Cenisosa

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Cenisosa
Cenisosa
Información cheneral
Autor	Cuento popular
Chenero literario	Cuento
Subchenero	Fadas
Versión en alemán
Títol	Aschenputtel
Autor	Chirmans Grimm
País	Alemanya
Calendata de publicación	1812
Versión en francés
Títol	Cendrillon
Autor	Charles Perrault
País	Francia
Traducción ta l'aragonés
Títol	A Cenisienta
Traductor	Fina de Casa Mañas y Chus de Casa Prisca
País	Aragón

A Cenisosa (en alemán Aschenputtel, en francés Cendrillon, en italiano Cenerentola, tamién s'ha traduciu ta l'aragonés como Cenisienta) ye un cuento de fadas folclorico d'o que bi ha cuantas versions, orals y escritas, antigas y modernas, procedents de diferents puestos d'o mundo. En o sistema de clasificación d'Aarne-Thompson, se mete en o grupo d'os cuentos folcloricos ordinarios (II), aintro d'él, en o d'os aduyants sobrenaturals (500-559), y en concreto o subtipo 510 A: o d'a heroina encorrida.

Una d'as formas d'o cuento d'a Cenisosa mas conoixidas en occident ye a d'o francés Charles Perrault, que escribió en 1697 una versión d'a historia transmesa a traviés d'a tradición oral; a de Perrault se conoixe con o títol de Cendrillon ou La petite pantoufle de verre (Cenisosa u o zapatet de vidre). Anterior a ella ye a versión d'o italiano Giambattista Basile: A Gata Cenisosa (en italiano, La Gatta Cenerentola; en l'orichinal napolitán, La gatta cennerentola), que bebe d'a tradición chuliana; en ixa zona, se charra o napolitán, y en ixa luenga ye escrito o cuento de Basile.

En Alemanya, a versión d'a Cenisosa que fa parti d'a colección de cuentos de fadas (Märchen) d'os Chirmans Grimm Kinder- und Hausmärchen (Cuentos d'a infancia y ta a casa) ye dica agora a mas popular. A versión de l'anyo 1812 d'os Chirmans Grimm varía manimenos en muitos detalles d'a francesa, lo que no ye raro si se para cuenta que cada país europeu tien a suya propia tradición oral d'o personache.

Disney realizó en 1950 una versión d'a Cenisosa que s'asemella mas a la de Perrault que a la d'os Chirmans Grimm, razón por a que en America ye mas conoixida a versión d'o francés.

A historia

A Cenisosa explica a historia d'una mesacha choven muit polida, que en morir-se su pai dimpués d'haber-se casau por segunda vegada, queda privada d'o papel que le correspondeba en a familia. A suya malvada madrastra y as suyas cruels chirmanastras li imposan o papel d'esclava domestica y, como la odian tanto, li meten a embotada de "Cenisosa".

A vida d'a Cenisosa cambia cuan s'entera que en a cort se celebrará un baile en o que o prencipe trigará a la suya muller (en bella variant d'a historia bi ha tres bailes).

Con l'aduya machica d'a suya fada madrina a mesacha puet acudir a o baile, con un poliu vestiu de seda (a tamas d'a oposición d'a madrastra). En o baile truca o ficacio d'o prencipe con qui baila toda a nueit. Manimenos a las doce d'a nueit ha de marchar (ya que ye a hora en que se creba o encantamiento feito por a fada madrina). Pero a Cenisosa se'n va tan ascape que en a fuyida pierde un d'os suyos zapatos de vidre (en as versions en as que bi ha tres bailes lo pierde en o tercero). O prencipe, muit enamorau, troba o zapato y anuncia que se casará con a unica mesacha d'o reino que tienga os piez prou chicoz como ta calzar-lo.

A o día venient os sirvients d'o prencipe van por tot o reino fendo probar-se o zapato de vidre a todas as mesachas chóvens, encluyindo as chirmanastras d'a Cenisosa. En a versión alemana d'a historia istas miran d'enganyar a o prencipe, l'una tallando-se un dido y l'altra o calcanyar ta que podesen meter-se o zapato. Un muixón, manimenos, avisa a o prencipe d'os dos enganyos. En zagueras, a Cenisosa demuestra a suya identidat y se casa con o prencipe.

En a versión alemana, o personache d'a fada madrina no existe, sino que o vestiu y os zapatos apareixen en un árbol que ha creixiu a o costau d'a sepoltura de su mai. Como en as versions en as que sí apareixe a fada madrina, representa a voluntat d'a mai d'a Cenisosa, indignada por a crueldat d'a madrastra. Tamién o muixón azul que aduya a o prencipe en a busqueda d'a Cenisosa (revelando-le que as chirmanastras le miran d'enganyar) representa a mai d'a Cenisosa.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre a Cenisosa.
• Giambattista Basile: O cuento d'os cuentos u o entretenimiento d'os chicoz (Lo cunto de li cunti overo lo trattenemiento de peccerille) u Pentamerón (Pentamerone). Primera Chornada (Primma Giornata), VI: A Gata Cenisosa (en italiano, La Gatta Cenerentola; en napolitán, La gatta cennerentola).
  • (it) Texto italiano d'o cuento.
  • Texto napolitán d'o cuento.
• Charles Perrault: Cenisosa u o zapatet de vidre (Cendrillon ou La petite pantoufle de verre).
  • (fr) Texto francés d'a edición orichinal, de 1697; en Wikisource.
• Chirmans Grimm: Cenisosa (Aschenputtel).
  • (de) Texto alemán en Wikisource.

• Datos: Q11841
• Multimedia: Cinderella / Q11841