Stimmhafte uvulare Frikativ
| Stimmhafte uvulare Frikativ | ||
|---|---|---|
| IPA-Nummere | 143 | |
| IPA-Zeiche | ʁ | |
| IPA-Bildli | 
| |
| Teuthonista | ||
| X-SAMPA | R | |
| Kirshenbaum | g" | |
De stimmhaft uvular Frikativ isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. S Zeiche defür im Internationale Phonetische Alphabet isch [ʁ]. Im Alemannische ùn andre europäische Sprooche isch es ei Variante vùm Zäpfli-r. Im Alemannische wird de Luut viilmool als Approximant statt als Frikativ ussgsproche. Im IPA git es für de uvulare Approximant zwar kei eignes Zeiche, wänn e Ùnterscheidig wichtig isch, cha de Approximant aber mit [ʁ̞] transkribiert werde.
In mangi Transkriptione vùm Alemannische wird des Zeiche usserdäm für de uvulare Lenis-Frikativ bruucht, wo sùnscht au als [χ] transkribiert wird[1].
Artikulation
ändere- Es isch en Frikativ; es wird e Engi im Muul bildet, wo de Lùftstrom duredrùggt wird.
- De Artikulationsort isch uvular; de hinteri Zùngerùgge bildet mitem Gaumezäpfli e Engi.
- D Phonation isch stimmhaft; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder.
- Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
- Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.
Verbreitig
ändere| Sprooch | Wort | IPA | Bedütig | Bemerkig | |
|---|---|---|---|---|---|
| Alemannisch | Markgräflerisch[2] | Schdroos |  [ʃd̥ʁ̞oːs](info) |
‚Strooss‘ | in dänne alemannische Dialäkt wo e Zäpfli-r hen; meischt in freier Variation mit [ʀ], [ɾ] ùn [r]. Isch viilmool en uvulare Approximant[3]. |
| Oberelsässisch | rossarot | [ˌʁ̞oz̥ɐˈʁ̞oːt](info) |
‚rosarot‘ | ||
| Ùnterelsässisch | gröi | [g̊ʁ̞øɪ̯](info) |
‚grau‘ | ||
| Jùutütsch | trììche | [ˈtɾɪːʁ̥ə](info) |
‚drinke‘ | In alemannische Mùndarte meischt in freier Variation mit eme velare Frikativ. Usserdäm isch de Luut in de alemannische Dialäkt nit stimmhaft. Lueg bi Fortis ùn Lenis für wyteri Informatione. | |
| Markgräflerisch | söeche | [ˈz̥ɵə̯ʁ̥ə](info) |
‚sueche‘ | ||
| Solothurnisch | rüüchere | [ˈɾyːʁ̥əɾə](info) |
‚raigge‘ | ||
| Züritüütsch | Chrut | [ʁ̥rut] | ‚Chruut‘ | ||
| Rätoromanisch | Surselvisch | raps | [ʁaps](info) |
‚Gäld‘ | in freier Variation mit [r] ùn [ʀ]. In andre rätoromanische Mùndarte meischt ällewell en Zùngespitze-r. |
| Frankoprovenzalisch | Greyerzerisch | le pre | [ləˈpʁə](info) |
‚d Biire‘ | in freier Variation mit [r], [ʀ] ùn [ɹ]. |
| Walliser Patois (Nendaz) | hloûre | [ˈjuːʁə](info) |
‚zuemache‘ | ||
| Französisch | rouler | [ʁule](info) |
‚rolle‘ | wird r-grasseyant gnännt. In freier Variation mit [ʀ] ùn em Zùngespitze-r [r]. | |
| Dütsch[4] | Rost | [ʁɔst](info) |
‚Roscht‘ | In freier Variation mit [ʀ] ùn em Zùngespitze-r [r]. | |
| Abchasisch | цыҕ / cëğ | [tsəʁ] | ‚Marder‘ | ||
| Adygeisch | тыгъэ / tëğa | [təʁa](info) |
‚Sùn‘ | ||
| Afrikaans | In Deil vo de frienere Kapprovinz | rooi | [ʁoːi̯] | ‚root‘ | Cha au en Vibrant [ʀ] sy.[5] |
| Aleutisch | Atkan-Dialäkt | chamĝul | [tʃɑmʁul] | ‚wasche‘ | |
| Änglisch | Nordoschte vo Leinster[6] | red | [ʁɛd] | ‚root‘ | Entspricht eme [ɹ ~ ɾ ~ ɻ] in andre änglische Dialäkt vo Irland. |
| Northumberland ùn County Durham[7][8] | Cha en Frikativ oder Approximant sy[7][8] Sältener au en Vibrant [ʀ].[7] Isch als Northumbrian Burr bekannt. Vorallem in ländliche Gegende, ùn au dörte chuum mee. | ||||
| Sierra Leone[7] | Sältener au en Vibrant [ʀ].[7] | ||||
| Arabisch | moderns Standardarabisch | غرفة / ġurfa | [ˈʁʊrfɐ] | ‚Zimmer‘ | Je nooch Dialäkt velar oder uvular.[9] |
| Artschinisch | гъӀабос / ġabos | [ʁˤabos][1] (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) | ‚schnarre‘ | ||
| Armenisch | Oschtarmenisch[10] | ղեկ / łek | [ʁɛk](info) |
‚Rueder‘ | |
| Awarisch | тIагъур / thaġur | [tʼaˈʁur] | ‚Mütz‘ | ||
| Baskisch | Dialäkt vùm französische Baskeland | urre | [uʁe] | ‚Gold‘ | |
| Chilcotin | relkɨsh | [ʁəlkɪʃ] | ‚er lauft‘ | ||
| Dänisch | Standard[11] | rød | [ʁ̞œ̠ð̠] | ‚root‘ | Am Wortaafang viilmool en Approximant[12] Sùnscht en Frikativ, en [χ]) oder en Approximant.[11] Au als [ʕ̞] bschriibe.[13] |
| Inuktitut | marruuk | [mɑʁʁuuk] | ‚zwei‘ | ||
| Italienisch | norditalienischi Akzent | raro | [ˈʁäːʁo] | ‚sälte‘ | Bi mangi Sprächer, vorallem z Parma. Cha au en Vibrant [ʀ] oder en labiodentals [ʋ] sy.[14] |
| Kabardinisch | бгъэ / bğa | [bʁa](info) |
‚Adler‘ | ||
| Kasachisch | саған / saǵan | [sɑˈʁɑn] | ‚du (dativ singular)‘ | ||
| Kabylisch | ⴱⴻⵖ] bbeɣ بغ |
[bːəʁ] | ‚faare‘ | ||
| Kirgisisch | жамгыр / camğır | [dʒɑmˈʁɯr] | ‚Räge‘ | ||
| Lakota | aǧúyapi | [aʁʊjapɪ] | ‚Broot‘ | ||
| Luxemburgisch | Mangi Sprächer | Rou | [ʁəu̯] | ‚Rueji‘ | Allophon vo /ʀ/ vor Vokal; viilmool en Vibrant [ʀ].[15] |
| Standard[16] | Kugel | [ˈkʰuːʁə̹l] | ‚Ball‘ | ||
| Malaiisch | Dialäkt vo Perak | Perak | [peʁɑk̚] | ‚Perak‘ | |
| Niiderländisch[17][18][19][20] | rad | [ʁɑt] | ‚Rad‘ | d Ussprooch vùm Foneem /r/ isch je nooch Dialäkt ùn Person sehr verschiide. | |
| Neuhebräisch | עוֹרֵב | [o'ʁev] | ‚Chrap‘ | mangi Sprächer | |
| Norwegisch | südnorwegischi Dialäkt | rar | [ʁ̞ɑːʁ̞] | ‚gspässig‘ | Cha en Approximant oder Frikativ sy. |
| südweschtlichi Dialäkt | |||||
| Ossetisch | æгъгъæд æğğæd | [ˈəʁːəd] | ‚gnue‘ | ||
| Portugiesisch | europäisch[21] | carro | [ˈkaʁu] | ‚Auto‘ | |
| Setubaler-Dialäkt[22] | ruralizar | [ʁuʁəɫiˈzaʁ] | ‚verländliche‘ | Viilmool en Vibrant [ʀ]. Entspricht de beide Foneem /ɾ/ ùn /ʁ/ in andre Dialäkt. | |
| Fluminensisch[22][23] | ardência | [ɐʁˈdẽsjə] | ‚brännigs Gfiel‘ | In däm Dialäkt sin /ɾ/ ùn /ʁ/ zämmegheit.[24] Viilmool au en Vibrant oder [ɣ], [ʕ] ùn [ɦ] vor stimmhafte Luut, [x], [χ], ħ] ùn [h] vor stimmlose Luut. | |
| südbrasilianische Dialäkt | arroz | [ɐˈʁos] | ‚Ryys‘ | ||
| Schwedisch | südschwedischi Dialäkt | rör | [ʁɶʁ] | ‚Rohr‘ | |
| Tatarisch | яңгыр, yañğır | [jɒŋˈʁɯr] | ‚Räge‘ | ||
| Tsesisch | aгъи ’ag‘i |
[ˈʔaʁi] | ‚Voogel‘ | ||
| Ubychisch | [ʁa] | ‚syns‘ | s Ubychisch het zwüsche eme normale, eme palatalisierte, eme grùndete, eme pharyngalisierte ùn eme pharyngalisierte grùndete stimmhafte uvulare Frikativ ùnterschiide. | ||
| Usbekisch | ogʻir | [ɒˈʁɨr] | ‚schweer‘ | ||
| Jakutisch | тоҕус toğus | [toʁus] | ‚nüün‘ | ||
| Zhuang | roek | [ʁɔ̌k] | ‚seggs‘ | ||
Fuessnote
ändere- ↑ Fleischer, Jürg ùn Schmid, Stephan. (2006). Illustrations of the IPA: Zurich German. Journal of the International Phonetic Association, 36/2
- ↑ Sutter, Jürgen. (2008). Opfinger Wörterbuch. Schillinger Verlag: Freiburg. ISBN 978-3-89155-342-8
- ↑ Fleischer, Jürg ùn Schmid, Stephan. (2006). Illustrations of the IPA: Zurich German. Journal of the International Phonetic Association, 36/2
- ↑ Hall, Tracy Alan (1993), "The phonology of German /ʀ/", Phonology 10 (1): 83–105
- ↑ Donaldson (1993:15)
- ↑ Hickey (2007:?)
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Ladefoged & Maddieson (1996:236)
- ↑ 8,0 8,1 Ogden (2009:93)
- ↑ Watson (2002:17, 19-20, 35-36 and 38)
- ↑ Dum-Tragut (2009:13)
- ↑ 11,0 11,1 Basbøll (2005:62)
- ↑ Basbøll (2005:66)
- ↑ Ladefoged & Maddieson (1996:323)
- ↑ Canepari (1999:98–101)
- ↑ Gilles & Trouvain (2013:68)
- ↑ Gilles & Trouvain (2013:68)
- ↑ Booij (1999:8)
- ↑ Collins & Mees (2003:39, 54, 179, 196, 199–201, 291)
- ↑ Goeman & van de Velde (2001:91–92, 94–95, 97, 99, 101–104, 107–108)
- ↑ Verstraten & van de Velde (2001:51–55)
- ↑ Cruz-Ferreira (1995:92)
- ↑ 22,0 22,1 { Rhotic consonants in the speech of three municipalities of Rio de Janeiro: Petrópolis, Itaperuna and Paraty (Memento vom 11. Oktober 2017 im Internet Archive). Page 11.
- ↑ The process of Norm change for the good pronunciation of the Portuguese language in chant and dramatics in Brazil during 1938, 1858 and 2007 (Memento vom 6. Februar 2016 im Internet Archive) Page 36.
- ↑ The acoustic-articulatory path of the lateral palatal consonant's allophony. Pages 229 and 230.
| Konsonante | Lueg au: IPA, Vokale | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||