, cunning”) with külek and proposes a sound change /k/ -> /t/, deriving the former from the latter.[5] However, this is implausible, since Azerbaijani tülex has a well-explicable etymology (ultimately ← *tül- 'to be mad'), whereas külek itself is yet unexplained. The sound change of the initial /t/ -> /k/ is rather unprecedented, too, in absence of any visible assimilatory factor, suggesting that tülex is not related, unless reshaped by analogy or re-interpretation.

Compare also dvandva-compounds in Turkmen kül-talkan, Karakalpak kül-talqan, Tuvan хүл-далган (xül-dalgan), Turkmen kül-uşak and dialectal Turkish kül-ufak all meaning “to pieces, into smithereens”, as in “to knock to pieces, to smash into smithereens, to shatter'.[6] The first element in these compounds corresponds to Azerbaijani kül (“ashes”) (compare e.g. German Schutt und Asche (“wrack and ruin, lit. “rubbish and asches””)). Compare also the second part of the several of the compounds, e.g. Tuvan далган (dalgan, “flour, powder”), which resembles the Oghuz words for 'wave', cf. Azerbaijani dalğa, Turkish dalga and Turkmen tolkun (compare the sea-related senses in Chaghatai), whereas the terms for 'flour' and 'powder' in Oghuz languages go back to other roots. Külək might have originated in such compounds, although this is speculative.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): [cyˈlæç] (Standard North Azerbaijani)
  • IPA(key): [cyˈlæc], [cyˈlæj], [t͡ʃyˈlæt͡ʃ]
  • Audio (Baku):(file)
  • Hyphenation: kü‧lək

Noun

[edit]

külək (definite accusative küləyi, plural küləklər)

  1. wind
    Güclü külək əsir. ― A strong wind is blowing.
    Külək ağacları qırıb. ― The wind knocked over the trees.
    Külək səngidi. ― The wind has died down.
    külək enerjisi ― wind power
    külək turbini ― wind turbine
    Synonyms: yel, ruzigar, əsin

Declension

[edit]
    Declension of külək
singular plural
nominative külək
 küləklər
definite accusative küləyi
 küləkləri
dative küləyə
 küləklərə
locative küləkdə
 küləklərdə
ablative küləkdən
 küləklərdən
definite genitive küləyin
 küləklərin
    Possessive forms of külək
nominative
singular plural
mənim (“my”) küləyim küləklərim
sənin (“your”) küləyin küləklərin
onun (“his/her/its”) küləyi küləkləri
bizim (“our”) küləyimiz küləklərimiz
sizin (“your”) küləyiniz küləkləriniz
onların (“their”) küləyi or küləkləri küləkləri
accusative
singular plural
mənim (“my”) küləyimi küləklərimi
sənin (“your”) küləyini küləklərini
onun (“his/her/its”) küləyini küləklərini
bizim (“our”) küləyimizi küləklərimizi
sizin (“your”) küləyinizi küləklərinizi
onların (“their”) küləyini or küləklərini küləklərini
dative
singular plural
mənim (“my”) küləyimə küləklərimə
sənin (“your”) küləyinə küləklərinə
onun (“his/her/its”) küləyinə küləklərinə
bizim (“our”) küləyimizə küləklərimizə
sizin (“your”) küləyinizə küləklərinizə
onların (“their”) küləyinə or küləklərinə küləklərinə
locative
singular plural
mənim (“my”) küləyimdə küləklərimdə
sənin (“your”) küləyində küləklərində
onun (“his/her/its”) küləyində küləklərində
bizim (“our”) küləyimizdə küləklərimizdə
sizin (“your”) küləyinizdə küləklərinizdə
onların (“their”) küləyində or küləklərində küləklərində
ablative
singular plural
mənim (“my”) küləyimdən küləklərimdən
sənin (“your”) küləyindən küləklərindən
onun (“his/her/its”) küləyindən küləklərindən
bizim (“our”) küləyimizdən küləklərimizdən
sizin (“your”) küləyinizdən küləklərinizdən
onların (“their”) küləyindən or küləklərindən küləklərindən
genitive
singular plural
mənim (“my”) küləyimin küləklərimin
sənin (“your”) küləyinin küləklərinin
onun (“his/her/its”) küləyinin küləklərinin
bizim (“our”) küləyimizin küləklərimizin
sizin (“your”) küləyinizin küləklərinizin
onların (“their”) küləyinin or küləklərinin küləklərinin

Derived terms

[edit]

Descendants

[edit]
  • → Lezgi: кулак (kulak)

References

[edit]
  1. ^ Tenišev E. R., editor (1984–2006), Sravnitelʹno-istoričeskaja grammatika tjurkskix jazykov: [Comparative Historical Grammar of Turkic Languages:] (in Russian), Moscow: Nauka
  2. ^ Азәрбајҹан дилинин гәрб групу диалект вә шивәләри (1967), page 242
  3. ^ Axundov A. A., Kazımov Q. Ş., Behbudov S. M., editors (2007), “külək”, in Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti [Dialectological Dictionary of the Azerbaijani Language] (in Azerbaijani), Baku: Şərq-Qərb, →ISBN, page 511b
  4. ^ Verbickij, V (1884) “külək”, in Slovarʹ altajskovo i aladagskovo narečij tjurkskovo jazyka, Kazan, page 384; republished as Slovarʹ altajskovo i aladagskovo narečij tjurkskovo jazyka, Gorno-Altaysk: Ак Чечек, 2005
  5. ^ Levitskaja, L.S Etimologičeskaja mozaika, page 145. in Tenišev E (1996), ed., 90 let N. A. Baskakovu
  6. ^ Levitskaja, L. S., Dybo, A. V., Rassadin, V. I. (1997) Etimologičeskij slovarʹ tjurkskix jazykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages] (in Russian), volume V, Moscow: Jazyki russkoj kulʹtury, page 137
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=külək&oldid=82581620"