Mokraćovod
Mokraćovodi ili ureteri jesu cijevi izrađene od glatkih mišića koje pokreću mokraću iz bubrega u mokraćni mjehur. Ureteri su kod odraslih muškaraca obično dugi 20–30 cm i prečnika približno 3–4 mm. Ureter je prekriven urotelnim ćelijama, tipa tranzicijskog epitela, a ima dodatni sloj glatkog mišića u trećem dijelu, najbližem mjehuru koji pomaže u peristaltici.
Na uretere mogu utjecati brojne bolesti, uključujući infekcije urinarnog trakta i bubrežni kamen. Stenoza je slučaj kada je ureter sužen zbog, naprimjer, hronične upale. Kongenitalne abnormalnosti koje utječu na uretere mogu uključivati razvoj dva uretera na istoj strani ili abnormalno postavljene uretere. Uz to, refluks mokraće iz mokraćnog mjehura nazad u uretere stanje je koje se često viđa kod djece.
Mokraćovodi su identificirani najmanje prije 2.000 godina. Termin ureter potječe od korijena uro-, koji se odnosi na mokrenje i koja se u zapisima viđa barem od vremena Hipokrata. Međutim, tek od 1500-ih termin ureter kontinuirano se koristi za označavanje moderne strukture; tek od razvoja medicinskog snimanja u 1900-ima tehnike kao što su rendgen, CT i ultrazvuk u mogućnosti su vidjeti mokraćovode. Mokraćovodi se vide i iznutra pomoću fleksibilne kamere, tj. tehnike zvane ureteroskopija, koja je prvi put opisana 1964.[1]
Anatomija
[uredi | uredi izvor]Mokraćovod polazi od bubrežne karlice, spušta se niz retroperitonealni prostor trbušne šupljine i ulazi u karlicu, gdje se završava ulijevanjem u mokraćnu bešiku. Prema tome, na njemu se razlikuju trbušni (pars abdominalis) i karlični dio (pars pelvina). Granicu između ovih dijelova čini tzv. terminalna (granična) linija. Prilikom ulaska u karličnu šupljinu mokraćovod obrazuje graničnu krivinu (flexura marginalis ureteris) i u tom suženom dijelu može se zaustaviti bubrežni kamen. Krivina mokraćovoda projektira se na prednjem trbušnom zidu u predjelu Haleove topografske tačke. Mokraćovodi prolaze kroz zid bešike ukoso. Prilikom rastezanja zida mokraćne bešike nabor njene sluznice djeluje kao ventil i sprečava vraćanje (refluks) mokraće ka ureterima i eventualno širenje infekcije iz bešike prema bubrezima.
Struktura
[uredi | uredi izvor]
1. Mokraćni sistem čovjeka:
2. Bubreg,
3. Bubrežna karlica,
4. Mokraćovod,
5. Mokraćni mjehur,
6. Mokraćovod: lijeva strana, frontalni presjek
7. Nadbubrežna žlijezda
Sudovi:
8. Bubrežna arterija i Vena,
9. Donja šuplja vena,
10. Trbušna aorta,
11. zajednička ilijačna arterija i vena
Prozirni dio:
12. Jetra,
13. Debelo crijevo,
14. Karlica
Ureteri su cjevaste strukture, duge približno 20–30 cm kod odraslih muškaraca i 4–5 cm kod žena,[2] a izlaze iz karlice svakog bubrega u bešiku. Iz bubrežne karlice spuštaju se na vrh mišića musculus psoas major da bi došli do oboda karlice. Ovdje se ukrštaju ispred zajedničke ilijačne arterije. Zatim prolaze niz bočne strane karlice, a na kraju se savijaju prema naprijed i ulaze u mokraćni mjehur sa stražnje strane.[2][3]
Mokraćovodi su prečnika između 1,5 i 6 mm,[2] i okruženi slojem glatkih mišića u dužini 1–2 cm na krajevima neposredno prije nego što uđu u bešiku.
Ureteri ulaze u bešiku sa stražnje površine, 1,5–2 cm prije nego što se otvore u mokraćni mjehur pod uglom na njegovoj vanjskoj stražnjoj površini na ureterskim otvorima, poput proreza.[3] To mjesto označava se i kao vezikoureterska veza.[4] Kod kontrahirane bešike udaljeni su otprilike 25 mm i približno na istoj udaljenosti od unutrašnjeg mokraćovodnog otvora; u napuhanoj bešici ova mjerenja mogu se povećati na 50-ak mm.[3]
Brojne strukture prolaze pored, iznad i oko uretera na njihovoj putanji od bubrega do mokraćnog mjehura. U svom gornjem dijelu, mokraćovod putuje na mišić musculus psoas major i nalazi se odmah iza peritoneuma. Kako prolazi kroz mišić, putuje preko genitofemoralnih živaca. Donja šuplja vena i trbušna aorta nalaze se do srednje linije desnog, odnosno lijevog uretera.[3] U donjem dijelu trbuha, desni mokraćovod je iza donjeg dijela mezentere i terminalnog dijela ileuma, a lijevi ureter nalazi se iza jejunuma i sigmoidnog debelog crijeva.[3] Kako ureteri ulaze u karlicu, okruženi su vezivnim tkivom i putuju unatrag i prema van, prolazeći ispred unutrašnje ilijačne arterije i unutrašnje ilijačne vene. Zatim putuju prema unutra i prema naprijed, prelazeći pupčane, donje mjehurne i srednje rektumske arterije.[3] Odavde, kod muškaraca prelaze ispod vas deferens i ispred sjemenskih vezikula da bi ušli u mokraćni mjehur blizu trigona.[3] U žena mokraćovodi prolaze iza jajnika, a zatim donjim srednjim dijelom širokog ligamenta materice. Kratki dio, materične arterije ide na vrh kratko (2,5 cm). Zatim prolaze pored grlića materice, idući unutra prema mjehuru.
Opskrba krvlju i limfom
[uredi | uredi izvor]Arterije koje opskrbljuju mokraćovod razlikuju se po svom toku. Gornju trećinu uretera, najbližu bubregu, opskrbljuju bubrežne arteriju. Srednji dio mokraćovoda opskrbljuju zajedničke ilijačne arterije, direktne grane iz trbušne aorte i gonadne arterije; arterije gonada su testisna arterija kod muškaraca i jajnička arterija kod žena.[3] Donja trećina mokraćovoda, najbliža mjehuru, opskrbljena je granama iz unutrašnje ilijačne arterije, uglavnom gornja i donje vezikulske arterije. Arterijska opskrba može biti varijabilna, a arterije koje doprinose uključuju srednju rektumsku arteriju, direktne grane aorte,[2] i, kod žena, materične i vaginske arterije.
Arterije koje opskrbljuju uretere završavaju mrežom sudova unutar adventitia uretera. Između arterija mokraćovoda ima mnogo veza (anastomoza),[3] posebno u adventiciji, što znači da oštećenje pojedinog suda ne ugrožava opskrbu mokraćovoda krvlju. Venska drenaža uglavnom je paralelna s arterijskom opskrbom,[1][3] tj. počinje kao mreža manjih vena u adventiciji; s bubrežnim venama koje dreniraju gornje uretere, a vezikulske i spolne vene dreniraju donje dijelove mokraćovoda.
Limfna opskrba zavisi od položaja limfnih sudova u mokraćovodu.[2] Limfa se sakuplja u submukoznim, unutarmišićnim i advencijskim limfnim sudovima, bliže odvodu bubrega u sakupljajuće bubrežne sudove, a odavde u bočni aortni čvor u blizini gonadnih sudova.[3] Srednji dio mokraćovoda vodi u desni parašupljinske i međuortošupljinske čvorove s desne, a lijeve paraaortne čvorove s lijeve strane. U donjem dijelu mokraćovoda, limfa se može odvoditi u zajednički ilijačni limfni čvor ili niže dolje u zdjelici do zajedničkih, vanjskih ili unutrašnjih ilijačnih limfnih čvorova.[3]
Inervacija
[uredi | uredi izvor]Mokraćovodi su bogato opskrbljeni živcima koji čine mrežu živaca, mokraćovodni pleksus u adventiciji uretera.[3] Ovaj pleksus formira se direktno iz niza nervnih korjenova (T9-12, L1 i S2-4), kao i grana iz drugih nervnih pleksusa i nerava; tačnije, gornja trećina uretera prima nervne grane iz bubrežnog pleksusa i aortnog pleksusa. Srednji dio prima grane nerava iz gornjeg hipoželučanog pleksusa i gornjeg, a donji ureter prima grane iz donjeg hipogastričnog pleksusa i nerva.[3] Pleksus je u adventiciji. Ti živci putuju u pojedinačnim snopovima i duž malih krvnih sudova da bi formirali ureterski pleksus.[3] Opskrba je oskudna u blizini bubrega, a povećava se bliže mjehuru.[3]
Mikroanatomija
[uredi | uredi izvor]
Mokraćovod je prekriven urotelom, vrstom tranzicijskog epitela koji je sposoban odgovoriti na istezanja uretera. Prijelazni epitel može se pojaviti kao sloj stubastih ćelija kada se opusti, a ravnih ćelija kada se raširi. Ispod epitela je lamina propria, koja se sastoji od labavog vezivnog tkiva s mnoštvom elastičnih vlakana prošaranih krvnim sudovima, venama i limfom. Okružen je s dva mišićna sloja, unutarnjim slojem uzdužnih mišića i vanjskim slojem kružnih ili spiralnih mišića.[5][6] Donja trećina uretera ima i treći mišićni sloj.[6] Iza ovih slojeva je adventicija, koja sadrži krvne i limfne sudove i vene.[6]
Razvoj
[uredi | uredi izvor]
Mokraćovodi se razvijaju iz mokraćovodnih pupoljaka, koji su nastali iz mezonefrosnog kanala. Ovo je kanal, izveden je iz mezoderma, a pronađen u ranom embriju.[7] S vremenom se pupoljci izdužuju, prelazeći u okolno mezodermno tkivo, šire se i dijele na lijevi i desni mokraćovod. Na kraju, uzastopne podjele iz ovih pupova formiraju ne samo uretere nego i bubrežnu karlicu, glavnu i malu čašu i sabirne kanale bubrega.[7]
Mezonefrosni kanal povezan je sa kloakom, koja se tokom razvoja razdvaja na urogenitalni sinus i anorektumski kanal. Mokraćni mjehur nastaje iz urogenitalnog sinusa. Vremenom, dok se mokraćni mjehur povećava, apsorbira okolne dijelove primitivnih uretera. Konačno, ulazne tačke uretera u mokraćni mjehur pomiču se prema gore, zahvaljujući migraciji bubrega prema gore u razvoju embrija.[7]
Funkcija
[uredi | uredi izvor]Mokraćovodi su komponenta mokraćnog sistema. Mokraća, koju proizvode bubrezi, putuje duž uretera do bešike. To čini redovnim kontrakcijama zvanim peristaltika.[3]
-
Ultrazvuk prikazuje mlaz mokraće koji ulazi u mokraćni mjehur (veliki crni presjek) kroz ureter.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b Alan J. Wein (2011). Campbell-Walsh Urology (10. izd.). Elsevier. str. 31.
- ^ a b c d e Arthur D. Smith; Glenn Preminger; Gopal H. Badlani; Louis R. Kavoussi, ured. (2019). Ureteral Anatomy". Smith's textbook of endourology (4. izd.). John Wiley & Sons Ltd. str. 455–464. ISBN 9781119245193.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q Susan Standring, ured. (2016). "Ureter". Gray's anatomy: the anatomical basis of clinical practice (41. izd.). Philadelphia. str. 1251–1254. ISBN 9780702052309. OCLC 920806541.
- ^ Kasi Visveswaran (2009). Essentials of Nephrology, 2/e. BI Publications Pvt Ltd. str. 61. ISBN 978-81-7225-323-3.
- ^ Lowe, Alan Stevens, James S. (2005). Human histology (3. izd.). Philadelphia & Toronto: Elsevier Mosby. str. 324. ISBN 0-3230-3663-5.
- ^ a b c Young, Barbara; O'Dowd, Geraldine; Woodford, Phillip (4. 11. 2013). Wheater's functional histology: a text and colour atlas (6th izd.). Philadelphia: Elsevier. str. 314. ISBN 9780702047473.
- ^ a b c Sadley, TW (2019). "Urinary system". Langman's medical embryology (14. izd.). Philadelphia: Wolters Kluwer. str. 256–266. ISBN 9781496383907.