Afon Ystwyth
Afon yn sir Ceredigion yw Afon Ystwyth, sy'n llifo trwy dref Aberystwyth. Mae'n llifo tua'r gorllwein o'i darddiad ger Gronfa Ddŵr Craig Goch yng Nghwm Elan. Mae'n cyrraedd Bae Ceredigion yn Aberystwyth, lle mae'n rhannu aber ag Afon Rheidol.
 | |
| Math | afon  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Ceredigion |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 7 metr |
| Cyfesurynnau | 52.3306°N 3.8964°W |
| Cod OS | SN525485 |
| Aber | Bae Ceredigion |
| Dalgylch | 193 cilometr sgwâr |
| Hyd | 33 cilometr |
 | |
Ar wasgar mae poblogaeth Dyffryn Ystwyth erbyn hyn, gyda dim ond ychydig o bentrefi megis Ysbyty Ystwyth, Cwmystwyth, Pontrhydygroes, Llanilar a Llanfarian. Ganrifoedd yn ôl, roedd Dyffryn Ystwyth yn gymharol boblog oherwydd ei gyfoeth mwynol. Mae arian, plwm a sinc wedi cael eu cloddio yn y dyffryn er y cyfnod Rhufeinig. Cyrrhaeddodd y gweithgarwch hyn ei uchafbwynt yn y 18g. Lleolwyd y gloddfa fwyaf yng Nghwmystwyth. Dywedir mai 32 oedd yr oedran marw ar gyfartaledd yng Nghwmystwyth, yn bennaf oherwydd gwenwyno plwm.
Mae dŵr yr afon yn dal i gario lefelau uchel o sinc ac arian. Ar wahân i'r olion diwydiannol hyn, mae gan y dyffryn lannau serth coediog sy'n cario'r dŵr clir.
