Mira (estrella)
Mira (Ómicron Ceti / ο Cet / 68 Ceti)[9] ye una estrella variable de la constelación de Cetus, «la ballena». Una de les estrelles más notables del cielu nocherniegu, la so magnitú aparente varia ente +2,0 —siendo nesi momentu la estrella más brillosa de la constelación— y +10,1 —cuando nun ye visible a simple vista— con un periodu de 332 díes. Ello dio orixe al so nome, Mira, procedente del llatín mira, «maraviyosa, estelante». La distancia a la que s'atopa ye incierta; ente que les midíes realizaes enantes del satélite Hipparcos asitiar a 220 años lluz del Sistema Solar, los datos d'Hipparcos indiquen una distancia de 418 años lluz, con un marxe del error del 14%.
Historia de la so observación
editarPuede ser que la variabilidá de Mira fuera yá conocida na antigua China, Babilonia y Grecia.[10] Lo que ye seguro ye que la variabilidá de Mira foi rexistrada pol astrónomu David Fabricius dende'l 3 d'agostu de 1596. Al reparar el planeta Mercuriu, Fabricius precisaba una estrella de referencia pa comparar posiciones, escoyendo una estrella de tercera magnitú cercana enantes inalvertida —Mira—. Sicasí, escontra'l 21 d'agostu'l rellumu de la estrella aumentara una magnitú, ente que pa ochobre d'esi mesmu añu nun yera yá visible. Fabricius supunxo que yera una nova, hasta que la vio de nuevu'l 16 de febreru de 1609.[11]
En 1638, Johann Holwarda determinó'l periodu de los remanecimientos de la estrella n'once meses; de cutiu atribúyese a esti astrónomu frisio el descubrimientu de la variabilidá de Mira. Na mesma dómina, Johannes Hevelius reparó la peculiar estrella, denominándola «Mira» —nel sentíu de «maraviyosa» o «estelante»— na Historiola Mirae Stellae de 1662, pos el so comportamientu estremar del de cualesquier otra estrella conocida. Ismail Bouillaud envaloró'l so periodu en 333 díes, lo que supón menos d'un día de diferencia respeutu al periodu anguaño aceptáu de 332 díes.
Hai una considerable especulación sobre si Mira fuera yá reparada enantes de Fabricius. La hestoria d'Algol (β Persei) —con seguridá conocida como variable en 1667, anque distintes lleendes amuesen que fuera reparada dende milenios con rocea— suxer que Mira pudiera ser conocida na antigüedá. Karl Manitius, traductor del Comentariu en Aratus de Hiparco de Nicea, suxer que ciertes llinies d'aquel testu del sieglu II e.C. pueden tratar sobre Mira. Otros catálogos, como los de Ptolemeo, Al-Sufi, Ulugh Beg y Tycho Brahe nun la menten, nin siquier como estrella «normal». Esisten tres observaciones d'archivos chinos y coreanos, de 1596, 1070 y 134 e.C. —el mesmu añu que Hiparco de Nicea fadría les sos observaciones— que suxeren que la estrella podría ser yá conocida naquelles dómines.
Anguaño, Mira ye'l prototipu d'una clase de variables que lleven el so nome, les variables Mira.
Carauterístiques físiques
editar
Mira ye una xigante colorada de tipu espectral mediu M7IIIe; ésti varia ente M5 y M9 —momentu nel que la so temperatura y rellumu son menores—. De resultes de la so variabilidá, ye problemáticu definir la so temperatura y tamañu, una y bones estos parámetros dependen del momentu del ciclu nel cual realícese la midida y de la llonxitú d'onda utilizada; consecuentemente, la so lluminosidá tampoco ye inequívoca. La relativa cercanía de Mira dexa, sicasí, midir la so diámetru angular. Ésti dexa calcular el so radiu, que varia dende 2 UA en lluz visible, hasta aproximao'l doble en lluz infrarroxo. Considerando una temperatura superficial de 3000 K, la so lluminosidá puede envalorase n'aproximao 8.500 vegaes la lluminosidá solar —incluyendo una gran cantidá d'enerxía emitida como radiación infrarroxo—.[12]
Mira alcuéntrase nes últimes fases de la so evolución estelar. Fai miles de millones d'años yera una estrella asemeyada al Sol, pero, una vegada escosáu'l so combustible d'hidróxenu y heliu, tresformóse nuna estrella bien distendida y lluminosa. La so variabilidá provién de pulsaciones na so superficie, cambeos nel tamañu de la estrella —que pueden suponer un 15% en cada pulsación— qu'afecten tamién a la so temperatura y lluminosidá.[12]
Observaciones llevaes a cabu col telescopiu espacial GALEX na rexón ultravioleta punxeron de manifiestu que Mira dexa un rastru de materia proveniente de les sos capes esternes, creando un cercu de 13 años lluz de llargor unes tres veces la distancia que dixebra'l Sol de la estrella más cercana, Proxima Centauri—, formada a lo llargo de 30.000 años o más.[13][14] Piénsase qu'una onda de choque de plasma o gas estruyíu xenera'l cercu; dicha onda de choque resulta de la interaición ente'l vientu estelar de Mira y el gas nel espaciu interestelar, al traviés del cual la estrella mover a gran velocidá —130 km/s—.[15][16] La masa del rastru» de Mira envalórase nunes 3.000 vegaes la de la Tierra.
N'última instancia, el material perdío va constituyir una nebulosa planetaria, ente que el remanente estelar va entestar nuna nana blanca d'un tamañu asemeyáu al del nuesu planeta.
Sistema estelar
editarMira forma un sistema binariu con una acompañante, Mira B, resuelta en 1995 pol Telescopiu Espacial Hubble. Distante 70 UA de la primaria, imáxenes nel ultravioleta y rayos X amuesen una espiral de gas procedente de Mira en direición a Mira B. El periodu orbital d'esta compañera ye de 400 ~ años.
Mira B tópase arrodiada por un discu protoplanetariu, formáu a partir del material procedente del vientu solar de Mira. Piénsase que probablemente Mira B ye una nana naranxa de tipu K con una masa averada de 0,7 mases solares, y non una nana blanca como se creyó primeramente.[17]
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Catálogo de Estrellas Dobles Washington.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Floor van Leeuwen (2007). «Validation of the new Hipparcos reduction» (n'inglés). Astronomy and Astrophysics (2): páxs. 653–664. doi:.
- ↑ URL de la referencia: http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR-5?-out.add=.&-source=I/311/hip2&HIP=10826.
- ↑ Afirmao en: The HYG Database.
- ↑ Afirmao en: VizieR. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Ralf-Dieter Scholz (payares 2007). «Astrophysical supplements to the ASCC-2.5: Ia. Radial velocities of ∼55000 stars and mean radial velocities of 516 Galactic open clusters and associations». Astronomische Nachrichten (9): páxs. 889-896. doi:.
- ↑ «Kinematics and ages of Mira variables in the greater solar neighborhood» (n'inglés). The Astrophysical Journal: páxs. 225–239. avientu 1983. doi:.
- ↑ Afirmao en: General Catalogue of Stellar Spectral Classifications (Version 2013-Jul). Páxina: 2023. Data d'espublización: 2014.
- ↑ Omicron Ceti - Variable Star of Mira Cet type (SIMBAD)
- ↑ Wilk, Stephen R (1996). «Mythological Evidence for Ancient Observations of Variable Stars». The Journal of the American Association of Variable Star Observers 24 (2): páxs. 129–133. http://adsabs.harvard.edu/abs/1996JAVSO..24..129W. Consultáu'l 7 d'avientu de 2007.
- ↑ History of Mira's Discovery, http://www.aavso.org/vstar/vsots/mirahistory.shtml, consultáu'l 16 d'agostu de 2007 Archiváu 2007-04-05 en Wayback Machine
- ↑ 12,0 12,1 «Stars (Jim Kaler)». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-04-08.
- ↑ Martin, Christopher (17 d'agostu de 2007). «A turbulent wake as a tracer of 30,000 years of Mira's mass loss history». Nature 448: páxs. 780–783. doi:.
- ↑ Minkel, JR. so_astru "Shooting Bullet Star Leaves Vast Ultraviolet Wake", "The Scientific American", 15 d'agostu de 2007. Consultáu'l 21 d'agostu de 2007.
- ↑ Wareing, Christopher (6 de payares de 2007). «It's a wonderful tail: the mass-loss history of Mira». Astrophysical Journal 670: páxs. L125–L129. doi:.
- ↑ Clavin, W.. «GALEX finds link between big and small stellar blasts». California Institute of Technology. Archiváu dende l'orixinal, el 2008-03-15. Consultáu'l 16 d'agostu de 2007.
- ↑ Dying star's dust helping to build new planets, http://www.msnbc.msn.com/id/16564325/, consultáu'l 16 d'agostu de 2007
Enllaces esternos
editar- Imaxe de Mira (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- [https://web.archive.org/web/20200708061952/https://www.nasa.gov/mov/186071main_V-MiraAnim-Web2.mov Archiváu 2020-07-08 en Wayback Machine Animación de la NASA]
