San Antonio o Antón Abá (251(greg.), Coma(en) – circa357, Tebes) foi un monxu cristianu, fundador del movimientu ermitañu. El rellatu de la so vida, tresmitíu principalmente pola obra de san Atanasio, presenta la figura d'un home que crez en santidá y convertir en modelu de piedad cristiana. Tamién figura nel Calendariu de Santos Luteranu. El rellatu de la so vida tien elementos históricos y otros de calter llexendariu; sábese qu'abandonó los sos bienes pa llevar una esistencia d'ermitañu y qu'atendía a delles comunidaes monacales n'Exiptu, permaneciendo ermitaña. Dizse qu'algamó los 105 años d'edá.[3]
Antonio Abá nació nel pueblu de Comes, cerca de Heracleópolis Magna, nel Baxu Exiptu. Cúntase qu'alredor de los venti años d'edá vendió toles sos posesiones, apurrió'l dineru a los probes y retiróse a vivir a una comunidá local faciendo vida ascética, dormiendo nuna cueva sepulcral.[4] Depués pasó munchos años ayudando a otros ermitaños a emponer la so vida espiritual nel desiertu. Más tarde foise internando muncho más nél, pa vivir n'absoluta soledá.
Acordies colos rellatos de san Atanasio y de san Jerónimo, popularizaos en La lleenda dorada del dominicuxenovésSantiago de la Voráxine nel sieglu XIII, Antonio foi reiteradamente tentáu pol demoniu nel desiertu. La tentación de san Antonio volvióse un tema favorita de la iconografía cristiana, representáu por numberosos pintores d'importancia.[4]
La so fama d'home santu y austeru atraxo a numberosos discípulos, a los qu'entamó nun grupu d'ermitaños xunto a Pispir y otru n'Arsínoe. Por ello, considérase-y el fundador de la tradición monacal cristiana. Sicasí, y pese al curiosu que'l so carisma exercía, nunca optó pola vida en comunidá y retiróse al monte Colzim, cerca del Mar Roxu, n'absoluta soledá. Abandonó'l so retiru en 311 pa visitar Alexandría y predicar contra'l arrianismu.[5]
San Jerónimo, na so vida de Pablo l'ermitañu, un famosu decanu de los anacoretas de Tebaida, cunta qu'Antonio foi a visitalo n'el so edá madura y dirixir na vida monástica; el cuervu que, según la tradición, alimentaba diariamente a Pablo apurriéndo-y una fogaza de pan, dio la bienvenida a Antonio suministrando dos hogaza. A la muerte de Pablo, Antonio soterrar cola ayuda de dos lleones y otros animales; d'ende'l so patronatu sobre los sepultureros y los animales.
Cúntase tamién que nuna ocasión averóse-y una xavalina colos sos xabatos (que taben ciegos), n'actitú de súplica. Antonio curó la ceguera de los animales y dende entós la madre nun se dixebró d'él y defendiólu de cualquier alimaña que s'averara.
Afírmase qu'Antonio vivió hasta los 105 años, y que dio orde de que los sos restos reposaren a la so muerte nuna tumba anónima.[6] Sicasí, alredor de 561 les sos reliquies fueron llevaes a Alexandría, onde fueron veneraes hasta alredor del sieglu XII, cuando fueron treslladaes a Constantinopla. La Orde de los Caballeros del Hospital de San Antonio, conocíos como Hospitalarios, fundada por eses feches, poner so la so advocación. La iconografía reflexar, representando a san Antonio col hábitu negru de los Hospitalarios y la tau o la cruz exipcia que vieno ser el so emblema.
Tres la cayida de Constantinopla, les reliquies d'Antonio fueron llevaes a la provincia francesa del Delfinado, a una abadía qu'años dempués se fixo célebre sol nome de Saint-Antoine-en-Viennois. La devoción por esti santu llegó tamién a tierres valencianes, espublizada pol obispu de Tortosa a principios del sieglu XIV.[7]
La orde de los antonianos especializóse dende'l principiu na atención y curiáu d'enfermos con dolencies contaxoses: peste, llepra, sarna, enfermedaes venérees y sobremanera l'ergotismo, llamáu tamién fueu de san Antón o fueu sacro o culebruca. Establecer en dellos puntos del Camín de Santiago, pela rodiada de les ciudaes, onde atendíen a los pelegrinos afeutaos. L'hábitu de la orde ye una túnica de sayal con capuchón y lleven siempres una cruz en forma de tau, como la de los templarios. Mientres la Edá Media amás teníen el costume de dexar los sos gochos sueltos peles cais por que la xente alimentáralos. La so carne destinar a los hospitales o se vendía pa recaldar dineru pa l'atención de los enfermos.[8]
Esistió otra antigua orde, llamada Orde de san Pablo y san Antonio Abá hasta los años 1940, de calter semianacorético (con semeyances propies de los cartuxos y los camaldulenses). Esta orde estremar ente los sos miembros, na que dalgunos s'integraron dientro del Carmelo Descalzu , en 1957, y los demás formaron la Congregación de Fossores de la Misericordia dedicada al cuidu de los campusantos.[9]
Tamién el famosu pintor español Salvador Dalí pintó un cuadru llamáu La tentación de San Antonio, que marcaba la so entrada a una nueva etapa de misticismu relixosu.
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. Pues añadiles tu mesmu o avisar al autor principal del artículu na so páxina d'alderique pegando: {{subst:Avisu referencies|Antonio Abad}} ~~~~
El pelotero de Arquillos dando un "alpargatazo".El pelotero de Arquillos a la chisba.
En Arquillos (Xaén), el patrón ye san Antón. La viéspora de la festividá, el día 16 de xineru, y siguiendo una perantigua tradición, l'alcalde de Arquillos, postráu ante los pies del santu, fai la solemne promesa de que tola población va guardar ayunu y astinencia pa estima-y la so milagrosa intercesión na epidemia de cólera del añu 1885. Namái "el pelotero", xoya del folclor de la provincia jiennense, ye una figura carauterística d'esta fiesta que se dedica a danzar, correr y azotar selemente'l llombu de los participantes con un llátigu en que la so punta suspender una alpargata vieya, ta llibre de la penitencia. Esti personaxe, afatiáu con un folgosu pantalón blancu de llenzu y chaquetu afatáu con grueses borlas coloraes, representa al diañu que con tanta insistencia tentó al santu nel desiertu. Son carauterísticos d'estes feches los sabrosos Periconos de San Antón.
En Xaén, la nueche del 16 al 17 de xineru realícense lumbres por tola ciudá n'honor a San Antón, nes que se suel comer calabaza y rosetas, beber vinu de la tierra en bota y cantar melenchones. Estes aliméntense col abondosu ramón de la fradadura de la olivar próximu a la ciudá. Una fiesta popular de les más antigües de la capital y remóntase a los sieglos posterior a reconquistar. Hai de solliñar les vistes, dende la cruz nel cercanu cuetu de Santa Catalina, de la ciudá chiscada de lumbres y fogueres. Los distintos barrios compiten en tamañu, organización y singularidá de la so lumbre. Esa mesma nueche celebra la Carrera Urbana Internacional Nueche de San Antón, na que los corredores percuerren les sos empinaes cais, (9,5 km aprox.), arropaos poles antorches que lleva'l públicu mientres tol percorríu y n'especial nel so tramu final. Un dichu bien antiguu de la ciudá ye qu'hasta San Antón pascues son.
En Arjonilla (Xaén) la tarde del 16, los vecinos del pueblu lleven a les sos mascotes y animales domésticos a bendicir a la parroquia del pueblu.La nueche del 16 al 17 realícense les "Candeles de San Antón" típiques, con cañes d'olivar del términu municipal, onde se canten cantares populares, los mozos del pueblu "salten les candeles" y axúntense los vecinos pa beber un bon vinu, y comer migues con chorizu y aceitunes.
Otra de les ciudaes con más tradición nes lumbres de San Antón ye Jódar costume yá documentada nel sieglu XVII y onde ye costume que los neños fumen pitos de matalahúva mientres se tastien los productos típicos de la matanza alredor de les lumbres.
En Níjar, (Provincia d'Almería), el día 16 celébrense "los chisperos", a partir de los dos de la tarde petardos, carretillas y otros artefautos pirotécnicos son parte de la xornada nes barriaes d'esti conceyu y acompañáu xunto a les fogueres, l'orixe de celebrar esto en Nijar puede provenir de la dómina de les revueltes morisques y ser una reproducción de los enfrentamientos d'éstos colos cristianos. Otres fontes aseguren que tres la espulsión de los moriscos y la posterior repoblación de Níjar, llegaron a estes tierres valencianos que traxeron consigo'l gustu poles fogueres y les “carretillas”.
En delles llocalidaes de l'Alpujarra celébrense "los chiscos", que son les fiestes dedicaes a San Antón, en redol al día 17 de xineru. Los "chiscos" son fogueres alredor de les cualos báillase, cómese y chárrase amigablemente, xuniendo a tolos vecinos y los que lleguen d'otros pueblos. El día de la fiesta se rifaba el gochu que mientres l'añu fuera engordáu ente toos. Anguaño adquirieron gran importancia en Torvizcón, asitiada na Sierra de la Contraviesa.
Na contorna de la Vega de Granada acostúmase, en numberoses llocalidaes, a faer fogueres n'honor de San Antón. Los neños d'esta zona dediquen los díes antes a la so festividá a recoyer les refugayes de la fradadura de los árboles y cualesquier otra cosa susceptible de ser quemada na foguera. Esisten pueblos, como ye'l casu d'Armilla onde'l conceyu fai concursos de "Lumbres de San Antón", premiando aquelles que sían más grandes, segures, amenes (con dalgún tipu d'entretenimientu, como música, xuegos etc.) y dispongan d'un variáu surtíu d'alimentos preparaos na foguera (carne y embutíos asaos, pataques asaes, etc.). Antaño yera costume que los neños y los non tan neños cantaren cantares típicos d'esta festividá mientres xugaben a la rueda alredor de la foguera. A manera d'exemplu inclúyese la siguiente lletra:
Tamién na zona de la Vega de Granada acostumar a ellaborar nesta dómina la conocida Olla de San Antón. Trátase d'un pucheru ellaboráu principalmente con fabones seques, carne de gochu (mazcaritu, oreyes, pates, tocín, espinazu, costielles, rabu, morcielles , etc.), pataques xunto con otros ingredientes que puede variar según la zona. Trátase d'un platu altamente calóricu que suel ufiertase nos restoranes de la zona nesta dómina del añu. Lo típico ye tomase un platu d'olla y darréu unapringá fecha cola carne, el tocín y la morciella.
En Polícar (Granada), na viéspora de San Antón faen los tradicionales "chiscos". Consiste en dir al campu a recoyer lleña y les típiques "bolisnas"; para, a la tardiquina, faer lumbres o chiscos en distintos llugares del pueblu. Ye costume que los vecinos de xunten nel chisco pa comer y rustir productos de la tierra, sobremanera de la matanza, beber el bon vinu del pueblu y comer rosetas. Tamién na provincia de Granada, nos pueblos de Béznar y Acequias celébrase la festividá d'esti santu. Nel primeru ye acompañáu por Los mosqueteros del Santísimu (tamién festexáu en setiembre) y nel segundu prepara la tradicional "olla de San Antón".
En Huéscar (Granada), entamada pola hermandá de San Antón, llevar a cabu como la rifa d'un gochu, castiellos de fueu y petardos reptadores, denominaos "carretillas". La viéspora del día de San Antón, les families axúntense y tastien el Remojón de San Antón, Cuervu (sangría), Vieno picoso y Mazcaritu de Gochu. Realícense les fogueres y la tirada de petardos. A otru día realízase la misa y una procesión pela tarde de la imaxe de San Antón.
En Trigueros (Huelva) celébrase tamién dende va sieglos les fiestes de San Antonio Abá. Dende'l día 6 de xineru les campanes de la torre de la Ilesia anuncien a diariu con media hora de badayaes la llegada de les fiestes. El día 16 de xineru, Trigueros vuélvese una gran antorcha con cientos de fogueres de carrasca, llentiscu y romeru a les puertes de les cases pa conmemorar la viéspora de la fiesta del patrón. Dempués, empiecen les novenes al Santu, que son ritos llitúrxicos mientres 9 díes antes del Sábadu del Santu, nel cual tien llugar la última celebración, al llegar a la Ilesia, nel Treslláu dende la so capiya, na cual los Triguereños esperen agarraos a la rexa dende pela mañana pa sacar al so patrón hasta la Ilesia, esto tien llugar el Sábadu. Yá'l Domingu, pela mañana tien llugar la Bendición d'animales per parte del santu, que son nueve vuelvas a la Ilesia con una animal poles nueve virtúes del santu, dempués d'esto, tien llugar la Procesión de Tercies, na que sale'l Santu en Procesión solemne por cais cercanes a la Ilesia. Tres la so recoyida, al mediudía l'alcalde apurre al Santu al pueblu, que de siguío a costazos de los triguereños percuerre toles cases del pueblu, una por una, diciéndo-y una Viva en caúna. Mientres esta llarga procesión, que nun se recueye'l Santu, polo qu'esta más de 30 hores na cai mientres la nueche, que ye cuando visita'l campusantu, tienen llugar les célebres "tiraes", nes cualos tírense dende los balcones de casar panes, chacinas, xamones, y otros munchos productos que son recoyíos polos asistentes a les fiestes, rematando la tirada col llanzamientu de les tradicionales rosques. Esta interesada fiesta remata'l llunes pela nueche, que ye cuando tien llugar la "escapailla", na cual, el Santu, fai un amagu d'entrar a la Ermita, y sale corriendo escontra distintos llugares, a media nueche rematen les fiestes cola rifa de cuatro gochos na puerta del conceyu y dempués de lo que el santu recoyer na so capiya.
San Antón protagoniza la primer procesión del añu en Málaga capital. La Hermandá d'El nuesu Padre Jesús Nazarenu del Pasu, La nuesa Señora de los Dolores y San Antonio Abá, tien la so sede nel barriu malagueñu de Churriana. El día 16 de xineru, viéspora de la so festividá tien llugar la procesión. La comitiva parte de la Parroquia consagrada nel so honor- tres el pregón. La procesión percuerre les cais del cascu antiguu de Churriana, y nel intre del desfile quemen les tradicionales 'ruedes xiratories' de fueos artificiales en cumplimientu de promeses. El 17 de xineru, festividá de San Antonio Abá, la imaxe del santu anacoreta ta en besapiés mientres tol día. Por ser Patrón de los animales, dar# en los siete de la tarde, a la bendición de los mesmos y dempués da empiezu una solemne función relixosa. Nos díes previos entámense fiestes populares nel barriu. Tamién nun barriu de La Orotava en Tenerife celebren a san Antonio Abá con una romería, feria de ganáu y repartu de pucheru canariu. En conceyos como Buenavista y La Matanza ye veneráu'l santu y celebren les sos fiestes principales.
En Mijas, la celebración ta bien amestada a los animales. Cada 17 de xineru celebra una solemne misa n'honor al santu na ermita de San Antón en Osunillas. Tres l'oficiu, bendicir a los animales domésticos y de granxa. La celebración sigue cola rueda, un xuegu bien típicu, nel que les muyeres canten cantares tradicionales mientres baillen en corru. Dempués, les solteres pueden probar suerte y refundiar un quixarru a la imaxe del santu. Si atinen na entepierna de la figura, la tradición diz qu'esi añu van atopar home.
Na provincia de Murcia la fiesta n'honor a esti santu foise tresformando a lo llargo de la historia. Hasta mediaos de 1960 unu o dellos gochos andaben sueltos polos llugares nos que tienen acoyíu a esti patrón. L'animal alimentar de los restos vexetales que-y ufiertaben los vecinos y yera sacrificáu'l día festivo y puyar dalgunes de les sos viandes más pervalibles. Esta tradición terminó pola regulación veterinaria y los problemes que col tráficu rodáu causaba l'animal. Na capital, nel barriu de San Antón (Murcia), sustituyóse la vitualla porcina pol pulpu que se sirve en delles barres preparaes polos hosteleros pa la ocasión. Otra peculiaridá d'esta festividá na capital del Segura ye la bendición y compra d'unos paninos non más grandes qu'una moneda que, según la superstición popular, haber de llevar nel monederu yá que atraen la bona fortuna. Na capital la fiesta perdió enforma del so carís tradicional. Aun así, munchos vecinos de pedaníes del extrarradio urbanu realicen una matanza familiar llegaes les feches. En toes se celebraciones d'esta rexón tán presentes los actos relixosos, ente los que s'atopa la romería, procesión y la tradicional bendición de los animales. Les fiestes n'honor a San Antón son especialmente destacaes na pedanía de La Copa de Bulles onde la fiesta siempres caltuvo los sos aspeutos folclóricos y relixosos con delles peculiaridaes. La tradicional matanza rescatar a mediaos de 1990 y convirtióse nun actu multitudinariu de relevancia cultural na rexón. En Abanilla bendicen a los animales, ente que les panaderíes de la villa ellaboren panes benditos, unos dulces que tamién se preparar pa la festividá de San Blas.
Na provincia d'Ávila, en San Bartolomé de Pinares, cada nueche del 16 de xineru, y dende nun se sabe cuando, celébrense Les Lluminaries. La fiesta empieza alredor de los nueve de la nueche, caballos, pollinos y caballeros crucien grandes fogueres qu'anubren les cais d'esti pequeñu pueblu col fin de purificar los sos espíritus.
Na llocalidá Albaceteña de Chinchilla de Montearagón, coincidiendo col fin de selmana más cercanu a la fiesta, el sábadu celébrase, na escampada de la ilesia, alredor d'una xigantesca foguera, la fiesta de San Antón. Los vecinos del barriu al que'l santu da nome parten un ensin fin de pataques asaes a tolos que se xunen, ente que se realiza una rifa de les típiques tortas de chorizu y sardines. Tamién se rifa un gochu. A otru día, domingu, toos axuntar na ilesia de San Antón pa festexalo. Al rematar la celebración, tien llugar la bendición de los animales, báillense les tradicionales "dances chinchillanas" y hai una invitación popular.
La metá de los pueblos d'Aragón, según les llocalidaes del sur de Navarra, faen dalgún tipu de celebración rellacionada col santu, anque lo que predomina son les fogueres o hoguericas de San Antón, encendíes la nueche anterior, siempres con gran espectación. Ye frecuente que s'entamen cenes populares alredor del fueu, aprovechando los caricotes pa rustir embutíos y pataques que depués se parten ente los asistentes. Dellos pueblos celebren les sos fiestes en redol a esta fecha y, inclusive, realicen tamién fogueres dellos barrios de Zaragoza. Hai una frase que diz la hoguerica San Antón, el que nun traiga lleña, nun va comer turrón, y na zona del Baxu Aragón dizse lo siguiente:
En dellos pueblos de Valencia celébrase entamando mercaos populares de venta de frutos secos, conocíos como "el porrat de Sant Antoni"; constrúyense tamién grandes fogueres que s'encender la viéspora pa recordar el fueu de San Antón, como se conocía la enfermedá del cornezuelo del centenu, qu'en munchos casos el santu curaba milagrosamente."San Antonio Abad" (c. 1603) por Juan Sariñena. Coleición Gavara (Valencia) La foguera más destacada ye la de Canals por ser la mayor del mundu. Tamién ellí celébrense bendiciones d'animales y el día de los parells, que consiste en que los festeros, a caballu, parten por tol pueblu miles de xuguetes y otros oxetos. Tamién en Elda ye'l patrón de les sos fiestes de moros y cristianos, celebraes el primer fin de selmana de xunu.
Nel pueblu estremeñu de Navalvillar de Pela, celébrase la fiesta de La Encamisá llamada tamién Carrera de San Antón: ente fogueres encendíes, un ensame de caballeríes percuerren les cais del pueblu dando vítores al santu patrón.
Non yá n'España, sinón tamién n'América Llatina, San Antonio adquirió una increíble fama. En munchos países de fala hispana esisten cais, universidaes, hospitales, hoteles, y llocalidaes qu'honren a San Antonio Abá. N'Exiptu hubo una nueva fervencia monástica en redol a la figura de San Antonio Abá. En Norcia, Italia, esiste un monesteriu de monxes benedictines sol so patrociniu y en Humacao, Puertu Ricu, hai una comunidá benedictina tamién sol so patrociniu. La reforma del Carmelo de Santa Teresa de Jesús y San Xuan de la Cruz recurrió a los ermitaños y bien particularmente a la espiritualidá de San Antonio Abá pa la so reforma. A San Antonio atribúyense-y cartes y unos dichos, que reflexen la so paternidá (ser apa --n'exipciu-- o abá en llatín) sobre los ermitaños.
Nel Principáu d'Andorra, en toles parroquies parte la escudella barretjada, una especie de cocíu a base hortaliza y verdures, a les cualos amiéstase por separao carne de gochu, pita, butifarra blanca y negra, etc. Un platu bien consistente, que les distintes agrupaciones organizadores del acontecimientu ellaboren dende l'alba y que, una vegada partíu ente los asistentes, comer con pan morico y regao con vinu en porrón.
Na Rioxa Baxa tamién se celebra esta festividá, concretamente na llocalidá d'Alfaro. Celébrase'l 17 de xineru (aplazáu dende va pocos años al vienres más próximu a la festividá, por motivos de disponibilidad de los ciudadanos). Ye tradición que los amigos axúntense y realicen una foguera. Nos sos caricotes, van rustise distintos productos: chistorra, panceta, salchiches blanques, costielles... y acabante cenar, los amigos siguen animando la nueche en redol a la foguera.
Na Comunidá Estremeña, San Antón Tamién ye patrón de la villa de Balses na provincia de Cáceres, fiesta que se celebra'l 17 de xineru con ufriendes de platos, bendición d'animales y torcíu del cordon.
En Cataluña, la fiesta de San Antonio Abá conozse como "Els Trés Tombs" ("Los trés vueltes"), nome que fai referencia a los trés vueltes que, tradicionalmente, daben los carros tiraos por animales alredor de la ilesia dempués de recibir la bendición. Na actualidá, la celebración, que foi recuperada en delles poblaciones), consta principalmente d'una cabalgata o desfile de carros y carretes antiguos (munchos de los cualos son orixinales restauraos) y tamién de caballos montaos independientes, entamada pola Federació Catalana dels Trés Tombs[10]. Trátase d'una fiesta con una clara vocación pedagóxica, que busca amosar y enseñar como yera la vida agrícola nun pasáu non demasiáu llonxanu y como se realizaben tradicionalmente los trabayos del campu, inclusive en poblaciones más costeres como nel fiesta-de-san-antonio-abá Estartit, na Costa Brava. Estes cabalgates nun se llinden al día 17 de xineru, sinón que se celebren mientres diverses fines de selmana nes distintes poblaciones catalanes (a cada población correspuéndelu una fecha distinta), nun calendariu qu'empieza'l primer fin de selmana dempués de Reyes y termina en mayu - xunu. La mayoría de carros y carretes que desfilen, ente los cualos hai carros de paséu, de carga (dalgunos bien avolumaos), etc., formen parte d'entidaes llocales xuntaes a la Federació, dedicaes a la promoción d'esta festividá tradicional. Estes asociaciones van desfilando por diverses poblaciones, d'ende que les cabalgates tengan de realizase en fines de selmana distintes. Nel mes de mayu, celébrase un alcuentru nacional de la Federació Catalana dels Trés Tombs, nuna población que varia d'un añu a otru, y pon puntu final, simbólicamente, a estes fiestes.
En Arona en Tenerife d'onde ye patronu tamién se celebra la so festividá con distintos actos.
↑Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Identificador GND: 118649728. Data de consulta: 16 ochobre 2015. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
↑«San Antonio Abá, un santu antiguu pero bien actual». Instituto Escurialense d'Investigaciones Históriques y Artístiques. Simposium (16. 2008. San Lorenzo de El Escorial)El cultu a los santos: cofraderíes, devoción, fiestes y arte, 2008, ISBN 978-84-89788-71-8 , páxs. 677-690.
[1], 251 (greg.)[2]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Antonio Abad.
Datos: Q170547