Jajna ćelija

Spermatozoid spreman da oplodi jajnu ćeliju

Jajna ćelija predstavlja ženski gamet, koji se obrazuje u procesu gametogeneze kod životinja i megagametogeneze kod viših biljaka. Sadrži haploidan broj hromozoma kao i spermatozoid, ali zato kod većine vrsta ima mnogo veću količinu citoplazme od njega. Zrela jajna ćelija je relativno velika, odnosno, veća je od prosječne tjelesne ćelije životinja. Veoma velika jaja imaju ptice, gmizavci, a i neke ajkule. Zbog toga je faza rasta u gametogenezi mnogo izraženija nego u spermatogenezi.

Vrste jajnih ćelija

Prema količini i rasporedu žumanceta, koje predstavlja rezervnu hranu za embrion, razlikuju se tri osnovna tipa jajnih ćelija:

oligolecitne,
telolecitne i
centrolecitne.
Oligolecitne (oligos= malo; lekhitos = žumance) jajne ćelije imaju malu količinu žumanceta koje je ravnomjerno raspoređeno po citoplazmi.
Telolecitne (telos = kraj) imaju neravnomjerno raspoređeno žumance, tako da se na njima razlikuju dva pola:

animalni, na kome je više citoplazme i gdje se nalazi jedro, i
vegetativni na kome je više žumanceta.

Razlikuju se dva tipa ovih ćelija:

umjereno telolecitne i
izrazito telolecitne.

Umjereno telolecitne imaju manje žumanceta od izrazito telolecitnih jaja(prisutne su kod vodozemaca). Žumance je u vidu mnogobrojnih tzv. žumancetnih pločica koje su u donjem delu (vegetativni pol), dok se na animalnom polu nalazi više citoplazme.

Izrazito telolecitne sadrže veliku količinu, gusto napakovanog žumanceta, dok je citoplazma sa jedrom svedena na mali disk koji leži na tom žumancetu (jajne ćelije gmizavaca i ptica).

Centrolecitne jajne ćelije imaju veliku količinu žumanceta smještenog u centru, a citoplazma je oko njega u vidu površinskog, tankog sloja. U samom centru žumanceta nalazi se ostrvce citoplazme sa jedrom koje je okruženo citoplazmom.
Jajne ćelije čovjeka i ostalih placentalnih sisara su alecitne (bez žumanceta), pošto embrion u ishrani zavisi od majke, a ne od žumanceta.

Također pogledajte