Xunión Europea

Xunión Europea
	Европейски съюз (bg); Evropská unie (cs); Den Europæiske Union (da); Europäische Union (de); Ευρωπαϊκή Ένωση (el); European Union (en); Unión Europea (es); Euroopa Liit (et); Euroopan unioni (fi); Union européenne (fr); An tAontas Eorpach (ga); Europska unija (hr); Európai Unió (hu); Unione europea (it); Europos Sąjunga (lt); Eiropas Savienība (lv); Unjoni Ewropea (mt); Europese Unie (nl); Unia Europejska (pl); União Europeia (pt); Uniunea Europeană (ro); Európska únia (sk); Evropska unija (sl); Europeiska unionen (sv); Union Eoropea (vec); Eŭropa Unio (eo)
	organización rexonal, political economic union (en) , supranacionalidad (es) y Confederación
Llocalización
Sede	Bruxeles
Direición	internacional
Coordenaes	50°06′N 9°12′E / 50.1°N 9.2°E
Historia
Fundación	1r payares 1993
Fundador	Italia; Francia; Luxemburgu; Bélxica; Reinu de los Países Baxos; Alemaña Occidental
Eslogan	Обединен в многообразието (bg); Ujedinjeni u različitosti (hr); Jednotná v rozmanitosti (cs); Forenet i mangfoldighed (da); In verscheidenheid verenigd (nl); United in diversity (en); Ühinenud mitmekesisuses (et); Moninaisuudessaan yhtenäinen (fi); Unie dans la diversité (fr); In Vielfalt geeint (de); Ενωμένοι στην πολυμορφία (el); Egység a sokféleségben (hu); Aontaithe san éagsúlacht (ga); Unita nella diversità (it); Vienota dažādībā (lv); Suvienijusi įvairovę (lt); Magħquda fid-diversità (mt); Zjednoczona w różnorodności (pl); Unida na diversidade (pt); Uniţi în diversitate (ro); Zjednotení v rozmanitosti (sk); Združena v raznolikosti (sl); Unida en la diversidad (es); Förenade i mångfalden (sv); Единство в многообразии (ru); Єдність у різноманітті (uk); In varietate concordia (la); Unii inte ła diversità (vec); Units en la diversitat (ca); Unuiĝintaj en diverseco (eo)
Participación empresarial
Filiales	ver Instituto europeo de Innovación y Tecnología (es) ; Serviciu Européu d'Aición Esterior; Publications Office of the European Union; Agencia Europea para la Seguridad y la Salud en el Trabajo (es) ; Comisión Europea;
Forma parte de	ver Espaciu Económicu Européu; Organización Mundial del Comerciu; G20; Cuarteto de Madrid (es) ; ASEAN Regional Forum (en) ; Grupu d'Australia; Eurocontrol; Mando Europeo de Transporte Aéreo (es) ;
Formáu por	Alemaña; Francia; Italia; España; Polonia; Austria; Bélxica; Bulgaria; Xipre; Croacia; Eslovaquia; Eslovenia; Estonia; Finlandia; Grecia; Hungría; República d'Irlanda; Letonia; Lituania; Luxemburgu; Malta; Portugal; Dinamarca; Países Baxos; Chequia; Rumanía; Suecia; llende de la Xunión Europea
Bolsa de valores	Espaciu Económicu Européu
Varios
Premios	(2017) Premiu Princesa d'Asturies de la Concordia; (2012) Premiu Nobel de la Paz;
	Web oficial

La Xunión Europea (XE)^[1] o Unión Europea^[2]^[3] ye la organización supranacional del ámbitu européu dedicada a incrementar la integración económica y política y a favorecer la cooperación ente los sos estaos miembros. La Xunión Europea nació el 1 de payares de 1993, fecha na que entró en vigor el Tratáu de la Xunión Europea, tamién conocíu como Tratáu de Maastricht, que foi ratificáu un mes enantes polos miembros de la Comunidá Europea (CE).

Col Tratáu de la Xunión Europea, dióse-yos la ciudadanía europea a los ciudadanos de caún de los estaos miembros.

Historia

La Xunión Europea ye una comunidá internacional formada por venti siete estaos miembros. Tien la función d'integrar económica y políticamente a cerca de 500.000 millones de persones. La so creación ye un procesu de 45 años que tien el so aniciu nes Comunidaes Europees. Organizaciones que se crearon pa evitar una nueva guerra n'Europa, en concretu ente Francia y Alemaña, yá qu'en 70 años estos dos países protagonizaren trés guerres. Les dos últimes, mundiales.

Cola Declaración Schuman, títulu col que se conoz el discursu pronunciáu pol Ministru d'Asuntos Esteriores francés Robert Schuman, el 9 de mayu de 1950 dase'l primer pasu pa la formación de la Xunión Europea, al proponer que'l carbón y l'aceru d'Alemaña y Francia sometiéranse a una alministración conxunta.

Asina que, cinco años depués de la Segunda Guerra Mundial, en 1950, decídese la creación de la primera de les comunidaes europees; la Comunidá Europea del Carbón y del Aceru, formada por Francia, Alemaña, Italia, Bélxica, Países Baxos y Luxemburgu. Países que punxeron en común la producción y distribución de carbón y aceru ente ellos. En 1951, col "Tratáu de París", la CECA echa a andar.

Nel añu 57, tres la robla del "Tratáu de Roma", creóse la Comunidá Europea de la Enerxía Atómica, que puxaba pol usu d'esta enerxía, pero con fines políticos. Nesi mesmu añu, creóse la más importante de toles competencies, la Comunidá Económica Europea, cola que se pretende un mercáu común de tou tipu de bienes, estremándose de les otres dos, que yeren pa coses concretes. Asina, el camín de la xunidá económica trai arreyáu la unidá política

Caúna de les comunidaes, tenía les sos propies instituciones, hasta qu'a mediaos de los 60 s'unifiquen.

En 1979 celebráronse les primeres eleiciones al Parllamentu européu por sufraxu universal direutu y a lo llargo de la década de los 80, va abriéndose'l camín a la creación de la Xunión Europea, procesu qu'encuma en 1992 cola robla en Maastricht del Tratáu de la Xunión Europea, conocíu popularmente como Tratáu de Maastricht, polos Ministros d'Asuntos Esteriores y d'Economía de los Estaos miembros, documentu qu'entraría en vigos un añu depués, dando llugar a l'actual Xunión Europea.

N'avientu de 2009, tres el fracasu de la Constitución europea, entra en vigor el Tratáu de Lisboa, col que la Xunión Europea tien capacidá xurídica pa roblar alcuerdos internacionales.

Cronoloxía:

1950: 9 de mayu, Declaración Schuman.
1951: 18 d'abril, Tratáu de París, pol que se constitúi la Comunidá del Carbón y del Aceru (CECA), ente seis estaos: Bélxica, Francia, Alemaña, Italia, Luxemburgu y los Países Baxos.
1957: 25 de marzu, Trataos de Roma, ente los mesmos seis estaos, naciendo la CEE.
1973: Incorpórense a la Comunidá: Dinamarca, Irlanda y el Reinu Xuníu.
1981: Ingresa Grecia.
1986: Incorporación d'España y Portugal.
1990: La RDA reunifícase cola RFA, ingresando automáticamente.
1992: Tratáu de Maastricht: Naz la Xunión Europea.
1995: Ingresen Austria, Finlandia y Suecia.
1999: Tratáu d'Amsterdam.
2001: Tratáu de Niza.
2004:
- 1 de mayu, Estonia, Letonia, Lituania, Polonia, República Checa, Hungría, Eslovaquia, Eslovenia, Malta y Xipre, ingresen na Xunión.
- 29 d'ochobre, los miembros del conseyu de la XE, firmaron en Roma la Constitución Europea, proyeutu aprobáu el 18 de xunu anterior.
- 17 d'avientu, el conseyu de la XE acuerda aniciar les negociaciones con Turquía a partir del 3 d'ochobre de 2005.
2007:
- 1 de xineru: Ingresen Bulgaria y Rumanía.
2009
- 1 d'avientu, entra en vigor el Tratáu de Lisboa
2013
- 1 de xunetu: Croacia conviértese n'estáu miembru.
2020
- 1 de febreru: Reinu Xuníu dexa de ser un estáu miembru.

Símbolos

Cola entrada a valir del Tratáu de Lisboa, los símbolos de la XE como la bandera, el lema, l'himnu o'l Día d'Europa nun son xurídicamente venceyantes, anque toos ellos atópense n'usu. Magar esto, dieciséis países miembros declararon la so llealtá a los símbolos de la Xunión Europea nuna declaración amiesta al tratáu.

Instituciones y política

La XE cuenta con siete instituciones, caúna coles funciones que vienen darréu:

Parllamentu Européu (elixíu polos ciudadanos de los Estaos miembros);
Conseyu Européu (formáu polos Xefes d'Estáu o de gobiernu, ye'l máximu órganu decisoriu);
Conseyu de la Xunión Europea (representa a los Gobiernos de los Estaos miembros);
Comisión Europea (motor y muérganu executivu);
Tribunal de Xusticia de la Xunión Europea (garantiza'l cumplimientu de la llei);
Tribunal de Cuentes Européu (controla la llegalidá y la regularidá de la xestión del presupuestu de la XE).
Bancu Central Européu (responsable de la política monetaria de la XE);

Amás cuenta tamién con cuatro importantes organismos: el Comité Económicu y Social Européu, el Comité de les Rexones, el Bancu Européu d'Inversiones, el Defensor del Pueblu Européu y la Europol.

Organización territorial

	Idioma llocal	*
Estaos
Alemaña	Deutschland	DE
Austria	Österreich	AT
Bélxica	Belgique/België	BE
Bulgaria	Bălgarija	BG
República Checa	Česká republika	CZ
Croacia	Hrvatska	HR
Dinamarca	Danmark	DK
Eslovaquia	Slovensko	SK
Eslovenia	Slovenija	SI
España	España	ES
Estonia	Eesti	EE
Finlandia	Suomi	FI
Francia	France	FR
Grecia	Ellada	GR
Hungría	Magyarország	HU
Irlanda	Éire	IE
Italia	Italia	IT
Letonia	Latvija	LV
Lituania	Lietuva	LT
Luxemburgu	Luxembourg	LU
Malta	Malta	MT
Países Baxos	Nederland	NL
Polonia	Polska	PL
Portugal	Portugal	PT
Rumanía	România	RO
Suecia	Sverige	SE
Xipre	Kypros	CY
Pendientes d'integración
Macedonia del Norte	Северна Македонија	MK
Turquía	Türkiye	TR
Serbia	Srbija	SR
Montenegro	Crna Gora	CG
Islandia	Ísland	IS
Albania	Shqipërisë	AL
Países que dexaron la Xunión
Reinu Xuníu	United Kingdom	GB

Rexón ultraperiférica de la Xunión Europea

Departamentos franceses d'ultramar: Guyana Francesa (GF ) - Guadalupe (Francia) (GP) - Reunión (RE) - Martinica (MQ)
Rexones Autónomes de Portugal: Madeira (Mad) - Azores (Azo)
Comunidá autónoma española de les Islles Canaries (Can)

Referencies

↑ Academia de la Llingua Asturiana (2007). Cartafueyos Normativos. Abreviatures, rotulaciones y propuestes d’espresión y llocución. ISBN 978-84-8168-421-6.
↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: euru
↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: ecu

[Cartafueyu_espresiones-1] Academia de la Llingua Asturiana (2007). Cartafueyos Normativos. Abreviatures, rotulaciones y propuestes d’espresión y llocución. ISBN 978-84-8168-421-6.

[2] Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: euru

[3] Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: ecu

[1]

[2]

[3]