Eoarxey
Eoarxey — Arxey eonunun ilk erasıdır. Bu era 4 milyard il əvvəl Katarxey eonunun bitməsi ilə başlamış və 3600 milyon il əvvəl Paleoarxey erasının başlaması ilə bitmişdir. Yer üzündəki həyatın başlanğıcı bu dövrə aid edilmişdir və sianobakteriyaların dəlilləri bu dövrdən bir qədər sonra, 3500 milyon il əvvəl aid edilmişdir. O dövrdə atmosfer oksigensiz idi və təzyiq dəyərləri 10 -100 bar arasında dəyişirdi.[1][2][3]
Təsdiqlənmə
redaktəEoarxey əvvəllər rəsmi olaraq adlandırılmamış və qeyri-rəsmi olaraq Erkən Arxey və ya Paleoarxey dövrünün ilk hissəsi kimi qeyd edilmişdir.
Artıq Beynəlxalq Stratiqrafiya Komissiyası Eoarxey erasının Katarxey eonundan əvvəl mövcud olmuş Arxey Eonunun ilk hissəsi olduğunu rəsmi olaraq tanıyır.
Eoarxey erasının başlanğıcı Beynəlxalq Stratiqrafiya Komissiyası tərəfindən rəsmi olaraq 4 milyard il əvvəl olaraq qəbul edilmişdir.[4]
Eranın adı yunanca iki sözdən: eos (dan, şəfəq) və archaios (qədim) sözlərindən götürülmüşdür. İlk superqitə olan Vaalbara bu dövrün sonunda, təxminən 3,600 milyon il əvvəl meydana gəlmişdir.
Geologiya
redaktəEoarxeyin əsas xüsusiyyəti, Yerin ilk dəfə möhkəm bir qabığa sahib olmasıdır. Bununla birlikdə, bu qabığın bir çox yerində çatışmazlıqlar və səthdə lava sahələri mövcud idi. Eoarxeyin başlanğıcı günəş sistemi daxilində ağır asteroid bombardmanı: Gecikən Ağır Bombardman ilə xarakterizə olunur. Ən böyük Eoarxey süxur meydana gəlməsi Qrenlandiyanın cənub-qərb sahilindəki yaşı 3.8 milyard olan Isua Greenstone kəməridir. Kanada Qalxanında tapılan qneys nümunələrinin 4.031 milyon yaşı olduğu təxmin edilir və buna görə də ən qədim qorunan qaya birləşmələridir. 2008-ci ildə Kanadanın Kvebek əyalətində, Nuvvuagittuq Greenstone zolağında 4,280 milyon il əvvələ aid süxurlar aşkar edilidi.[5] Bu birləşmələr üzərində hal-hazırda intensiv araşdırmalar aparılır.[6]
Atmosfer
redaktəQrenlandiyadakı 3,850 milyon illik apatit qalıqları 12C-nin zənginliyini sübut edti. Bu, 3.8 milyard il əvvəl fotosintetik həyatın olub olmaması ilə əlaqədar bir mübahisəyə səbəb oldu.[7]
Xarici keçidlər
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ Mulkidjanian, A. Y. "On the origin of life in the zinc world: 1. Photosynthesizing, porous edifices built of hydrothermally precipitated zinc sulfide as cradles of life on Earth". Biol. Direct. 4. 2009: 26. doi:10.1186/1745-6150-4-26. PMC 3152778. PMID 19703272.
- ↑ Mulkidjanian, A. Y.; Bychkov, A. Y.; Dibrova, D. V.; Galperin, M. Y.; Koonin, E. V. "Origin of first cells at terrestrial, anoxic geothermal fields". Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 109 (14). 2012: E821–30. Bibcode:2012PNAS..109E.821M. doi:10.1073/pnas.1117774109. PMC 3325685. PMID 22331915.
- ↑ Mulkidjanian, A. Y. Energetics of the First Life // Egel, R.; Lankenau, D.-H.; Mulkidjanian, A. Y. (redaktorlar ). Origins of Life: The Primal Self-Organization. Heidelberg: Springer Verlag. 2011. 3–33. ISBN 978-3-642-21625-1.
- ↑ "International Chronostratigraphic Chart v.2013/01" (PDF). International Commission on Stratigraphy. January 2013. July 17, 2013 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: April 6, 2013.
- ↑ O'Neil, J.; Carlson, R. W.; Francis; D.; Stevenson, R. K. "Neodymium-142 Evidence for Hadean Mafic Crust". Science. 321 (5897). 2008: 1828–1831. Bibcode:2008Sci...321.1828O. doi:10.1126/science.1161925. PMID 18818357.
- ↑ David, J.; Godin, L.; Stevenson, R. K.; O'Neil, J.; Francis, D. "U-Pb ages (3.8–2.7 Ga) and Nd isotope data from the newly identified Eoarchean Nuvvuagittuq supracrustal belt, Superior Craton, Canada". Geological Society of America Bulletin. 121 (1–2). 2009: 150–163. doi:10.1130/B26369.1.
- ↑ Mojzsis, S. J.; Arrhenius, G.; McKeegan, K. D.; Harrison, T. M.; Nutman, A. P.; Friend, C. R. L. "Evidence for life on Earth before 3,800 million years ago" (PDF). Nature. 384 (6604). 1996: 55–59. Bibcode:1996Natur.384...55M. doi:10.1038/384055a0. hdl:2060/19980037618. PMID 8900275. 2021-11-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-04-20.